«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» Μέρος 24ο

Ιστορική καμπή: 28 Οκτωβρίου 1940

Τις προβλέψεις αυτές ήρθε να ανατρέψη ένα ιστορικό γεγονός, που κατά περίεργο τρόπο απέδειξε οτι “το αίμα νερό δεν γίνεται”, και ότι παρ’ όλες τις αντίρροπες δυνά­μεις, η Ομογένεια δεν μπορούσε τόσο εύκολα ούτε να αποβάλη αλλά ούτε καί να αποξενωθή από τις ελληνικές της ρίζες.

Στις 28 Οκτωβρίου 1940, η ιταλική φασιστική κυβέρνησις του Μουσολίνι εξαπέλυσε την κατακτητική της επίθεσι εναν­τίον της Ελλάδος. Και τότε, μπροστά στα κατάπληκτα μάτια   μιας   ανθρωπότητος   που   είχε   συνηθίσει   να   παρακολουθή την μια μετά την άλλη νίκη του Άξονος, ο έλληνας φαντάρος άνοιξε μια καινούργια σελίδα δόξης στην μακραίωνα ιστορία του Ελληνικού γένους. Το περιο­δικό Λάιφ[1] εχαιρέτησε τις επιτυχίες των ελληνικών όπλων στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας, βάζοντας στο εξώφυλλο του την φωτογραφία ενός τσολιά με την Ακρόπολι για φόντο. Ολόκληρος ο Τύπος άρχισε να πλέκη εγ­κώμια για τους ηρωικούς Έλληνες. Και ο μέχρι χθες περιφρονημένος μετανάστης, είδε τους Αμερικανούς να του σφίγγουν με θαυμασμό το χέρι. Το να έλεγες τώρα ότι είσαι Έλληνας, ήταν τίτλος τιμής. Και για πρώτη ίσως φορά, οι νέοι της δεύτερης γενεάς κατάλαβαν γιατί οι γονείς τους τόσα χρόνια τους μιλούσαν για την ελληνι­κή τους καταγωγή σαν να ήταν η πιο πολύτιμη κληρονο­μιά και η πιο ανώτερη διάκρισι.

Μετά την 28η Οκτωβρίου 1940, ή Ομογένεια δεν είχε μόνο ριζώσει στην Αμερική σαν ενα κομμάτι του αμερι­κανικού συνόλου, είχε ριζώσει στην Αμερική και σαν μια περήφανη ομάδα, με την δική της πολιτιστική φυσιογνω­μία και υπόστασι.

Χρηματικά εμβάσματα

Σ’ όλα αυτά τα χρόνια, ο Ελληνισμός της Αμερικής εξακολουθούσε να ενισχύη έμμεσα την ελληνική οικονο­μία με τα εμβάσματα που έστελναν οι μετανάστες στους συγγενείς τους στην Ελλάδα. Στήν εικοσαετία 1900-1920, οι Ελληνοαμερικανοι έστειλαν στις οικογένειες τους στήν Ελλάδα το σεβαστό ποσό των 110.000.000 δολλαρίων της εποχής εκείνης. Πάνω από 120.000.000 δολλάρια εισέρρευσαν στήν Ελλάδα κατά την επόμενη δεκαετία, 1921–1930. Ύστερα από μια σχετική –και αναπόφευκτη– πτώσι κατά την περίοδο της οικονομικής δυσπραγίας και του πολέμου 1941–1945, αρχίζει και πάλι να ανέρχεται το ποσό των εμ­βασμάτων, με αποτέλεσμα να έχωμε στην δεκαετία 1951 – 1960 ένα σύνολο 250 περίπου εκατομμυρίων δολλαρίων.

Όταν το 1934 άρχισε να αναζωπυρώνεται η προσπά­θεια για την επαναφορά της Βασιλευομένης Δημοκρατίας και την επιστροφή του Γεωργίου Β’, οι δυο παρατάξεις άρχισαν να επανδρώνουν και πάλι τα ιδεολογικά τους οδοφρά­γματα, έτοιμοι για νέες κονταρομαχίες. Η άφιξις στήν Αμερική του Αλεξάνδρου Παπαναστασίου, πού τό 1924 είχε πρω­τοστατήσει στήν έξωσι του Γεωργίου και την εγκαθίδρυσι της Ελληνικής Δημοκρατίας, έρριξε φρέσκο λάδι στις μισόσβυστες φωτιές του παλαιού διχασμοί).[2] Ο Παπαναστασίου έκανε περιοδεία στην Αμερική με σκοπό να γαλβά­νιση τους βενιζελικούς μετανάστες για να κινηθούν και να πείσουν την αμερικανική κυβέρνησι να αντιταχθή στην επαναφορά της Βασιλείας. Σε αντιπερισπασμό, οι βασιλόφρονες εξαπέλυσαν την κατηγορία ότι το Κομ­μουνιστικό Κόμμα Ελλάδος είχε ζητήσει την συμπαράστασι των αμερικανών κομμουνιστών για να προληφθή η επιστροφή του Γεωργίου.

Στις αντεγκλήσεις των δυο παρατάξεων, πρωταρχικό ρόλο έπαιξαν, βέβαια, οι δυο ημερήσιες εφημερίδες, η Ατλαντίς, όργανο των βασιλοφρόνων, και ο Εθνικός Κήρυξ, όργανο των Δημοκρατικών. Αλλά και οι πιο φανατικοί εκπρόσωποι των δύο παρατάξεων μπορούσαν να διακρίνουν ότι έλειπε ο ιερός ενθουσιασμός και το πείσμα που εχαρακτήριζε την περίοδο του πρώτου διχασμού.

ΟΙ περισσότεροι μετανάστες είχαν ήδη περάσει πάνω από δύο δεκαετίες στην Αμερική, είχαν δημιουργήσει επιχειρή­σεις και οικογένειες, είχαν ριζώσει –και όχι λιγώτερο σημαντικό, οι περισσότεροι είχαν περάσει προ πολλού την πρώτη νεότητα με τους ενθουσιασμούς και τις ακρότητες της. Οι σχετικά ελάχιστοι –17.000 περίπου– που είχαν έλθει μετά το 1924 δεν είχαν ούτε την επιρροή, αλλά ούτε και την διάθεσι να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην αναβίωσι του διχασμού.

Έναντι της Δικτατορίας Μεταξά

Η επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά το 1936, απεκάλυψε ακόμη περισσότερο πόση αλλαγή είχε ήδη επέλ­θει στην νοοτροπία τών Ελληνοαμερικανών. Ο Εθνικός Κήρυξ, πιστός στις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αρχές του, κατεδίκασε την δικτατορική εκτροπή. Κατά τα τρία πρώτα χρόνια της Μεταξικής δικτατορίας, η αρθρογραφία του Εθνικού Κήρυκος ύπαρξε κατά σύστημα επικριτική. Αλλά όταν η απειλή του πολέμου άρχισε να γιγαντώνεται στην Ευρώπη, η κριτική του Εθνικού Κήρυκος έγινε κά­πως ηπιώτερη. Τελικά, η δημοκρατική αυτή εφημερίς απεδέχθη τό Μεταξικό καθεστώς σαν ένα δεδομένο, που παρά τα τρωτά του δεν θα έπρεπε να αποτελέση αιτία εθνικής διαμάχης μπροστά στους κινδύνους που απειλούσαν την Ελλάδα.

Ο ιστορικός της Ομογενείας Θ. Σαλούτος επί του συγκεκριμένου αυτού σημείου υπερβάλλει όταν γράφει ότι ο Εθνικός Κήρυξ “συμφιλιώθηκε” τελικώς με το καθε­στώς του Μεταξά” και συνεχίζει επισημαίνοντας πως  “Γενικά, η στάσις της πλειοψηφίας των Ελληνοαμερικανών έναντι της δικτατορίας του Μεταξά, υπήρξε μάλ­λον εφεκτική”.[3]

Κατά τον Θεόδωρο Σαλούτο, τα κοινωνικά μέτρα που είχε λάβει κατά καιρούς ο Μεταξάς για τους αγρότες, η σχετική άνοδος της ελληνικής οικονομίας, και η σταθερότης που είχε επιβάλει η δικτατορία ύστερα από μια δεκαπενταετία αναστατώσεων, έκαναν τους Ελληνοαμερικανούς που γύριζαν ύστερα από μια επίσκεψι στην Ελλάδα να μιλούν με ικανρποίησι για τις συνθήκες που είχαν βρη στον τόπο που γεννήθηκαν. Απόπειρες να κινητοποιηθή η Ομογένεια εναντίον του Μεταξικού καθεστώτος έγιναν, αλλά έμειναν χωρίς πλατειά ανταπόκρισι.

Η εφημερίδα Εμπρός,[4] που εξέδιδαν οι ελληνοαμερικανοί αριστεροί, και το περιοδικό Πρωτοπόρος,[5] που εξέδωσε για λίγο διάστημα η Ομοσπονδία Ελλήνων Ερ­γατών Αμερικής, προσεπάθησαν να διεγείρουν την Ομογέ­νεια, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Έγινε μια συγκέντρωσις στην Νέα Υόρκη, στις 14 Σεπτεμ6ρίου 1937, με πρωτοβουλία της οργανώσεως Ελληνοαμερικανική Ένωσις για την Δη­μοκρατία, αλλά σύντομα και η κίνησις αυτή εξεφυλίσθη. Ο ίδιος ο πρόεδρος της, ο ιατρός Π. Κεκές, απεσύρθη από την οργάνωσι, όταν ανεκάλυψε οτι η πραγματική δύναμις βρισκόταν στα χέρια των κομμουνιστών. Σε μια επιστολή του προς την διεύθυνσι του Εθνικού Κήρυκος στις 20 Νοεμβρίου 1937, ο Κεκές κατήγγειλε τήν στάσι των Κομ­μουνιστών, γράφοντας οτι “είναι αδύνατον να ύπαρξη συνεννόησις μαζί τους.” Η οργάνωσις, παρά τον τίτλο της, δεν απέβλεπε στην αποκατάστασι της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Ελ­λάδα, τουλάχιστον όπως την αντελαμβάνετο η συντριπτική πλειοψηφία των ομογενών. Σκοπός ήταν να κερδίση επιρροή με­ταξύ των ομογενών για την προώθησι της Μαρξιστικής–Λενινιστικής ιδεολογίας. Άλλα την εποχή εκείνη, όπως και μέχρι σήμερα, η Κομμουνιστική ιδεολογία είχε ελάχιστη απήχησι μεταξύ των ομογενών.

Οι μεγάλες οργανώσεις, εξ άλλου, με επικεφαλής την AHEPA, δεν υιοθέτησαν ανοιχτά εχθρική στάσι έναντι του Μεταξικού καθεστώτος. Αυτό δεν εσήμαινε, βέβαια, ότι υπεστήριζαν ή απεδέχοντο τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα του καθεστώτος. Αλλά εθεωρούσαν ως περισσότερο επωφελή για την Ελλάδα την στάσι της μη ενεργητικής αναμίξεως.

Η πλειοψηφία των ομογενών είχε ήδη αρχίσει να κάνη διαχωρισμό μεταξύ των πολιτικών διαφορών και των εθνι­κών υποθέσεων. Μετά την τρομερή εμπειρία του διχασμού που είχε προηγηθή, το ενδιαφέρον τους περιοριζόταν τώρα στα μεγάλα εθνικά θέματα και όχι στις πολιτικές κατα­στάσεις. Γι’ αυτό ακριβώς και όταν έγινε προσπάθεια να αναβίωση ο διχασμός βενιζελικών και αντιβενιζελικών κατά την δεκαετία των τριάντα, η Ομογένεια έδειξε ελά­χιστο πάθος. Ήταν κι’ αυτό ένα δείγμα της αλλαγής που είχε επέλθει μέσα στην εικοσαετία 1920-1940 στους προσανατολισμούς και τα αισθήματα της Ομογενείας. Όσο δυνάμωναν οι ρίζες, τόσο και το ενδιαφέρον για τα ελ­ληνικά πράγματα μετεκινείτο προς υψηλότερες, καθαρά πατριωτικές σφαίρες.

Για την στάσι της Ομογενείας έναντι της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 γίνεται λόγος σε άλλο κεφάλαιο.

ΑΥΡΙΟ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Με ηυξημένο κύρος  και επιρροή