«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» Μέρος 17o

 Η άφιξις του Βενιζέλου στην Αμερική

Καίτοι η κυβέρνησις Χάρντιγκ δεν έδειξε και μεγάλη συμπάθεια προς τους βασιλόφρονες ή προς το κωνσταντινικό καθεστώς, δεν έδειξε και μεγάλη θερμότητα ούτε και προς τους Φιλελευθέρους και προσωπικά προς τον Βενι­ζέλο. Όταν τον Σεπτέμβριο του 1921 το Στέητ Ντιπάρτμεντ επληροφορήθη ότι ο Βενιζέλος εσκόπευε να έρθη για μια ιδιωτική επίσκεψι στην Αμερική, το υπουργείο έστειλε τηλεγράφημα προς την αμερικανική πρεσβεία του Λονδί­νου, στο οποίο έγραφε οτι “η επίσκεψις αυτή θα ήτο άτυ­χης, όχι λόγω ελλείψεως τυχόν εκτιμήσεως προς το πρό­σωπον, αλλά λόγω των υπολογισμών και παρερμηνειών που είναι δυνατόν να προκαλέση.” Και προσέθετε, ότι θα ήτο σκόπιμο “να γίνη ανεπισήμως εισήγησις εναντίον της επισκέψεως, χωρίς βεβαίως να θεωρηθή ως προσβολή.”

Τους ενδοιασμούς του Στέητ Ντιπάρτμεντ ενίσχυσαν και πληροφορίες ότι έλληνες αξιωματικοί και άλλοι βασιλόφρονες εσκόπευαν να επισκεφθούν κατά την ίδια περίπου περίοδο την Αμερική, προφανώς για να ενισχύσουν τον αγώνα των βασιλοφρόνων, που με επικεφαλής την Ατλαντίδα, ζητούσαν την αποκατάστασι της συνεργα­σίας και στενών διπλωματικών σχέσεων με το ελληνικό καθεστώς. Πληροφορίες ότι κωνσταντινικοί πράκτορες ίσως να απεπειρώντο να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο, δεν συνέβαλαν βέβαια στην βελτίωσι των θέσεων του Στέητ Ντιπάρτμεντ έναντι της επισκέψεως του Βενιζέλου.

Αλλά οι επίσημες επιφυλάξεις δεν επέδρασαν πάνω στην τελική απόφασι του Βενιζέλου. Από μια άποψι το ταξίδι αυτό ήταν η σελήνη του μέλιτος για τον έλληνα πολιτικό και την σύζυγο του Έλενα.[1] Ό γάμος είχε γίνει τον Σεπτέμβριο στο Λονδίνο. Έτσι, περί τα μέσα Οκτωβρίου, ο Βενιζέλος πήρε το υπερωκεάνειο για την Νέα Υόρκη.

Δεν είναι δύσκολο να φαντασθή κανείς τον ενθουσιασμό των ελληνοαμερικανών Φιλελευθέρων. Παρ’ όλο τον ανεπίσημο και ιδιωτικό χαρακτήρα που είχε η επίσκε­ψις, τεράστια πλήθη συνέρρεαν για να τον υποδεχθούν σε κάθε σταθμό της περιοδείας του.

Κατά την σύντομη παραμονή του στην Νέα Υόρκη επεσκέφθη τα γραφεία του Εθνικού Κήρυκος και εφωτογραφήθη με τό επιτελείο της εφημερίδος.

Στο Σικάγο, που έφθασε καθ’ οδόν προς την Καλιφόρ­νια όπου εσκόπευε να περάση τον χειμώνα, δέκα χιλιάδες περίπου κατέκλυσαν τον σιδηροδρομικό σταθμό, και τελικά εχρειάσθηκε να φύγη για το ξενοδοχείο του με τήν βοήθεια δεκάδος αστυνομικών από μια πλαϊνή έξοδο. Από τον σταθμό τα πλήθη, που τώρα έφθαναν τις 20.000, επήγαν εξω από το ξενοδοχείο Μπλάκστοουν (Blackstone) όπου είχε καταλύσει. Επρόκειτο για πραγματικό παραλήρημα ενθουσιασμού. Αλλά ο Βενιζέλος απέφυγε να προβή σε δηλώσεις ή να μιλήση προς τα πλήθη. Είχε πη ότι η επίσκεψις του είχε καθαρώς ιδιωτικό χαρακτήρα, και ήταν αποφασισμένος να κράτηση το λόγο του. Αλλά αυτό, βέβαια, δεν μπορούσε να εμποδίση τους οπαδούς του από του να εκδηλώνουν τα αισθήματα τους κάθε φορά που το δρομολόγιο του τον έφερνε στην περιοχή μιας ελληνικής παροικίας.

Ο Βενιζέλος επραγματοποίησε σύντομες επισκέψεις και στον Παναμά και την Κούβα, σαν “τουρίστας”. Πριν φύγη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, στις 2 Μαΐου 1922, είχε μια εθιμοτυπική συνάντησι με τον τότε υπουργό τών Εξωτερικών Τσαρλς Χιουγκ  [2]

Ψυχρή η Ουάσιγκτων προς το βασιλικό καθεστώς

 Σ’ όλο αυτό το διάστημα που ο Βενιζέλος βρισκόταν στην Αμερική, οι ελληνοαμερικανοί βασιλόφρονες αντέδρασαν με μια επίμονη εκστρατεία που απέβλεπε στην αποκατάστασι ομαλών διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτων και Αθηνών. Στην εκστρατεία αυτή, ήταν φυσικό να πρωτοστατήση ο ιδρυτής και διευθυντής της Ατλαν­τίδος Σόλων Βλαστός. Στην προσπάθεια αυτή, οι βασιλόφρονες επέτυχαν να κερδίσουν την συμπαράστασι κορυ­φαίων Ρεπουμπλικάνων. Τον Ιανουάριο του 1922, ο πανίσχυ­ρος ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Χένρυ Λοτζ, πρόεδρος τότε της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, διεβίβασε στον υπουργό των Εξωτερικών Χιουγκ υπόμνημα της οργανώσεως Ελληνοαμερικανική Εθνική Ένωσις, της Πολιτείας Μασσαχουσέττη, με το οποίο η Οργάνωσις ζητούσε την αποκατάστασι ομαλών διπλωματικών σχέσεων με τήν κυβέρνησι των Αθηνών. Ο Χιουγκ απήντησε στην επιστολή του γερουσιαστού Λοτζ με την διαβεβαίωσι ότι η πρότασις “μελετάται σοβαρώς” και ότι ήδη είχε αποσταλή αμερικανός επιτετραμμένος στην πρεσβεία των Αθηνών.

Για να ενισχυθή η προσπάθεια αυτή, βασιλόφρονες από διάφορα μέρη της Αμερικής απέστειλαν στον πρόεδρο Χάρντιγκ τον Ιανουάριο πανομοιότυπα σχεδόν τηλεγραφήματα, που απηχούσαν τις σκέψεις που υπεστήριζε στην αρθρογραφία της η Ατλαντίς. Ο Εθνικός Κήρυξ από την δική του πλευρά, αντέκρουε στην αρθρογραφία του το επιχείρημα των βασιλοφρόνων ότι αυτοί απηχούσαν τα αισθήματα της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνοαμερικανικού στοιχείου. Σε ένα τηλεγράφημα του, μάλιστα, προς τον πρόεδρο Χάρντιγκ, ο ιδρυτής του Εθνικού Κήρυκος Πέτρος Τατάνης υπεστήριξε την άποψι ότι η Ατλαντίς δεν αντιπροσώπευε ούτε τα μορφωμένα ούτε τα προοδευ­τικά στοιχεία, και πολύ λιγώτερο την μεγάλη πλειοψηφία των Ελληνοαμερικανών, που εκτιμούσαν βαθύτατα τους δημοκρατικούς θεσμούς της Αμερικανικής Συμπολιτείας. Οι βασιλόφρονες, κατά τον Τατάνη, υπεστήριζαν ένα καθε­στώς που ο αρχηγός του –ο Κωνσταντίνος– είχε καταπα­τήσει τα δημοκρατικά ιδεώδη και την συνταγματική νο­μιμότητα.

Ή Ουάσιγκτων, τελικά, δεν απεκατέστησε πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με την Ελλάδα μέχρι τον Ιανουάριο του 1924. Όπως εξήγησε αργότερα ο υπουργός των Εξω­τερικών Χιουγκ, η Αμερική δεν μπορούσε να δώση την υποστήριξί της προς την βασιλική κυβέρνησι των Αθηνών για πολλούς λόγους. Αφ’ ενός, είπε, η κυβέρνησις των Αθη­νών είχε αναλάβει μια επεκτατική εκστρατεία για να ενισχύση την θέσι της στο εσωτερικό. Αφ’ ετέρου, οι άλλες συμμαχικές δυνάμεις είχαν λάβει σαφώς αρνητική θέσι έναντι του Κωνσταντίνου και, συνεπώς, η Αμερική δεν ήταν δυνατόν να ακολουθήση αντίθετη πολιτική. Και τέλος, υποστήριξις της πολιτικής των Αθηνών θα εσήμαινε κατ’ ουσίαν άμεση ανάμιξι της Αμερικής στις υποθέσεις της Εγγύς Ανατολής, πράγμα που δεν συνεβάδιζε με την εκπεφρασμένη εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών την εποχή εκείνη.

Το τελευταίο αυτό επιχείρημα αποτελούσε εμπόδιο και στην παροχή βοηθείας προς την Ελλάδα. Στο τηλεγράφημα του ο Τατάνης είχε κάνει διαστολή μεταξύ της Ελ­λάδος και του καθεστώτος των Αθηνών. Σε μια θερμή έκκλησι προς τον πρόεδρο Χάρντιγκ, ο ιδιοκτήτης του Εθνικού Κήρυκος ζητούσε την παροχή βοηθείας προς την Ελλάδα που “αγωνίζεται εναντίον των Χριστιανομάχων Τούρκων.” Αλλά η Αμερικανική κυβέρνησις δεν ήταν δυ­νατόν να ασχοληθή με τις λεπτές αυτές διακρίσεις. Βοή­θεια προς την Ελλάδα εσήμαινε βοήθεια προς την βασιλική κυβέρνησι.

Εν πάση περιπτώσει, ήταν ήδη πολύ αργά. Η τραγωδία που είχαν προβλέψει αντικειμενικοί παρατηρητές μετά την ήττα του Βενιζέλου και την μεταστροφή της συμμαχικής πολιτικής έναντι της Ελλάδος, επλησίαζε με μοιραία ακρίβεια. Μπροστά στην επερχόμενη συμφορά, άρχισαν να επικρατούν κάπως νηφαλιώτερες και πατριωτικώτερες σκέψεις μεταξύ των ομογενών. Ο φανατισμός του εθνικού διχασμού δεν μπορούσε να ανθέξη στην σκληρή εμπειρία των πραγματικών στοιχείων. Όταν την άνοιξι του 1922 άρχισαν να φθάνουν συσσωρευτικά πληροφορίες από το μικρασιατικό μέτωπο για την δεινή θέσι στην οποίαν είχε περιέλθει ο ελληνικός Στρατός μετά την εξαντλητική πορεία προς την Άγκυρα και κατόπιν την απογοητευτική υποχώρησί του μέσα από την Αλμυρά Έρημο καί την αφιλόξενη γη της Ανατολίας, βενιζελικοί και βασιλόφρονες άρχισαν να συνειδητοποιούν πόσο ανεδαφικός και αντιπατριωτικός ήταν ο φανατικός φατριασμός που εχώριζε τις δυο παρατάξεις. Το παράδειγμα το έδωσε τότε ο Εθνικός Κήρυξ, που παραμερίζοντας το γεγονός ότι στην Αθήνα εβασίλευε ο   Κωνσταντίνος,   άνοιξε   τις   στήλες   του   τον Μάιο του 1922 σε ένα πατριωτικό έρανο για την συλλογή χρημάτων με σκοπό την αμυντική ενίσχυσι της γενέτειρας.