«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» Μέρος 15o

Ουίλσων και Βενιζέλος

Είναι γεγονός ιστορικό, οτι καθ’ όλη την διάρκεια του 1919, η Ομογένεια συνέχισε χωρίς ανάπαυλα την εκστρατεία για να κερδίση την συμπαράστασι της αμερι­κανικής κοινής γνώμης, και ιδίως του Κογκρέσσου, με την ελπίδα ότι έτσι θα διηύρυνε την δική της επιρροή πάνω στον Λευκό Οίκο και τους αρχιτέκτονες της εξωτερικής πολιτικής. Σε κάθε δεδομένη περίπτωσι, ο Τύπος και οι οργανώσεις έδιδαν την κατεύθυνσι και το σύνθημα, και αμέσως οι ομογενείς κατέκλυζαν τον Λευκό Οίκο, το Κογκρέσσο, τις αμερικανικές εφημερίδες, με τηλεγραφήματα και επιστολές.

Σε μιά τέτοια περίπτωσι, τον Μάιο 1919, όταν έγινε γνωστό ότι εκπρόσωποι στην Διάσκεψι τής Ειρήνης είχαν ρίψει την ιδέα να τεθή η Κωνσταντινούπολις υπό την προσωρινή κηδεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών, και ότι ο πρόε­δρος Ουίλσων είχε απορρίψει την πρότασι –επειδή εγνώριζε ότι το Κογκρέσσο και η αμερικανική κοινή γνώμη δεν ήθελαν άμεση ανάμιξι στις υποθέσεις περιοχών που βρι­σκόντουσαν τόσο μακρυά από την αμερικανική ήπειρο– η ελληνοαμερικανική ηγεσία και ο Τύπος έρριψαν το σύν­θημα ότι η Αμερική θα μπορούσε να υπόδειξη την Ελ­λάδα ως την πιο κατάλληλη δύναμι για να αναλάβη τον ρόλο του κηδεμόνος. Ήδη η Διάσκεψις της Ειρήνης είχε καλέσει τήν Ελλάδα, τον Απρίλιο, να αναλάβη την διοικη­τική προστασία των ελληνικών πληθυσμών της περιοχής της Σμύρνης. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να γίνη και για την Κωνσταντινούπολη Οι ελληνόφωνες εφημερίδες σε πύρινα άρθρα τους εκαλούσαν τήν Ομογένεια να κατακλύση τον Λευκό Οίκο με τηλεγραφήματα. Η ανταπόκρισις υπήρ­ξε άμεση και εντυπωσιακή. Αλλά τα Στενά, τα Δαρδανέλια, και η Πόλη αποτελούσαν ενα πρόβλημα πολύ πιο περίπλοκο.

Παρά τις δυσχέρειες που αντιμετώπιζε η ελληνική αντιπροσωπεία στο Παρίσι, οι προοπτικές ήσαν ενθαρρυντικές. Ο Βενιζέλος εγνώριζε οτι, αν κατώρθωνε να κερ­δίση την αμερικανική συμπάθεια και συμπαράστασι, το διπλωματικό του οπλοστάσιο θα ενισχύετο αποφασιστικά. Και σ’ αυτό, η συμβολή των Ελληνοαμερικανών θα μπορούσε να ήταν πολύτιμη. Λέγεται ότι τήν πρώτη του απ’ ευθείας επαφή με τον πρόεδρο Ουίλσων την είχε διευκολύνει ο ελληνοαμερικανός Πέτρος Βενετσανάκος, εγκα­τεστημένος από χρόνια στην πόλι  Στάφορντ (Stafford) της Πολιτείας Κοννέκτικατ. Σύμφωνα με την ιστορία αυτή o Βενετσανάκος είχε στενή γνωριμία με τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης στην κυβέρνησι Ουίλσων Κάμινγκς  (Cummings) Όπως έλεγε ο Βενετσανά­κος, ο Κάμινγκς ως φοιτητής εσύχναζε στο εστιατόριο του και είχε αναπτυχθή φιλία μεταξύ τους. Ο Βενετσανάκος, λοιπόν, τη παρακλήσει του Βενιζέλου, εζήτησε από τον Κάμινγκς να μιλήση στον Ουίλσων και να μεσολάβηση για να δεχθή τον Βενιζέλο που ευρίσκετο στο Παρίσι αγωνιζόμενος για τα εθνικά δίκαια στην Διάσκεψι της Ειρήνης.

Θα πρέπει να λεχθή εδώ, ότι ο Ουίλσων ήταν τότε επηρεασμένος από τους βουλγαρικούς κύκλους στην Αμερική και έκλινε προς την ιδέα να δοθή η Ανατολική Θράκη στην Βουλγαρία, ώστε να απόκτηση η χώρα αυτή διέξοδο στο Αιγαίο.

Κατά την συνάντησι αυτή ο Βενιζέλος κατώρθωσε να κερδίση την συμπάθεια του Ουίλσων αφιερώνοντας το πρώτο μέρος της συνομιλίας τους στην Κοινωνία των Εθνών, που αποτελούσε “το προσωπικό θέμα” του Ουίλσων. Μετά την πρώτη αυτή συνάντησι, η σχέσις του Βενιζέλου μέ τον Ουίλσων έγινε αρκετά στενή, με τα γνωστά ευεργετικά αποτελέσματα που κορυφώθηκαν με την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών.

Συγκεντρώσεις και ψηφίσματα

Ο Βενιζέλος εγνώριζε ότι στην αμερικανική δημοκρα­τία πάντοτε, αλλά πολύ περισσότερο στις παραμονές εκλο­γών, η κοινή γνώμη έχει ουσιαστική βαρύτητα. Γι’ αυτό, οι διπλωματικοί εκπρόσωποι της Ελλάδος στην ‘Αμερική ενεθάρρυναν εκδηλώσεις της Ομογένειας, που θα συνέβαλ­λαν στην ενίσχυσι και επέκτασι του φιλελληνικού πνεύμα­τος, ιδίως στο Κογκρέσσο και τον αμερικανικό Τύπο, Τον Αύγουστο του 1919, ωργανώθηκε στην Βοστώνη μια μεγαλειώδης συγκέντρωσις με συμμετοχή δεκαπέντε σχεδόν χιλιάδων Ομογενών που αντιπροσώπευαν εκατόν είκοσι έξι ελληνοαμερικανικές οργανώσεις από την περιοχή κυ­ρίως της Νέας Αγγλίας. Οι αμερικανικές εφημερίδες της Βοστώνης εδημοσίευσαν φωτογραφίες και περιγραφές από την παρέλασι που προηγήθη και στην όποια πήραν μέρος εκατοντάδες Ελληνοαμερικανών με τις στρατιωτικές στο­λές του αμερικανικού στρατού, βετεράνων του Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στους προσκεκλημένους ήταν και ο Ηρακλής Κοργής –ο ελληνοαμερικανός λοχίας που είχε συλλάβει μόνος του πάνω από διακόσιους Γερμανούς στρα­τιώτες σε ενα από τα πιο ηρωικά επεισόδια του Πολέμου. Ο Κοργής δεν κατώρθωσε να φθάση εγκαίρως στην Βοστώνη εξ αιτίας μιας απεργίας των σιδηροδρόμων.[1]

Είναι χαρακτηριστικό της επιρροής που είχαν ήδη αρχίσει να αποκτούν οι Έλληνες τής Αμερικής –και ιδίως στις περιοχές και τις Πολιτείες οπού εΐχαν εγκατασταθή σε μεγαλύτερους αριθμούς–  το ότι κύριος ομιλητής στην συγκέντρωσι της Βοστώνης ήταν ο υπουργός της Πολι­τείας της Μασσαχουσέττης Άλνερτ Λάνγκτρι (Alnert Langtry). H  συγκέντρωσις ενέ­κρινε ψηφίσματα υπέρ των ελληνικών δικαίων, και εξέφρα­σε επίσημα τις ευχαριστίες της Ομογενείας προς όλους εκείνους τους κορυφαίους Αμερικανούς, που είχαν πάρει ευνοϊκή θέσι υπέρ των Ελληνικών αιτημάτων.

Η συγκέντρωσις της Βοστώνης είχε άμεση συνέχεια. Πριν περάσουν δέκα μέρες, εκατόν πενήντα αντιπρόσωποι ελληνοαμερικανικών οργανώσεων από κάθε γωνιά της Αμερικής έφθασαν στην Ουάσιγκτων στις 19 Αυγούστου, για να μεταφέρουν στον Λευκό Οίκο τα αιτήματα της Ομογενείας. Μαζί με τους Ελληνοαμερικανούς, είχαν έλθει ως μέλη των τοπικών επιτροπών και αμερικανοί φίλοι της Ελλάδος. Άμεσος αντικειμενικός σκοπός, ήταν να αποτραπή η πιθανολογούμενη παραχώρησι της Δυτικής Θράκης στην Βουλγαρία. Στις 20 Αυγούστου, η Ουάσιγ­κτων Ποστ[2] εδημοσίευσε μια ολοσέλιδη προκήρυξι με τίτλο “Μπορεί η Αμερική να Αρνηθή την Απόδοσι Δικαιοσύνης στην Ελλάδα;” Το τίμημα για την δημοσίευσι το είχαν καταβάλει από τις εθελοντικές συνεισφορές των μελών τους οι διάφορες οργανώσεις.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Ουάσιγκτων Ποστ, στην συγκέντρωσι των εκπροσώπων των οργανώσεων ήσαν παρόντες και ελληνοαμερικανοί παλαιοί πολεμιστές, μεταξύ τών οποίων και ο Ηρακλής Κοργής, ο όποιος την φορά αυτή είχε κατορθώσει να πραγματοποίηση το ταξίδι του. Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν ο γερουσιαστής Τζωρτζ Μόζες (George Moses) της Πολιτείας Νιου Χάμσαϊρ,[3]  ένας από τους πιο θερ­μούς φιλέλληνες της εποχής. Η συγκέντρωσις επέλεξε μια επταμελή επιτροπή, στην οποίαν ανετέθη να επισκεφθή μέλη του Κογκρέσσου, καθώς και τον Λευκό Οίκο και να παρουσιάση τα ελληνικά αιτήματα. Παράλληλα, από όλες τις ελληνικές κοινότητες άρχισε η αποστολή τηλεγραφη­μάτων, επιστολών, ψηφισμάτων, με θέμα κυρίως την τύχη της Θράκης. Με τα ελληνικά στρατεύματα ήδη στην Σμύρνη,[4] ήταν φυσικό η προσοχή να έχη συγκεντρωθή στην Θράκη, όπου οι βουλγαρικές αξιώσεις συνιστούσαν μια άμεση απειλή,

Η εκστρατεία συνεχίστηκε χωρίς ανάπαυλα τους επό­μενους μήνες. Ο πρόεδρος Ουίλσων είχε αρχίσει την επο­χή εκείνη την ιστορική του περιοδεία, που απέβλεπε στο να κερδίση την συμπαράστασι του αμερικανικού λαού προς την Κοινωνία των Εθνών, που αποτελούσε κατά μέγα μέρος πνευματικό του δημιούργημα. Σε κάθε σταθμό της περιοδείας του, οι Ελληνοαμερικανοί της περιοχής και οι φίλοι τους επωφελούντο της ευκαιρίας για να προβάλουν τα ελληνικά αιτήματα, και ιδίως για να καταδικάσουν τις βουλγαρικές αξιώσεις επί της Θράκης.

Στην  προσπάθεια    τους    αυτή,    βρήκαν    συχνά    την θερμή   συμπαράστασι   διακεκριμένων   Αμερικανών,   όπως όταν τον Ιανουάριο του 1920 διακόσιοι πενήντα καθηγηταί πανεπιστημίων και διανοούμενοι υπέγραψαν ψήφισμα υπέρ των ελληνικών αιτημάτων. Το ψήφισμα το επέδωσε στον Λευκό Οίκο  επιτροπή   από  τέσσερεις   καθηγητές   από  τα  πανεπιστήμια   Κολούμπια,   Πρίνστον,   Νέας   Υόρκης,   και Πενσυλβανίας. Την ίδια εβδομάδα, επιτροπή της Γερουσίας ενέκρινε ψήφισμα, το όποιο υπεστήριζε ότι ολόκληρη η περιοχή της Θράκης που είχε παραδοθή  στους Συμμάχους από την Τουρκία, θα έπρεπε να  μεταβιβασθή  στην Ελλάδα, υπό την προϋπόθεσι οτι θα εδίδετο  στην Βουλ­γαρία κάποια διέξοδος προς το Αιγαίον. Τελικά, οι προσ­πάθειες αυτές ενίσχυσαν τους διπλωματικούς χειρισμούς του Βενιζέλου. Με την Συνθήκη τών Σεβρών, η Ελλάς θα έπαιρνε όχι μόνο την Δυτική Θράκη, αλλά και την Ανατο­λική  μέχρι την Τζατάλτζα (Çatalca), στα πρόθυρα τής Κωνσταντινουπόλεως.

Η Γερουσία ενέκρινε επίσης ψήφισμα που είχε καταθέσει ο ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Χένρυ Λοτζ της Μασσαχουσέττης,[5]  και το οποίο υπεστήριζε την απόδοσι στην Ελ­λάδα της “Βορείου Ηπείρου” και των Δωδεκανήσων. Και τα δύο αυτά αιτήματα προσέκρουσαν στην αντίδρασι της Ιταλίας. Το οτι δε το πολυαριθμότερο  ίταλοαμερικανικό στοιχείο στην Αμερική είχε υιοθετήσει τις αξιώσεις της Ιταλίας με την ανάλογη θέρμη που είχαν δείξει οι Έλληνες για τις ελληνικές βλέψεις, αποτελούσε ενα παράγοντα που δεν ήταν δυνατόν να αγνοήσουν οι αμερικα­νοί πολιτικοί, και μάλιστα το 1920 σε παραμονές προεδρι­κών εκλογών. Ήταν αναπόφευκτο και τα δυο αυτά αιτήματα να τεθούν τελικά στο αρχείο από την Διάσκεψι της Ειρήνης. Η “Βόρειος Ηπειρος” παραμένει στην αλβανική επικράτεια. Η Δωδεκάνησος έγινε ελληνική, αλλά εχρειάσθηκε να περάσουν τριάντα τόσα χρόνια και να μεσολάβηση ένας ακόμη Παγκόσμιος Πό­λεμος.

Ο ιστορικός Θ. Σαλούτος, στο σύγγραμμα του, The Greeks in the United States, συνοψίζει επιγραμματικά στην ακόλουθη παράγραφο την συμβολή της Ομογενείας στον αγώνα για την δικαίωσι των αιτημάτων του Ελληνισμού μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο:

“Οι Ελληνοαμερικανοί διεξήγαγαν μια δύσκολη και επίμονη εκστρατεία με σκοπό να κινητοποιήσουν την Αμε­ρικανική κοινή γνώμη υπέρ των Ελληνικών εδαφικών διεκ­δικήσεων. Οργανώθηκαν σαν Ηπειρώτες, Θράκες, Δωδεκανήσιοι. Εκέρδισαν την συμπαράστασι αμερικανών επιστημόνων και φιλελλήνων. Ωργάνωσαν δημόσιες συγκεν­τρώσεις, εξέδωσαν ψηφίσματα, συνέλεξαν χρήματα, εκυκλοφόρησαν εκκλήσεις και υπομνήματα, είχαν συσκέψεις με αμερικανούς γερουσιαστές, εξαπέλυσαν μύδρους κατά αμερικανών ιεραποστόλων, και απευθύνθησαν απ’ ευθείας προς τον πρόεδρο Ουίλσων. Ήταν η πρώτη φορά που οι Ελληνοαμερικανοί ανέλαβαν μια τόσο εντατική εκστρα­τεία για να υποστηρίξουν τις διεκδικήσεις της γενέτειρας…

Είχαν μάθει τι αξία είχε η άσκησι πιέσεως (lobby) στην πολιτική κονίστρα, την σημασία που είχε η υποστήριξις των τμημάτων εκείνων του αμερικανικού λαού που διέ­θεταν πολιτική επιρροή, και επίσης πόσο χρήσιμη και επιβεβλημένη ήταν η απόκτησις της αμερικανικής υπηκοότητος. Είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν την δύναμι της ψήφου και την αξία που είχε η άμεση και ενεργός συμμετοχή στις πολιτικές υποθέσεις του τόπου.”

Στις δυο πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνος, η Ομογένεια διεξήγαγε επίσης ενα πείσμονα και κατά μέγα μέρος επιτυχή αγώνα εναντίον τών σλαυϊκών και ιδίως των βουλγαρικών κομιτάτων, που ήθελαν να προωθήσουν στις Η.Π.Α. και τον Καναδά τις βουλγαρικές επιδιώξεις για τον εκσλαυϊσμό και την απόσπασι της Μακεδονίας. Στο ζωτικό αυτό θέμα, η αντίδρασις της Ομογενείας υπήρξε ανυποχώρητη και αποφασιστική και τελικά επέτυχε να υπερνίκηση την επίδρασι που είχε αρχίσει να ασκή στο ευρύτερο αμερικανικό κοινό η βουλγαρική προπαγάνδα. Μιλώντας σε κύκλο ελληνοαμερικανών οπαδών του στην Καλιφόρνια τό 1921, ο Βενιζέλος αξιολόγησε επιγραμ­ματικά την συμβολή του Ελληνισμού της Αμερικής στην πανεθνική προσπάθεια για την πραγμάτωσι των εθνικών επιδιώξεων: “Δεν γνωρίζω τι επιφυλάσσει το μέλλον. Αλλά ο,τιδήποτε και αν συμβή, θα ήθελα να γνωρίζετε οτι η προσπάθεια μου εις την Διάσκεψιν της Ειρήνης, δεν θα είχε τα οία είχε αγαθά αποτελέσματα χωρίς την συμβο­λήν σας… Ο πρόεδρος Ουίλσων συχνά μου παρεπονείτο χαριτολογών, ότι δεν τον αφήνετε σε ησυχίαν…”

ΑΥΡΙΟ: Προσπάθειες για την επιστροφή του Κωνσταντίνου.