Ο (εμπορικός) πόλεμος έρχεται, η καταναλωτική εμπιστοσύνη φεύγει – Έρευνα της ΕΚΤ

Η καταναλωτική εμπιστοσύνη στην Ευρωζώνη επιδεινώνεται όσο αυξάνονται οι φόβοι των γεωπολιτικών εντάσεων, δείχνει νέα έρευνα της ΕΚΤ. Πιο ανήσυχοι όλων οι Έλληνες.

Δε χρειάζεται να είναι κανείς μεγάλο κεφάλι των οικονομικών για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όσο εντείνονται οι ανησυχίες για τις γεωπολιτικές εντάσεις, τόσο πλήττεται η καταναλωτική εμπιστοσύνη.

Τρανταχτό παράδειγμα όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ, όπου ο εμπορικός πόλεμος που κήρυξε ο Τραμπ έχει συμπαρασύρει την καταναλωτική εμπιστοσύνη στα τάρταρα. Συγκεκριμένα, με βάση νέα μέτρηση του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης υποχώρησε στο χαμηλότερο σημείο από το 1952, όταν ξεκίνησαν να τηρούνται τα σχετικά αρχεία, σε επίπεδα πολύ χειρότερα από την περίοδο της «Μεγάλης Ύφεσης» του 2008-9.

Όμως και στην Ευρώπη τα σύννεφα μαζεύονται. Νέα έρευνα που υπογράφουν πέντε ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι και στελέχη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) μελετά το πώς ακριβώς αλληλεπιδρούν τα «πολεμικά σενάρια» και οι διαφορετικές εκδοχές τους τους στις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών.

Ένας εκ των συντακτών της μελέτης είναι ο  Δημήτρης Γεωργαράκος, επικεφαλής οικονομολόγος στη Γενική Διεύθυνση Έρευνας (DG Research) της ΕΚΤ.  Στην έρευνα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην Ελλάδα, καθώς είναι η χώρα της Ευρωζώνης όπου τα «σενάρια πολέμου» έχουν το πλέον αρνητικό αντίκτυπο στις προσδοκίες των καταναλωτών.

Υποχωρεί η καταναλωτική εμπιστοσύνη στην Ευρωζώνη

Όπως σημειώνεται, ήδη από το καλοκαίρι του 2024 το ποσοστό των καταναλωτών που αναμένουν ύφεση και προβλέπουν επιδείνωση της δικής τους οικονομικής κατάστασης άρχισε να αυξάνεται.

Οι οικονομολόγοι εκφράζουν την έκπληξή τους για την κλιμάκωση της απαισιοδοξίας σε όλη την Ευρωζώνη, σε μια περίοδο που θεωρητικά τα εισοδήματα ανακάμπτουν, καθώς ο πληθωρισμός επιβραδύνεται και έχουν μεσολαβήσει μισθολογικές αυξήσεις.

Γι’αυτό και βάζουν στην εξίσωση τον παράγοντα «πόλεμος», εστιάζοντας κυρίως στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία. Η πειραματική έρευνα δεν έβαλε στο μείγμα το θέμα των δασμών. Ωστόσο, είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι ο εμπορικός πόλεμος θα επηρεάσει εξίσου, αν όχι περισσότερο, αρνητικά και την καταναλωτική εμπιστοσύνη.

Σενάρια πολέμου

Η μεθοδολογία των ερευνητών εξετάζει τις αντιδράσεις των καταναλωτών και τι προσδοκούν να συμβεί στη χώρα τους τους επόμενους 12 μήνες, σε τρία διαφορετικά γεωπολιτικά σενάρια: Αν οι πολεμικές συγκρούσεις και γεωπολιτικές εντάσεις επιλύονταν άμεσα εντός τριών μηνών, αν διαρκέσουν για τουλάχιστον ένα χρόνο και αν συνεχιστούν για άλλα τρία χρόνια ή περισσότερο. Τους ζητήθηκε να απαντήσουν σε τι βαθμό θεωρούν ότι θα επηρεαστούν οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών, η εθνική οικονομία, η προσωπική τους οικονομική κατάσταση και οι τιμές των ακινήτων.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι προσδοκίες των καταναλωτών συναρτώνται με την εκτιμώμενη διάρκεια των πολέμων και των γεωπολιτικών εντάσεων.

Όσο περισσότερο θεωρούν ότι θα «τραβήξουν» οι συγκρούσεις, τόσο πιο μαύρα βλέπουν τα πράγματα, κυρίως για την οικονομία στο σύνολό της και δευτερευόντως για το νοικοκυριό τους.

Για παράδειγμα, στο σενάριο επίλυσης των γεωπολιτικών συγκρούσεων σε σύντομο χρονικό διάστημα, ο ένας στους τρεις αναμένει μείωση των τιμών, οι έξι στους δέκα ανάπτυξη της οικονομίας και περίπου ένας στους τέσσερις προσδοκά βελτίωση της οικονομικής του κατάστασης.

Στο χειρότερο σενάριο, της (τουλάχιστον) τριετούς παράτασης των πολέμων, σχεδόν το 80% θεωρεί ότι οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών θα αυξηθούν, πάνω από τους μισούς αναμένουν οικονομική ύφεση, ενώ σχεδόν τέσσερις στους δέκα αναμένουν χειροτέρευση των οικονομικών τους (το υψηλότερο ποσοστό από όλες τις εκδοχές).

Φόβοι για στασιμοπληθωρισμό

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι καταναλωτές συνδέουν τις γεωπολιτικές συγκρούσεις  και τη διάρκειά τους πρωτίστως με σοκ από την πλευρά της προσφοράς. Ο φόβος τους αντικατοπτρίζει τις νωπές μνήμες από την εκτίναξη των τιμών ενέργειας και τη διαταραχή στις εφοδιαστικές αλυσίδες αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι τα νοικοκυριά νιώθουν ότι ο αντίκτυπος των συγκρούσεων στη δική τους οικονομική ευημερία θα είναι σχετικά μικρότερος από τον αντίκτυπο στην οικονομία της χώρας τους.

Μια πιθανή εξήγηση για αυτή την αναντιστοιχία, τονίζουν οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ, είναι ότι τα νοικοκυριά εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε έκτακτα μέτρα κρατικής στήριξης, τουλάχιστον για ένα διάστημα 12 μηνών.

Μια τρίτη παρατήρηση είναι ότι οι προσδοκίες των καταναλωτών για τις τιμές των κατοικιών δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα από την προσδοκώμενη διάρκεια της σύγκρουσης. Αυτό θα μπορούσε να αντανακλά τη σχετική ανθεκτικότητα της αγοράς ακινήτων στις περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης τα τελευταία χρόνια. Οι καταναλωτές μπορεί επίσης να θεωρούν την ιδιοκτησία κατοικίας ως ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους οικονομικής αναταραχής.

Ένα συμπέρασμα που δεν αναφέρεται στην έρευνα, αλλά προκύπτει από τις απαντήσεις των καταναλωτών, είναι ότι οι πολίτες της Ευρωζώνης θεωρούν πολύ πιθανό το σενάριο του στασιμοπληθωρισμού (πληθωρισμός και ύφεση) όσο παρατείνονται οι εντάσεις. Πρόκειται για μια ανησυχία που επανέρχεται δριμύτερη εν μέσω του εμπορικού πολέμου.

Μείωση δαπανών

Η υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων μεταφράζεται σε επιφυλακτικότητα στις αγοραστικές δαπάνες, κάτι που με τη σειρά του δρα ανασχετικά στην οικονομική ανάπτυξη.

Τα αποτελέσματα έρευνας καταναλωτικής εμπιστοσύνης της ΕΚΤ έδειξαν ότι τα φτωχά νοικοκυριά νιώθουν πολύ μεγαλύτερη ανησυχία για τις αρνητικές επιπτώσεις των πολέμων από ό,τι τα πιο εύπορα. Για παράδειγμα φοβούνται πολύ περισσότερο ότι θα χάσουν τη δουλειά τους ή ότι θα έρθει οικονομική κρίση στη χώρα τους. Αυτό με τη σειρά του τους κάνει προσεκτικούς στις οικονομικές τους αποφάσεις.

Oι  Έλληνες καταναλωτές – που έχουν άλλωστε τη χαμηλότερη αγοραστική δύναμη στην Ευρωζώνη – ανησυχούν περισσότερο από όλους για την άνοδο των τιμών, αλλά και για την επιδείνωση των οικονομικών τους. Λιγότερο ανήσυχοι όλων είναι οι Γάλλοι, αν και αυτοί αναμένουν επιδείνωση. Πολύ κοντά στους Έλληνες, σε βαθμό ανησυχίας είναι οι Πορτογάλοι, οι Φινλανδοί και οι Γερμανοί.

Πηγή: in.gr