Πάνω από 50 χρόνια σε μοναστήρι στα γκρέμια της Αμοργού, ένας μοναχός κρατά ζωντανή την πίστη και την κοινότητα

ΑΜΟΡΓΟΣ. Για περισσότερο από μισό αιώνα, ο Σπυρίδων Δεναξάς προσεύχεται, εργάζεται και υποδέχεται τους πιστούς σε ένα μοναστήρι σκαλισμένο σε έναν βράχο δίπλα στη θάλασσα, που έχει ελάχιστα αλλάξει από τότε που ιδρύθηκε, πριν από περισσότερο από μια χιλιετία.

Η Ελλάδα έχει εκκοσμικευτεί όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, και τα νησιά του Αιγαίου, όπως η γειτονική Σαντορίνη, παλεύουν με τη μαζική αύξηση του τουρισμού που επικεντρώνεται πολύ περισσότερο στις παραλίες παρά στις εκκλησίες.

Ομως μερικοί Ορθόδοξοι μοναχοί παραμένουν σύμβολα της τοπικής ζωής — σε τέτοιο βαθμό, ώστε όταν ο πρόσφατος ορυμμαγδός από συνεχείς σεισμούς βρήκε τον Πατέρα Σπυρίδωνα, όπως τον αποκαλούν με αγάπη, μακριά από την Αμοργό λόγω επείγουσας ιατρικής ανάγκης, το μόνο που σκεφτόταν ήταν να επιστρέψει.

«Ηθελα να είμαι εδώ με την κοινότητά μου, να νιώσω τα συναισθήματά τους, γιατί είμαι υπεύθυνος. Ο Θεός με έβαλε εδώ για να τους φροντίζω», είπε στο “Associated Press” από το μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας, προσθέτοντας πως «ούτε ένα πετραδάκι δεν έπεσε» κατά τη διάρκεια των σεισμών.

Κατά τη σύντομη απουσία του, αλλά και κατά τη μεγαλύτερη που είχε πέρυσι — σχεδόν πέντε μήνες στην ηπειρωτική Ελλάδα για επεμβάσεις — όλο το νησί, ακόμη και οι άθεοι, ανυπομονούσαν για την επιστροφή του.

«Είναι μέρος του νησιού», είπε η Μίνα Μαύρου την εβδομάδα που ο Σπυρίδων επρόκειτο επιτέλους να επιστρέψει με το καράβι από την Αθήνα.

Ο Ορθόδοξος μοναχός καλωσορίζει τον κόσμο στο μοναστήρι του νησιού

Ξανά πίσω στο κατάλευκο μοναστήρι του, ανάμεσα στον ουρανό και τη θάλασσα, ο μοναχός ήταν ενθουσιασμένος.

«Νιώθω πνευματική ευφορία που ξανασυνάντησα τους ανθρώπους του χωριού, εκείνους που με αναζητούσαν και μου είχαν λείψει», είπε. «Είμαι ευτυχισμένος με τη μοναστική ζωή και την επιστροφή μου στο φυσικό μου περιβάλλον.»

Η παράδοση λέει ότι Βυζαντινοί μοναχοί που διέφευγαν από διώξεις στη Μέση Ανατολή τον 9ο αιώνα έπλευσαν προς το ορεινό αυτό νησί φέρνοντας μια εικόνα της Παναγίας. Οταν έκτιζαν καταφύγιο σε μια σπηλιά, πέτρες που έπεσαν αποκάλυψαν ένα καλέμι σφηνωμένο ψηλότερα στον βράχο.

Το θεώρησαν σημάδι και πέρασαν τις επόμενες δεκαετίες χτίζοντας το μοναστήρι πάνω από 150 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, όπου και η εικόνα και το καλέμι παραμένουν εκτεθειμένα στο μικρό παρεκκλήσι.

Ο Σπυρίδων, γεννημένος στην Αμοργό, μπήκε στο μοναστήρι αμέσως μετά το λύκειο, το 1971, σε ηλικία 18 ετών. Σήμερα είναι ένας από τους δύο μοναχούς, μαζί με έναν βοηθό, τον 35χρονο Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου, που ελπίζει κάποια μέρα να γίνει μοναχός. Προς το παρόν, αφηγείται την ιστορία του μοναστηριού στους επισκέπτες σε διάφορες γλώσσες που έμαθε κατά την προηγούμενη του καριέρα στη μόδα.

Καθισμένος στην είσοδο του παρεκκλησίου, ο Σπυρίδων καλωσορίζει τους προσκυνητές με χαμόγελο.

Πολλοί ανεβαίνουν λαχανιασμένοι τα 300 μέτρα από το πάρκινγκ, περνούν από τη μικροσκοπική πόρτα και ανεβαίνουν τη στενή σκάλα προς το σκοτεινό παρεκκλήσι. Εκεί προσκυνούν την εικόνα και μετά βγαίνουν στην εκτυφλωτική λιακάδα της βεράντας.

Η μαγευτική θέα της θάλασσας που αστράφτει χαμηλά προσελκύει και τουρίστες από γειτονικά, συχνά κατακλυσμένα νησιά των Κυκλάδων.

Είτε ψάχνουν πνευματική τροφή είτε υλικό για το Instagram, ο Σπυρίδων υποδέχεται με χαρά όλους, προσφέροντας κρύο νερό, γλυκά και σφηνάκια σπιτικού ρακόμελου.

«Η Παναγία απλώνει το χέρι της και ρίχνει βάλσαμο στις ψυχές όλων των ανθρώπων», είπε. «Αυτό είναι ένα οικουμενικό μοναστήρι, ανοιχτό σε όλο τον κόσμο. … Όλοι λαμβάνουν κάτι από τη χάρη της».

Η ζωή στο νησί συνεχίζει να περιστρέφεται γύρω από το αγαπημένο μοναστήρι

Η Παναγία Χοζοβιώτισσα, που κοσμεί το εξώφυλλο του πρόσφατου Lonely Planet για την Ελλάδα, δεν είναι το μόνο θρησκευτικό μνημείο στην Ευρώπη που είναι και τουριστικό αξιοθέατο.

Αλλά το μοναστήρι της Αμοργού έχει κι άλλο ρόλο — είναι βασικό σημείο αναφοράς για τους ντόπιους, που ζητούν βοήθεια, υλική και πνευματική, όπως κάνουν οι Ανατολικοί Χριστιανοί για σχεδόν 2.000 χρόνια.

«Οι άνθρωποι τους αναζητούσαν στην έρημο ή σε σπηλιές για σοφία, τους ακολουθούσαν ως πνευματικούς οδηγούς», είπε ο Έντ Σιέτσιενσκι, καθηγητής Θρησκειολογίας στο Πανεπιστήμιο Στόκτον. «Υπάρχει η αίσθηση ότι οι μοναχοί είναι υπερχριστιανοί».

Ακόμα και όσο ο Σπυρίδων αναρρώνει από εγχειρήσεις στο γόνατο και στα δόντια, οι νησιώτες όπως η Μαύρου του τηλεφωνούν συχνά για να ρωτήσουν για την ανάρρωσή του και να πάρουν την ευλογία του.

Σε αντίθεση με τους παντρεμένους ιερείς των ενοριών, οι μοναχοί παραμένουν άγαμοι — μια απόφαση που ο Σπυρίδων σκέφτηκε ως έφηβος. Δεν έχει μετανιώσει, όπως λέει, βλέποντας το ποίμνιό του ως οικογένεια.

«Τα παιδιά τους θα ήταν και δικά μου παιδιά. Θα χαιρόμουν με όλους, θα πενθούσα με όλους και θα ήμουν δίπλα τους ανάλογα με τις περιστάσεις τους», είπε.

Την ημέρα της «ονομαστικής εορτής», που στην παραδοσιακή ελληνική κουλτούρα είναι μεγαλύτερη γιορτή από τα γενέθλια, ο Σπυρίδων τηλεφωνεί για ευχές. Αν είναι κοινό όνομα, όπως του Βαγγέλη, κάνει δεκάδες τηλεφωνήματα, ξεκινώντας πριν από την αυγή για να προλάβει και την Αυστραλία και την Αμερική.

Επισκέπτεται και προσωπικά, με το ραβδί του, απομακρυσμένα ξωκλήσια και χωριά γύρω από την Αμοργό.

Μετά από στάση του σε καφενείο, ο ιδιοκτήτης είπε ότι έχει τρεις φωτογραφίες κρεμασμένες — της μητέρας του, του πατέρα του και του μοναστηριού.

«Θέλω και μια φωτογραφία του Πατέρα Σπυρίδωνα δίπλα στον πατέρα μου. Γιατί τον αγαπώ πολύ», είπε ο Νικόλαος Οικονομίδης.

Μέρες γεμάτες προσευχή και εργασία που ξεκινούν πριν την αυγή

Η ζωή των μοναχών είναι γεμάτη λατρεία και εργασία, καθώς τα μοναστήρια πρέπει να αυτοσυντηρούνται.

«Δεν υπάρχει χρόνος για πλήξη. Ούτε για μελαγχολία», είπε ο Σπυρίδων. Σηκώνεται κάθε μέρα στις 3 το πρωί για την πρώτη ακολουθία και κοιμάται μετά τις 9 το βράδυ.

Ο Μιχάλης Γιαννάκος, που έφυγε από την Αμοργό μετά το λύκειο πριν 20 χρόνια, θυμάται παιδί τον Σπυρίδωνα να ανεβοκατεβαίνει τις πλαγιές φροντίζοντας τα ζώα, όπως τον γάιδαρο του μοναστηριού, και να καλωσορίζει προσκυνητές.

«Ο Σπυρίδωνας ήταν πάντα εκεί, φρόντιζε τον κόσμο, πρόσεχε να είναι όλοι καλά», είπε κατά τη διάρκεια των διακοπών του στην Αμοργό.

Ενώ πολλοί Ελληνες που μένουν στις πόλεις έχουν απομακρυνθεί ή είναι αρνητικοί προς την Εκκλησία, «σε μικρότερα μέρη έχει ακόμη σημασία. Δεν είναι μόνο η πίστη ή η θρησκεία», πρόσθεσε.

Σε ένα νησί όπως η Αμοργός — με πληθυσμό 2.000, κατανεμημένο σε ένα ορεινό χωριό και μικρότερους οικισμούς — ο κλήρος συχνά καλείται να διαχειρίζεται διαμάχες και να προσφέρει συμβουλές.

Το μοναστήρι παραχώρησε γη για την ανέγερση σχολείου, θυμάται ο Γιαννάκος, και φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στη γιορτή του Νοεμβρίου.

«Ο Σπυρίδων προσφέρει πολλά στον κόσμο», είπε η Κριστίνα Αστρέχα, καθηγήτρια θρησκευτικών στο σχολείο της Αμοργού. «Αυτό είναι η πνευματικότητα — το βλέπεις από τις πράξεις ενός ανθρώπου.»

Πνευματικότητα που αγκαλιάζει τους πάντες — και τη δημιουργία

Για τον Σπυρίδωνα, η πνευματικότητα είναι ολιστική.

«Ο Θεός έβαλε τον άνθρωπο στον παράδεισο να τον φροντίζει και να εργάζεται για αυτόν. Ξέρεις πόσο σημαντική είναι η φύση — η θάλασσα, τα βουνά, οι κοιλάδες και οι πεδιάδες», είπε. «Προορίζονται για την ανθρώπινη χρήση, αλλά πρέπει να τα σεβόμαστε, να τα διατηρούμε και να τα προστατεύουμε».

Γι’ αυτό νιώθει τόσο πλήρης εδώ, φροντίζοντας τη «δική του αυλή» και προσφέροντας λόγια και προσευχές σε όποιον τις χρειάζεται.

«Είναι στο DNA μου, είναι δεμένο με το μοναστήρι και την ύπαρξή του», είπε.