Ανταγωνισμός Πατριαρχείου Μόσχας και Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας στην Αφρική

Δημοσίευμα στη Nezavisimaya Gazeta με τίτλο “Η αποστολή στην Αφρική δεν πάει πολύ καλά” αναφέρεται στον αυξανόμενο ανταγωνισμό ανάμεσα στο Πατριαρχείο Μόσχας και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην αφρικανική ήπειρο.

Η Αφρικανική Εξαρχία ιδρύθηκε από το Πατριαρχείο Μόσχας στις 29 Δεκεμβρίου 2021, κατόπιν σχετικής απόφασης της Συνόδου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αφορμή στάθηκε η αναγνώριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρο Β’.

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία συγκεντρώνει πλέον ενεργά κεφάλαια για την ανέγερση εκκλησιών στην Αφρική και ήδη έχει αναπτύξει περισσότερο ή λιγότερο έντονη παρουσία σε διάφορες χώρες της Αφρικής, όπως Τανζανία, Ουγκάντα, ​​Μπουρούντι, Ρουάντα, Ζάμπια, Μαλάουι, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Μαδαγασκάρη, Νότια Αφρική, Νιγηρία, Καμερούν, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκαμπόν, Μπουρκίνα Φάσο, Τόγκο, Μπενίν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία κ.α.

Ως Πατριαρχικό Έξαρχο Αφρικής η Σύνοδος είχε διορίσει αρχικά τον Αρχιεπίσκοπο Ερεβάν και Αρμενίας Λεωνίδ (Γκορμπατσόφ), επί των ημερών του οποίου συστήθηκαν περισσότερες από 200 ενορίες σε 25 χώρες της Αφρικής. Τον Οκτώβριο του 2023, ο Γκορμπατσόφ αντικαταστάθηκε από τον Μητροπολίτη Κωνσταντίνο (Οστρόφσκι). Στις αρχές του 2025, ο ίδιος δήλωσε ότι στην ήπειρο λειτουργούν πλέον “περισσότεροι από 250 κληρικοί σε περίπου 350 ενορίες σε 32 χώρες”.

Σαν απάντηση σε αυτές τις δηλώσεις δημοσιεύτηκε άρθρο στην ελληνική ιστοσελίδα “Άρχοντες του Οικουμενικού Πατριαρχείου” αφιερωμένο στις “αντιεκκλησιαστικές και αντικανονικές ενέργειες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας”. Το κείμενο υποστηρίζει ότι “το Πατριαρχείο Μόσχας ξεκίνησε τη δική του δράση στην Αφρική, ενεργώντας για άλλη μια φορά ως όργανο της παγκόσμιας γεωπολιτικής ατζέντας της Ρωσίας”. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος “έχει μιλήσει επανειλημμένα και αποφασιστικά ενάντια σε αυτές τις παράνομες ενέργειες” εκ μέρους της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας

Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος, με τη στήριξη του Βαρθολομαίου, ζήτησε επανειλημμένα από τους επικεφαλής άλλων τοπικών ορθόδοξων εκκλησιών να καταδικάσουν τις δραστηριότητες του Πατριαρχείου Μόσχας στην Αφρική, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Γι’αυτόν πιθανόν το λόγο στις αρχές του 2025, ο Θεόδωρος αποφάσισε να προσπαθήσει ο ίδιος προσωπικά να ενισχύσει την παρουσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας στην αφρικανική ήπειρο. Τον Φεβρουάριο, επισκέφτηκε το Ναϊρόμπι της Κένυας, καθώς και διάφορες πόλεις στην Ουγκάντα ​​και το Νότιο Σουδάν. Κατά τη διάρκεια της περιοδείας του, ο Θεόδωρος έθεσε παντού το θέμα της “μη κανονικής εισβολής στην Αφρική από το Πατριαρχείο Μόσχας”. Δήλωσε επίσης ότι “το Πατριαρχείο Μόσχας ξεκίνησε το σχίσμα εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας και κάνει ό,τι μπορεί για να εμβαθύνει και να διαιωνίσει αυτή τη διαίρεση”.

Παρά το γεγονός ότι το Νότιο Σουδάν ανήκει στη Βορειοαφρικανική Επισκοπή της Ρωσικής Εξαρχίας, για διάφορους λόγους, δεν υπάρχει στη χώρα ενεργή αποστολή της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η αποστολή της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Νότιο Σουδάν μπορεί να έγινε πιο περίπλοκη όχι μόνο λόγω της επίσκεψης του Πατριάρχη Αλεξανδρείας, αλλά και από το γεγονός ότι την πρώτη κυρία της χώρας, Mary Ayen Mayardit, βάφτισαν Έλληνες ιερείς στο Νότιο Σουδάν.

Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας προετοιμάζεται σήμερα για τη διάσκεψη της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο 2025 στη Ζάμπια. Παρότι θα συμμετέχουν πολιτικοί κοινοβουλευτικών αντιπροσωπειών 20 κρατών, η Συνέλευση αποκλείει κάθε συνεργασία με τη Ρωσία.