17 Φεβρουαρίου 1914: Η Βόρεια Ήπειρος κήρυξε την αυτονομία της

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, η περιοχή της Βόρειας Ηπείρου, η οποία είχε απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, βρέθηκε στο επίκεντρο έντονων διπλωματικών διεργασιών. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν να την εντάξουν στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος, μια απόφαση που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στον ελληνικό πληθυσμό, ο οποίος θεωρούσε την ελληνική αποχώρηση ως εγκατάλειψη.

Στις 17 Φεβρουαρίου 1914, η Βόρεια Ήπειρος κήρυξε την αυτονομία της, με την Προσωρινή Κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Γεώργιο Χρηστάκη-Ζωγράφο, να καλεί τον πληθυσμό σε αγώνα για την διατήρηση του ελληνικού χαρακτήρα της περιοχής. Την απόφαση αυτή είχε λάβει η Πανηπειρωτική Συνέλευση στις 13 Φεβρουαρίου, η οποία κατέληξε ότι η αυτονομία ήταν ο μόνος δρόμος για τη διαφύλαξη της ελληνικότητας της περιοχής, εάν δεν επιτυγχανόταν η ένωση με την Ελλάδα.

Οι Αλβανοί και οι Μεγάλες Δυνάμεις αντέδρασαν άμεσα, αναγκάζοντας τους Βορειοηπειρώτες να πάρουν τα όπλα για να υπερασπιστούν την αυτονομία τους. Οι μάχες που ακολούθησαν, με επίκεντρο το Αργυρόκαστρο, τη Χειμάρρα και το Δέλβινο, ανέδειξαν την αποφασιστικότητα των Ελλήνων της περιοχής. Τον Μάιο του 1914, η Προσωρινή Κυβέρνηση πέτυχε μια σημαντική διπλωματική νίκη με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας. Η συμφωνία αυτή αναγνώριζε την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου υπό αλβανική κυριαρχία, με εγγυήσεις για τα δικαιώματα των κατοίκων της. Ωστόσο, η εφαρμογή της συμφωνίας αυτής δεν έγινε πραγματικότητα, καθώς λίγους μήνες αργότερα, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ανέτρεψε τις ισορροπίες και η περιοχή βυθίστηκε στο χάος.

Η Ελλάδα, υπό την πίεση των διεθνών συνθηκών και του Εθνικού Διχασμού, δεν μπόρεσε να στηρίξει με σθένος τον αγώνα των Βορειοηπειρωτών. Το 1921, η περιοχή εντάχθηκε οριστικά στην Αλβανία, τερματίζοντας έναν κύκλο αγώνων που παραμένει μέχρι σήμερα πηγή εθνικής μνήμης και προβληματισμού.

Πρωτόκολλο της Κέρκυρας

Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας ήταν μια διεθνής συμφωνία που υπογράφηκε στις 17 Μαΐου 1914 στην Κέρκυρα, ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελληνική-Ελληνορθόδοξη κοινότητα της Βορείου Ηπείρου, υπό την επίβλεψη των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής.

Ιστορικό Πλαίσιο

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), η περιοχή της Βορείου Ηπείρου παραχωρήθηκε στην Αλβανία, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (1913).

Οι ελληνικοί πληθυσμοί αντέδρασαν και στις 17 Φεβρουαρίου 1914, κήρυξαν την Αυτόνομη Πολιτεία της Βορείου Ηπείρου με πρωτεύουσα το Αργυρόκαστρο.

Μετά από συγκρούσεις, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις, καταλήγοντας στο Πρωτόκολλο της Κέρκυρας.

Όροι του Πρωτοκόλλου

Το πρωτόκολλο αναγνώριζε ειδικό καθεστώς αυτονομίας για τις επαρχίες της Κορυτσάς και του Αργυροκάστρου εντός της Αλβανίας, προβλέποντας:

Ευρεία αυτονομία για τις περιοχές της Βορείου Ηπείρου (Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Χιμάρα, Κορυτσά κ.λπ.) εντός του αλβανικού κράτους.

1. Διοικητική και θρησκευτική αυτονομία.

2. Ελληνική γλώσσα στην εκπαίδευση και τη διοίκηση.

3. Ίδρυση χωριστής χωροφυλακής από ντόπιους υπό διεθνή εποπτεία.

Μη εφαρμογή & συνέπειες

Το καλοκαίρι του 1914, ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η πολιτική κατάσταση στην Αλβανία κατέρρευσε. Η Ελλάδα κατέλαβε τη Βόρειο Ήπειρο το 1914-1916, αλλά μετά το 1921, η περιοχή πέρασε αρχικά στην Ιταλία κι οριστικά στην Αλβανία χωρίς εφαρμογή του Πρωτοκόλλου.

Το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας παραμένει σημείο αναφοράς για τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία.