Συνέντευξη στην ΡΗΡ: Η κατάσταση στην μέση Ανατολή με την ματιά ενός εμπειρογνώμονα

Συνέντευξη στην Μαργαρίτα Βαρθολομαίου

Μετά την δολοφονία του Χασράν Νασάλα και την Χερσαία εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έχει αρχίσει να κλιμακώνεται όλο και περισσότερο. Παρατηρούμε λοιπόν τις τελευταίες ημέρες μία αναταραχή σε παγκόσμιο επίπεδο εξουσίας καθώς και συγκρούσεις σε πολλαπλά μέτωπα. Ο Σωτήρης Ρούσσος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ) στο ίδιο Πανεπιστήμιο, μιλάει στην ΡΗΡ για το τι μέλει γενέσθαι στην επίμαχη περιοχή.

ΕΡ: Ποιες προεκτάσεις πιθανολογείτε ότι θα πάρουν αυτές οι συγκρούσεις μέσα στο επόμενο διάστημα;

Σωτήρης Ρούσος: Στην περίπτωση της Γάζας εκτιμώ ότι θα υπάρχει μια παρατεταμένη σύγκρουση χαμηλής έντασης καθώς η Χαμάς έχει αποδυναμωθεί πλήρως και δεν υπάρχει διάδοχη πολιτική διοίκηση. Το πιθανότερο είναι να δημιουργηθεί μια κατάσταση χάους με πολέμαρχους και πολιτοφυλακές με το Ισραήλ να τους χειραγωγεί. Στην σύγκρουση στον Λίβανο πολλά θα κριθούν από τις σχέσεις Ιράν-Ισραήλ και κατά πόσο θα υπάρξει αποκλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ των δύο κρατών. Καταλύτης θα είναι η στάση των ΗΠΑ.ΕΡ: Ποιες είναι οι διαστάσεις που θα έχουν για την χώρα μας τα αιματηρά αυτά γεγονότα;

ΑΠ: Τομείς της οικονομίας όπως η ενέργεια και ο τουρισμός επηρεάζονται από την αστάθεια και τις ασύμμετρες συγκρούσεις. Ένα άλλα σημείο που πρέπει να μας προβληματίσει είναι η επαναπροσέγγιση και συνεργασία μεταξύ Τουρκίας-Αιγύπτου-Σαουδικής Αραβίας-Εμιράτων η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια και εντάθηκε με την σύγκρουση στην Γάζα. Με τα νέα αυτά δεδομένα η Αθήνα θα πρέπει να επανεξετάσει τη στρατηγική των τριγωνικών «συμμαχιών» στην Ανατ. Μεσόγειο μιας και παίκτες όπως η Αίγυπτος και τα Εμιράτα δεν την υποστηρίζουν πια.

ΕΡ: Tι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει προκειμένου να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, οι οποίες είναι σίγουρο ότι θα αφήσουν πίσω τους ένα μακρύ κατάλογο από ανθρώπινες απώλειες και κατά πόσο αυτό είναι εφικτό κι όχι ουτοπικό;

ΑΠ: Το πιο σημαντικό ίσως δίδαγμα από την έκρηξη αυτών των συγκρούσεων είναι ότι το Παλαιστινιακό όχι μόνο δεν μπήκε στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας» αλλά μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές συγκρούσεις την Μέση Ανατολή. Συνεπώς η λύση πρέπει να έχει 3 βήματα

1. Ανασυγκρότηση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) με διεθνή πίεση για απελευθέρωση του ηγέτη της Φατάχ, Μαρουάν Μπαργούτι.
2. Ανάληψη από την ανασυγκροτημένη ΠΑ της διοίκησης της Γάζας

• Συνολική λύση (όχι σε διαδικασία σταδίων) με Παλαιστινιακό Κράτος στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας

Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να γίνουν όλα ή έστω ένα από αυτά με το σημερινό πολιτικό/κοινωνικό συσχετισμό στο Ισραήλ.

ΕΡ: Ποιος είναι ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσουν οι ΗΠΑ στην έκρυθμη κατάσταση της Μέσης Ανατολής και πιο συγκεκριμένα ο νέος Πρόεδρος;

ΑΠ: Αυτό που μπορούμε να προσδοκούμε ίσως από την διακυβέρνηση Τραμπ είναι μια δυναμική πολιτική προσπάθεια να κλείσει το μέτωπο της Γάζας, γιατί η συνέχιση της σφαγής και της εθνοκάθαρσης εναντίον των Παλαιστινίων δημιουργεί σημαντικές ρωγμές στην στρατηγική των συμφωνιών του Αβραάμ και ίσως δώσει στην Κίνα την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί αυτές τις ρωγμές για να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή.

ΕΡ: Γιατί η Κίνα και η Ρωσία είναι θεατές σ’ αυτό το αιματοκύλισμα;

ΑΠ: Η Ρωσία βρίσκεται σε έναν πόλεμο που απομυζά το μεγαλύτερο μέρος των πόρων της και είναι αδύνατο να εμπλακεί σοβαρά στην Μέση Ανατολή ούτε βέβαια με τον τρόπο που ενεπλάκη στη Συρία. Η Κίνα κάνει προσεκτικά βήματα. Έπαιξε πολύ σημαντικό διαμεσολαβητικό ρόλο στην συμφωνία μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας καθώς και στη συμφωνία για ενότητα και συνεργασία μεταξύ των παλαιστινιακών οργανώσεων. Κυρίως όμως αναμένει να εκμεταλλευτεί την μέχρι σήμερα αμερικανική αποτυχία να τερματίσουν τη σύγκρουση.

ΕΡ: Μπορούν οι Περιφερειακές δυνάμεις (Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, Κατάρ), να παίξουν ενεργό ρόλο, έτσι ώστε να αποσοβηθεί η κρίση;

ΑΠ: Μπορούν να βοηθήσουν στην εφαρμογή λύσεων είτε με ειρηνευτικές δυνάμεις, είτε με την οικονομική στήριξη της ανοικοδόμησης αλλά δεν μπορούν να επιβάλουν λύσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι το πρώτιστο μέλημα στα κράτη αυτά είναι η προστασία και μακροημέρευση του καθεστώτος και για αυτό είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στις σχέσεις τους με την Ουάσιγκτον.

ΕΡ: Ο Στίβεν Χέιντζ, πρόεδρος του φιλανθρωπικού οργανισμού Rockefeller Brothers Fund, ανέφερε προσφάτως ότι «οι θεσμοί που καθοδήγησαν τις διεθνείς σχέσεις και επέφεραν λύση στα παγκόσμια προβλήματα, κατά τα μέσα του 20ου αιώνα, είναι σαφές πως δεν είναι πλέον ικανοί να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της νέας χιλιετίας». «Είναι αναποτελεσματικοί, ατελέσφοροι, αναχρονιστικοί και σε ορισμένες περιπτώσεις, απλώς παρωχημένοι». Κλείνοντας, εσείς τι πιστεύετε γι’ αυτό και ποια είναι η ευχή σας;

ΑΠ: Μια μορφή αλλαγών στη διεθνή διακυβέρνση αφορά τη διάβρωση του φιλελεύθερου κοινωνικού πλαισίου που συνδέεται με την οικονομία της αγοράς, η οποία χαρακτήριζε την αρχική μεταψυχροπολεμική εποχή, δίνοντας τη θέση της σε ένα αναδυόμενο παράδειγμα που συνδυάζει τον κρατοκεντρικό καπιταλισμό της Κίνας και τον προσωποκεντρικό αυταρχισμό του Πούτιν. Πριν από τις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, το επικρατούν μοντέλο που διαμόρφωνε τη διεθνή τάξη προερχόταν κυρίως από τη Δύση. Η διεθνής κοινότητα ήταν ταυτόσημη με μια ομάδα κρατών της οποίας ηγούνται  οι Ηνωμένες Πολιτείες και περιλαμβάνει τον Καναδά, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία, την Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Πρόσφατα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας έχει εγείρει αμφιβολίες σχετικά με τη νομιμότητα και την επάρκεια των δυτικών δυνάμεων να υπαγορεύουν ποια είναι τα σημαντικά θέματα στο πεδίο της παγκόσμιας πολιτικής. Παράλληλα, η Κίνα έχει ανοιχτά αμφισβητήσει το κανονιστικό πλαίσιο —τόσο έμμεσο όσο και άμεσο— που έχει καθιερωθεί από τον δυτικό κόσμο για περίπου την τελευταία δεκαετία.

Η σύγκρουση που εκτυλίσσεται στη Λωρίδα της Γάζας λειτουργεί ως καταλύτης στη διαμόρφωση του παγκόσμιου Νότου και στην επιρροή του στις διεθνείς ισορροπίες. Ο παγκόσμιος Νότος δεν είναι βέβαια ενιαίος ούτε στα πολιτικά συστήματα ούτε στις επιδιώξεις. Θα ευχόμουν την άνοδο της επιρροής δημοκρατικών δυνάμεων όπως η Βραζιλία γιατί έχω βαθιά δυσπιστία στα αυταρχικά καθεστώτα.

Σύντομο βιογραφικό: Σωτήρης Ρούσσος

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ) στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Την περίοδο 1997-2003 ήταν Εμπειρογνώμονας για τη Μέση Ανατολή στο Υπουργείο Εξωτερικών. Διετέλεσε μέλος των Task Force for Water Issues and the Palestinian Refugees του Ειδικού Απεσταλμένου της Ε. Ε. για τη Μέση Ανατολή και της Άτυπης Διεθνούς Ομάδας για την Ιερουσαλήμ. Το 2009 ορίστηκε Εκπρόσωπος της Προεδρίας του ΟΑΣΕ για τους Μεσογειακού Εταίρους. Το 2012 διετέλεσε Visiting Scholar στο University of California, Santa Barbara (UCSB). Από το 2015 ως το 2018 ήταν Συντονιστής του Κέντρου για τον Θρησκευτικό Πλουραλισμό στην Μέση Ανατολή (CRPME). Έχει συγγράψει βιβλία και άρθρα για την περιφερειακή ασφάλεια στη Μέση Ανατολή, το πολιτικό Ισλάμ και τους χριστιανούς στην Μέση Ανατολή. Το τελευταίο βιβλίο του, Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg