Συνέντευξη του Δρ.Ιωάννη Μάζη στο Panhellenic Post για την εμπόλεμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή

Ο Δρ. Ιωάννης Μάζης

Μαργαρίτα Βαρθολομαίου

Μετά την δολοφονία του Χασράν Νασράλα και την Χερσαία εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έχει αρχίσει να κλιμακώνεται όλο και περισσότερο. Παρατηρούμε λοιπόν τις τελευταίες ημέρες μία αναταραχή σε παγκόσμιο επίπεδο εξουσίας καθώς και συγκρούσεις σε πολλαπλά μέτωπα. Για όλα αυτά, ρωτήσαμε τον Δρ Ιωάννη Μάζη ο οποίος είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διδάκτωρ Επικρατείας (Docteur d’État) του Πανεπιστημίου Αίξ-Μασσαλίας ΙΙ της Γαλλίας.

Ακολουθεί η πλήρης συνέντευξη του Δρ. Ιωάννη Μάζη στην συνεργάτιδα του Panhellenic Post, κα Μαργαρίτα Βαρθολομαίου:

ΕΡ: Κ. Καθηγητά, ποιες προεκτάσεις πιθανολογείτε ότι θα πάρουν αυτές οι συγκρούσεις μέσα στο επόμενο διάστημα;

ΑΠ: Έχει καταστεί ηλίου φαεινότερο ότι το Ισραήλ θα επιχειρήσει αποφασιστικό πλήγμα στο Ιράν, καθόσον καλείται να διαφυλάξει το κύρος και την αξιοπιστία του μετά τα – έστω περιορισμένης επιτυχίας – πυραυλικά πλήγματα στην επικράτειά του από τους Φρουρούς της Επαναστάσεως. Προς την εν λόγω κατεύθυνση, ο Λίβανος συνιστά απλώς ένα πεδίο εκκαθαρίσεως των «απεσταλμένων» (proxies) της Τεχεράνης, πριν τις επιχειρήσεις στην ίδια την καρδιά της ούτω καλουμένης «Ισλαμικής Δημοκρατίας». Τοιουτοτρόπως, θα πλήξει στρατιωτικούς και ενεργειακούς στόχους χρησιμοποιώντας την αναμφίλεκτη αεροπορική ισχύ του συνεπικουρούμενη από τις αμυντικές δυνατότητες των συμμάχων στη Μέση Ανατολή και έπειτα την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων κατά της άμυνας του Ιράν, το Ισραήλ θα πλήξει πυρηνικές εγκαταστάσεις, χρησιμοποιώντας πυραύλους JDAM, ήτοι διατρητικούς πυραύλους, προκειμένου να φθάσει τις εν λόγω εγκαταστάσεις σε βάθος 60-80 μέτρων όπου βρίσκονται.

ΕΡ: Ποιες είναι οι διαστάσεις που θα έχουν για την χώρα μας τα αιματηρά αυτά γεγονότα;

ΑΠ: Η Ελλάς καλείται να αντιμετωπίσει συγκεκριμένες προκλήσεις, εν μέσω των οποίων υφίστανται, ωστόσο, σπουδαίες γεωστρατηγικές ευκαιρίες. Αναμφιβόλως, οι ζημίες για την παγκόσμια οικονομία λόγω της ανεξέλεγκτης δράσεως των Χούτι της Υεμένης και της αυξανόμενης εντάσεως στον Περσικό Κόλπο και στην Ερυθρά Θάλασσα επηρεάζουν ευθέως τον ενεργειακό εφοδιασμό και της Ελλάδος, αλλά πλήττουν και την ελληνική ναυτιλία, αποτελούσα μία εκ των δύο «βαρέων βιομηχανιών» της εθνικής οικονομίας. Παράλληλα, τα προσφυγικά ρεύματα, τα οποία ήδη προκαλούνται, πιέζουν σαφώς τις χώρες υποδοχής, οι οποίες εκ των πραγμάτων και της εκ της Γεωγραφίας συνιστούν το φυσικό ανάχωμα έναντι του συγκεκριμένου τραγικού φαινομένου λαμβάνον διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσεως. Όμως, πέραν των ως άνω αρνητικών εξελίξεων, οφείλω να επισημάνω και τη σημαντική γεωστρατηγική ευκαιρία της πατρίδος μας να διαδραματίσει ενεργητικό και εποικοδομητικό ρόλο επί τω σκοπώ σταθεροποιήσεως και εμπεδώσεως της ασφάλειας εις την περιοχή. Τοιουτοτρόπως, θα υπογραμμίσει προς τους Διεθνείς Πόλους Ισχύος ότι ευρίσκεται σε πλήρη διάσταση προς τον αποσταθεροποιητικό και τυχοδιωκτικό ρόλο της Τουρκίας, η οποία έχει προκαλέσει τη δικαιολογημένη μήνη της Ιερουσαλήμ και των Η.Π.Α..

ΕΡ: Tι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει προκειμένου να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, οι οποίες είναι σίγουρο ότι θα αφήσουν πίσω τους ένα μακρύ κατάλογο από ανθρώπινες απώλειες και κατά πόσο αυτό είναι εφικτό κι όχι ουτοπικό;

ΑΠ: Πλέον έχει χυθεί τόσο αίμα, που πολύ φοβούμαι ότι η οιαδήποτε πιθανότητα προσεγγίσεως και ειρηνικής διευθετήσεως είναι μάλλον ουτοπική εις το βραχυπρόθεσμο μέλλον. Το τέλος των εχθροπραξιών δύναται να επιτευχθεί μέσω της επιστροφής του ορθολογισμού και του κεκτημένου της διεθνούς τάξεως στην περιοχή. Τουτέστιν, η λύσις επί τη βάση της συνυπάρξεως δύο ανεξάρτητων κρατών στη βάση των Συμφωνιών του Όσλο πρέπει να είναι ο απώτερος διπλωματικός στόχος αλλά, πριν τούτο, οφείλει να καταστεί σεβαστή η κυριαρχία των κρατικών οντοτήτων της περιοχής δίχως τη «φιλοξενία» παραστρατιωτικών ομάδων, οι οποίες δραστηριοποιούνται ενάντια στα συμφέροντα του εκάστοτε λαού. Ο δρόμος προς την ειρήνη θα περάσει μέσω της σύνεσης, που μόνο τα συντεταγμένα κράτη δύνανται να επιδείξουν, ιδίως όταν τούτα εκφράζονται από κυβερνήσεις δημοκρατικώς εκλεγμένες.

ΕΡ: Ποιος είναι ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσουν οι ΗΠΑ στην έκρυθμη κατάσταση της Μέσης Ανατολής και πιο συγκεκριμένα ο νέος Πρόεδρος;

ΑΠ: Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, οι Η.Π.Α. μετακυλούν σταδιακώς τα επιχειρησιακά βάρη τους προς την Ανατολή, χάριν της ανάγκης εξισορροπήσεως της σινικής ανόδου. Η εν λόγω στρατηγική – χαρασσόμενη υπό το φόβο της υπερεξαπλώσεως – αφήνει κενά ισχύος στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή και δημιουργεί εντυπώσεις ότι η Ουάσιγκτον έχει πάψει να ενδιαφέρεται για τις συγκεκριμένες γεωγραφικές ζώνες. Τούτο δεν είναι αληθές. Οι Η.Π.Α. σαφώς και ενδιαφέρονται για τη γεωπολιτικώς πολύτιμη Μέση Ανατολή και δύνανται να διαδραματίσουν ένα ρόλο υπέρ της ειρηνεύσεως σε αυτή, με γνώμονα το κεκτημένο των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ και του Όσλο. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο νέος Πρόεδρος δε νοείται να ασκεί οιαδήποτε πολιτική προσεταιρισμού των ανά τον κόσμο οργανώσεων της Μουσουλμανικής Αδελφότητος, οι οποίες τορπιλίζουν με τη στάση τους κάθε τέτοια προοπτική. Δυστυχώς, κατά το πρόσφατο παρελθόν, έχουμε γίνει μάρτυρες μια εξόχως ανορθολογικής πολιτικής εκ μέρους κατά βάση των Δημοκρατικών Προέδρων, οι οποίοι συναγελάζονται σε όλα τα επίπεδα με ακραία ισλαμιστικά στοιχεία θέτοντα εν κινδύνω την ειρήνη εις την Ευρυτέρα Μέση Ανατολή.

ΕΡ: Γιατί η Κίνα και η Ρωσία είναι θεατές σ’ αυτό το αιματοκύλισμα;

ΑΠ: Η Κίνα εξακολουθεί να μη θεωρεί ότι έχει έρθει η κατάλληλη στιγμή ούτως ώστε να εκδηλώσει την ισχύ της διεκδικώντας έναν ηγετικό ρόλο εις το διεθνές σύστημα. Καθίσταται προφανές ότι ένας εκ των στόχων – είτε παρεπόμενος είτε κεντρικός – της εν λόγω αποσταθεροποιήσεως είναι το κινεζικής εμπνεύσεως λεγόμενο “Belt and Road Initiative” (ο σύγχρονος «Δρόμος του Μεταξιού») και τούτο κατέστη ευκρινές και κατά την πρόσφατη ομιλία του Πρωθυπουργού του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου από βήματος της Γενικής Συνελεύσεως του Ο.Η.Ε.. Εντούτοις, η ισορροπία δυνάμεων δεν επιτρέπει στο Πεκίνο να διαδραματίσει ένα ανοιχτά παρεμβατικό ρόλο εις τη Μέση Ανατολή, καθώς φοβάται την αποφασιστική εξισορρόπησή του. Εις την περίπτωση της Ρωσίας, τα πράγματα είναι σχετικώς απλούστερα. Η άρνηση του Ισραήλ να παρέχει όπλα στην Ουκρανία, τα οποία παρεμπιπτόντως θα ήταν εξόχως αποτελεσματικά αν κρίνουμε την επιτυχία τους εις τον Πόλεμο του Αρτσάχ το 2020 προς όφελος του Αζερμπαϊτζάν, είναι αυτή που εξασφαλίζει ότι οι ρωσικές αντιδράσεις είναι τουλάχιστον προς ώρας «χλιαρές».

ΕΡ: Μπορούν οι Περιφερειακές δυνάμεις (Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, Κατάρ), να παίξουν ενεργό ρόλο, έτσι ώστε να αποσοβηθεί η κρίση;

ΑΠ:Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, οι περιφερειακές δυνάμεις έχουν διαδραματίσει έναν αμφιλεγόμενο ρόλο. Είτε εξαιτίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητος (περίπτωση του Κατάρ) είτε εξαιτίας του φόβου έναντι πιθανών ιρανικών αντιδράσεων (περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας), οι κύριες περιφερειακές δυνάμεις έχουν απωλέσει τη δυνατότητα να συνομιλούν και με τις δύο πλευρές. Με τη στάση τους, έχουν μετατραπεί μάλλον σε μέρος του προβλήματος και αντιλαμβανόμενες το αδιέξοδό τους έχουν σε αρκετές περιπτώσεις αδρανοποιηθεί. Η Αίγυπτος συνιστά εξαίρεση στον ως άνω κανόνα, καθώς η Προεδρία Σίσι έχει καταφέρει να διατηρεί εποικοδομητική στάση κερδίζοντας την εμπιστοσύνη όλων των πλευρών. Ωστόσο, οι εσωτερικές παθογένειες της – αραβικής – Αιγύπτου σκιαγραφούν και αυτές συγκεκριμένα όρια δράσεως, τα οποία τεκμαίρονται συχνά ως ανυπέρβλητα.

ΕΡ: Ο Στίβεν Χέιντζ, πρόεδρος του φιλανθρωπικού οργανισμού Rockefeller Brothers Fund, ανέφερε προσφάτως ότι «οι θεσμοί που καθοδήγησαν τις διεθνείς σχέσεις και επέφεραν λύση στα παγκόσμια προβλήματα, κατά τα μέσα του 20ου αιώνα, είναι σαφές πως δεν είναι πλέον ικανοί να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της νέας χιλιετίας». «Είναι αναποτελεσματικοί, ατελέσφοροι, αναχρονιστικοί και σε ορισμένες περιπτώσεις, απλώς παρωχημένοι». Κλείνοντας, εσείς τι πιστεύετε γι’ αυτό και ποια είναι η ευχή σας;

ΑΠ: Θα ήταν εξαιρετικώς ενδιαφέρον να ακούσουμε την αντιπρόταση του κ. Χέιντζ, καθόσον η δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου σταθεροποιήσεως του διεθνούς συστήματος είναι ένα εξόχως δυσκολότερο άθλημα εν συγκρίσει με την άκριτη αποδόμησή του. Προφανώς και απαιτείται συζήτηση, επί παραδείγματι, για τη σύσταση του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., όπως και για το αποτύπωμα του περίφημου “Washington Consensus” στην παγκόσμια οικονομία σήμερα. Ωστόσο, υπό ποιους όρους και υπό ποιες προϋποθέσεις θα ανακύψει ένα νέο διεθνές σύστημα. Γνωρίζουμε ότι η αλλαγή των διεθνών συστημάτων συντελείται ιστορικώς μέσω μιας εκτεταμένης ανακατανομής ισχύος και τέτοια εκτάσεως αναδιατάξεις ρόλων πραγματοποιούνται πάντοτε μετά από παγκόσμιες συρράξεις, στη λογική ότι «η βία είναι η μαμή της Ιστορίας». Εγώ εύχομαι να ανατραπεί τούτος ο διϊστορικός κανόνας και να πορευτούμε ως ανθρωπότητα στον 21^ο αιώνα με μεγαλύτερη πίστη στις υγιείς δυνάμεις των κοινωνιών, καθώς μόνο αυτές δύνανται να επικρατήσουν του σκότους και της οπισθοδρομήσεως.

Βιογραφικό

Ο Δρ Ιωάννης Μάζης είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (2021), Διδάκτωρ Επικρατείας (Docteur d’État) του Πανεπιστημίου Αίξ-Μασσαλίας ΙΙ της Γαλλίας. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Ιονίου Πανεπιστημίου της Κέρκυρας και από τους ιδρυτές και πρώτους Προέδρους του Τμήματος Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανπειστημίου Κέρκυρας. Κατόπιν εξελέγη Καθηγητής εις το Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ και διετέλεσε επί σειρά ετών Πρόεδρός του. Ειδικεύεται στη γεωπολιτική ανάλυση και συγκεκριμένα, στη Συστημική Γεωπολιτική Ανάλυση (την μέθοδο της οποίας εισηγήθη και στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία και πραγματικότητα) όπως και σε ζητήματα Διεθνούς Ασφάλειας. Είναι διευθυντής προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Δημοσίου Δικαίου. Επιπλέον, είναι ιδρυτής και -διετέλεσε από της ιδρύσεώς του ως- διευθυντής του επιστημονικού εργαστηρίου “Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και της Τουρκίας” και Διευθυντής του ΠΜΣ “Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Ασφάλειας” στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επίσης, δημιούργησε με τις δικές του πρωτοβουλίες το νέο δι-ιδρυματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών που διαδέχθηκε το υπάρχον, σε συνεργασία με το Τμήμα Τοπογράφων και Αγρονόμων Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής του ΕΜΠ (2024). Είναι συγγραφέας πολυάριθμων επιστημονικών δημοσιεύσεων για τη Γεωπολιτική Θεωρία και Πράξη, την διεθνή ασφάλεια, καθώς και για τις μορφές, τη δομή και τη λειτουργία του διεθνούς ισλαμιστικού κινήματος. Διδάσκει σε όλες τις Μεταπτυχιακές Σχολές Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας της Ελλάδας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι αφενός τα ζητήματα μεθοδολογίας στη γεωπολιτική ανάλυση και αφετέρου, η προώθηση της έρευνας στο γεωπολιτικό σύστημα της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. 1) Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών από το 2020 και 2) Ζωγράφος (Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, 2024). 3) Τιμήθηκε με το Παράσημο του «Ιππότου του Εθνικού Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικος» της Γαλλικής Δημοκρατίας ( 2014), 4) με το Παράσημο του «Οφφικιαλίου του Εθνικού Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικος» της Γαλλικής Δημοκρατίας (2022) 5) με τον τίτλο του «Fellow of The Royal Society of Arts» του Ηνωμένου Βασιλείου (1996) όπως και 6) τιμήθηκε, την 13η Δεκεμβρίου 2023, από τον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός (ΦΣΠ) ως «Επίτιμο Μέλος» του μετά βραβείου και Διπλώματος για το σύνολο του Επιστημονικού του έργου στην Ελλάδα και Διεθνώς.