Κυριακή των Βαΐων: Τι γιορτάζουμε σήμερα – Τα έθιμα του τόπου μας

Την Κυριακή των Βαΐων το πρωί, η Εκκλησία μας βιώνει τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, συνθέτοντας ένα χαρούμενο προανάκρουσμα στις οδυνηρές ταπεινώσεις που θα ακολουθήσουν.

Έξι μέρες πριν το Ιουδαϊκό Πάσχα (το Ιουδαϊκό Πάσχα ήταν γιορτή που κρατούσε επτά ημέρες και ήταν αφιερωμένη στην ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο και τη διάβαση προς τη Γη της Επαγγελίας), ο Χριστός στέλνει δύο από τους μαθητές Του, λέγοντάς τους· «πηγαίνετε στο απέναντι χωριό και καθώς θα εισέρχεθε, θα βρείτε ένα δεμένο πουλάρι, επάνω στο οποίο ποτέ κανείς άνθρωπος δεν έχει καθίσει. Λύστε το και φέρτε το εδώ. Και αν κανείς σας ρωτήσει, γιατί το λύνετε; Σεις θα του απαντήσετε ότι το χρειάζεται ο Κύριος». Έτσι και έγινε. Το έφεραν στον Ιησού και αφού έριξαν επάνω του τα εξωτερικά τους ενδύματα, Τον βοήθησαν να ανεβεί.

Εξαιτίας της εορτής είχε μαζευτεί πολύς κόσμος στα Ιεροσόλυμα. Όταν μαθεύτηκε ο ερχομός του Χριστού, πήραν στα χέρια «τά βαΐα τῶν φοινίκων» και βγήκαν να Τον προϋπαντήσουν, φωνάζοντας: «Ωσαννά, ευλογημένος είναι εκείνος που έρχεται στο όνομα του Κυρίου, ο βασιλιάς του Ισραήλ». Λίγες ημέρες νωρίτερα (εμείς το γιορτάζουμε την προηγούμενη ημέρα), ο Χριστός είχε αναστήσει τον Λάζαρο στη Βηθανία. Το γεγονός αυτό, να αναστηθεί τεσσάρων ημερών νεκρός και μάλιστα ενταφιασμένος, είχε διαλαληθεί στο Ισραήλ άμεσα. Οι άνθρωποι πίστευαν πως ο Θεός θα τελούσε κάποιο θαύμα που θα άλλαζε την αφόρητη κατάστασή τους. Κι αυτό παρά τη σιδερένια γροθιά της Ρώμης που τους δυνάστευε και σε πείσμα της διαφθοράς και της μικροψυχίας των πρεσβυτέρων.

Υπήρχε, λοιπόν, συνήθεια στους αρχαίους χρόνους, όταν ένας βασιλιάς έμπαινε σε μια πόλη, εισερχόταν έφιππος, δορυφορούμενος, με υπασπιστές και συνοδεία, επιδεικνύοντας την γενναιότητα, το μεγαλείο και την δόξα του. Γι’ αυτό τα πλήθη εκείνη την ημέρα ζητωκραύγαζαν. Επευφημούσαν την είσοδο στα Ιεροσόλυμα κάποιου, που πίστευαν ότι θα έλυνε τα προβλήματά τους, τα πολιτικά, τα κοινωνικά, τα πολιτιστικά – ακόμα και τα προσωπικά – προβλήματά τους. Ζητωκραύγαζαν την είσοδο κάποιου που θα ελευθέρωνε το έθνος τους και θα επανίδρυε ένα θεοκρατικό και θεοκεντρικό.

Έθιμα

Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο στη γιορτή των Βαΐων, τόσο για την παραδοσιακή όσο και για τη σύγχρονη κοινωνία, είναι ο στολισμός των εκκλησιών με φύλλα φοινίκων και η διανομή δάφνης στο εκκλησίασμα. Σε πολλές περιοχές στα φύλλα των φοινίκων δίνονται διάφορα σχήματα όπως σταυροί, φεγγάρια και αστέρια και μετά την εκκλησία τοποθετούνται σαν φυλαχτά στο εικονοστάσι των σπιτιών. 

Στην παραδοσιακή κοινωνία, την προετοιμασία του στολισμού της εκκλησίας αναλάμβαναν από την προηγούμενη ημέρα νιόπαντρες κοπέλες ή νιόπαντρα ζευγάρια με την προσδοκία να μεταφερθεί σε αυτούς η γονιμοποιός δύναμη που περικλείουν τα κλαδιά. Στην Ήπειρο για παράδειγμα, όσες κοπέλες είχαν παντρευτεί μέσα στη χρονιά, φορούσαν πράσινα φορέματα και κόκκινα τσαρούχια και συνοδευόμενες από τις γυναίκες συγγενείς τους πήγαιναν στην εκκλησία τα βάγια. Αφού προσκυνούσαν όλες τις εικόνες, χτυπούσαν από μια φορά η κάθε μια την καμπάνα.

Από την άλλη στη Μάνη και στη Θράκη τα νιόπαντρα ζευγάρια πήγαιναν μαζί τα βάγια στην εκκλησία και μάλιστα πίστευαν πως, όποιο ζευγάρι φτάσει πρώτο, θα αποκτήσει σύντομα έναν γιο. Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως η Λακωνία, ανήμερα της Κυριακής των Βαΐων λάμβαναν χώρα τα «βαγιοχτυπήματα». Μετά το τέλος της λειτουργίας, οι γυναίκες που ήθελαν να τεκνοποιήσουν μέσα στη χρονιά, χτυπούσαν ελαφρά η μία την άλλη με τα κλαδιά δάφνης που τους είχε μοιράσει πριν ο ιερέας.

Σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη, η γονιμοποιός δύναμη των βαγιών δεν μεταδιδόταν μόνο στους ανθρώπους, αλλά και σε οτιδήποτε άλλο καρπίζει, όπως τα ζώα και τα φυτά. Για αυτόν τον λόγο σε πολλές περιοχές, όπως η Σκύρος, με τα βάγια που έπαιρναν από την εκκλησία ακουμπούσαν μετά τα ζώα τους και έπειτα τα τοποθετούσαν πάνω στα δέντρα τους ώστε να έχουν καρποφορία.

Παράλληλα, η παραδοσιακή κοινωνία απέδιδε στα βάγια δύναμη θεραπευτική, αλλά και αποτρεπτική για κάθε κακό. Έτσι σε περιοχές όπως τα παράλια της Μικράς Ασίας και η Λέσβος, αφού σχολούσε η εκκλησία, ομάδες παιδιών έπαιρναν τα βάγια και τα μοίραζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας «Βάγια, βάγια τω Βαγιώ τρώνε ψάρι και κολιό και την άλλη Κυριακή τρώνε κόκκινο αυγό». Ο αγυρμός αυτός των παιδιών με κλαδιά βάγιας έχει τη βάση του στις αρχαιοελληνικές ανοιξιάτικες γιορτές, κατά τις οποίες τα παιδιά κρατώντας κλαδιά στολισμένα με καρπούς, γύριζαν στους δρόμους τραγουδώντας ευχές για καλή σοδειά.

Τέλος, μέσα σε όλο το χαρούμενο κλίμα του στολισμού της εκκλησίας και των αγυρμών των νέων, η γιορτή της θριαμβευτικής εισόδου του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, συμπληρώνεται με τη χαλάρωση της νηστείας, αφού την ημέρα αυτή συνηθίζεται η κατάλυση του ψαριού στο εορταστικό τραπέζι.