Έκθεση με τα δέντρα του τόπου μας, τα ξυλόγλυπτα «δώρα» τους και τα ιστορικά πλατάνια της Θεσσαλονίκης

Δέντρα της ελληνικής φύσης που έχουν «χαρίσει» τους κορμούς τους για να σκαλιστούν από αντικείμενα καθημερινής χρήσης μέχρι μουσικά όργανα και έργα τέχνης, αποτελούν το θέμα έκθεσης που φιλοξενείται στο Λαογραφικό & Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης.

Η έκθεση βασίζεται στη βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών εικονογραφημένη έκδοση «Τα Δέντρα του τόπου μας. Έμπνευση στη σκιά των δέντρων!» (Αρτέον Εκδοτική, 2021) και σκοπός της -μαζί με όλες τις δράσεις που την πλαισιώνουν- είναι να συστήσει στο ευρύ κοινό τον πλούτο και την ποικιλία των δέντρων του βουνού και του λόγγου της ελληνικής φύσης και να προβάλει τη σχέση τους με τον πολιτισμό, την ιστορία, τον μύθο και τις τοπικές κοινότητες της πατρίδας μας.

Ταυτόχρονα, να αναδείξει την προσφορά των δέντρων και κατ’ επέκταση του δάσους στο περιβάλλον, στον άνθρωπο και σε όλες τις μορφές ζωής, ως συστατικού τόσο της φυσικής όσο και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

«Ήταν και για εμάς μια ευκαιρία να βγάλουμε και να εκθέσουμε κάποια από τα 25.000 αντικείμενα που έχουμε στην αποθήκη μας» λέει η αναπληρώτρια προϊσταμένη της διεύθυνσης του Μουσείου Ελένη Μπίντση, ξεναγώντας μαζί με τη λαογράφο Ρένα Μπότσιου, το Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, στην έκθεση. Από τη συλλογή του Μουσείου προέρχονται, μεταξύ άλλων, τα ξύλινα μουσικά όργανα που εκτίθενται, όπως έγχορδα και κουτάλια αντικριστού χορού Καππαδοκίας, μαζί με αντίγραφα από αρχαία ξύλινα μουσικά όργανα από τη συλλογή του Γιώργου Πολύζου. Στο σημείο είναι αναρτημένες και εικονογραφήσεις της έκδοσης «Τα Δέντρα του τόπου μας. Έμπνευση στη σκιά των δέντρων!», με δέντρα που το ξύλο τους χρησιμοποιείται για την κατασκευή οργάνων και είναι ο έλατος, η δρυς και ο σφένδαμος.

«Καλή όρηξ» με ξυλόγλυπτο πιρούνι!

Στα οικιακά αντικείμενα, ξεχωρίζει ένα ξυλόγλυπτο πιρούνι με σκαλισμένη την επιγραφή «Καλή όρηξ», που συνυπάρχει με καρδαράκι, κλειδοπίνακο (δοχείο φαγητού με καπάκι), κανάτες, τσότρες (παγούρια), καφεκούτι, σπάτουλα, ξύστρα, κουτάλες, κουτάλια, πιρούνια, γουδί και γουδοχέρι. Εκτίθενται, επίσης, διάφορα ξύλινα παιχνίδια, όπως σκάκι, σβούρες, σφεντόνα, γιο-γιο, γαλέντζες (γυναικεία τσόκαρα λουτρού), καλύμματα βιβλίων κι ένα φυτολόγιο από την Ιερουσαλήμ, αντικείμενα για γνέσιμο του μαλλιού και πλέξιμο, δηλαδή σφοντύλια, αδράχτια και καλτσοβελόνες καθώς και ρόκες κι άλλα ξυλόγλυπτα αντικείμενα καθημερινής χρήσης από το Μέτσοβο και την Ήπειρο από τις συλλογές των Nίκου Oκκα και Νίκου Στάρα.

Στα ποιμενικά, υπάρχουν περιλαίμια ζώων με κουδούνια, καπνοσύριγγες, κεφάλια από γκλίτσες, με σκαλισμένες μορφές του Αγίου Γεωργίου και του Αρη Βελουχιώτη και αγαλματίδια με σκαλισμένες μορφές κοριτσιών με ζώα στην αγκαλιά.

«Παράλληλα, από τα 70 δέντρα που παρουσιάζονται στην έκδοση, επιλέξαμε να προβάλουμε με τις εικονογραφήσεις τους, τα 30, κάνοντας και ιδιαίτερη μνεία σε τρία που έχουμε στην αυλή του Μουσείου μας, την κουτσουπιά που σε ένα μήνα ανθίζει, τη δάφνη και τη φτελιά» λέει η κ. Μπίντση, προσθέτοντας ότι εκτίθενται και δείγματα ξύλου από 16 είδη δέντρων από τη συλλογή του Γιώργου Μαντάνη, τα οποία καλούνται οι επισκέπτες να ακουμπήσουν και να επεξεργαστούν τις διαφορές τους, υπό τους ήχους δάσους, ηχογραφημένους από τον Πίτερ Ανίρ (Peter Annear).

Πώς μετριέται η ζωή των ανθρώπων με τα «δαχτυλίδια» στα πλατάνια;

Ένα αφιέρωμα σε 4 αιωνόβια πλατάνια της Θεσσαλονίκης καλεί τον κόσμο στην έκθεση να αναλογιστεί την πορεία ζωής τους και σε διαδραστική εγκατάσταση της Χρυσούλας Αθανασίου από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελευθερίου Κορδελιού- Βερτίσκου, να σημειώσει δικά του χρονικά σημεία.

Συγκεκριμένα, σε αποτύπωση διατομής του κορμού του πλατανιού που υπάρχει στην περιοχή του Λευκού Πύργου (Παύλου Μελά με Νικηφόρου Φωκά), ο κόσμος καλείται να γράψει και να αναρτήσει στα χρονολογημένα «δαχτυλίδια» του κορμού, προσωπικά του γεγονότα, όπως η γέννηση. Σκοπός είναι να καταδείξει την πλούσια ιστορία του δέντρου που κουβαλάει σχεδόν 2,5 αιώνες ζωής και το μικρό κομμάτι της ζωής μας…

Όπως γράφει στην εγκατάσταση η κ. Αθανασίου, τέσσερα πλατάνια «μέσα στο πυκνό δάσος από σπίτια της πόλης, κουβαλούν όλη τη νεότερη ιστορία της κι ακόμη πιο παλιά αφού το νεότερο είναι περίπου 200 χρονών και το γηραιότερο δεν είμαστε σίγουροι πόσο αφού κάποιοι λένε πως είναι περίπου 800 ετών!». Τα συγκεκριμένα πλατάνια, εκτός του Λευκού Πύργου, βρίσκονται στην Άνω Πόλη (Ακροπόλεως και Επταπυργίου), στην περιοχή του τουρκικού προξενείου (Απ. Παύλου και Αγ. Δημητρίου) και στην πλατεία Ναυαρίνου.

«Τι έχουν δει! Τι έχουν ακούσει! Το θρόισμα των φύλλων τους φέρνει τούς ψιθύρους Ελλήνων, Τούρκων, Εβραίων της πόλης και του χείμαρρου που κυλά κάτω από την άσφαλτο. Τα βλέπουμε; Τ’ ακούμε; Γιατί εκείνα πεισματικά εξακολουθούν να πρασινίζουν την άνοιξη και συνεχίζουν να διηγούνται τις ιστορίες τους. Ας τις ακούσουμε, ας σταματήσουμε να τα πληγώνουμε, ας ξανατρέξει το νερό στις ρίζες τους για να τα ποτίσει» καταλήγει η κ. Αθανασίου.

ΦΩΤΟ ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΧΗΡΑΣ

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ