Νάνα Μούσχουρη: Ένα ντοκουμέντο από ντοκουμέντα – Τα 24 ανέκδοτα τραγούδια

Είκοσι τέσσερα τραγούδια κορυφαίων συνθετών του ελαφρού μας τραγουδιού σε ανέκδοτες μέχρι τώρα ερμηνείες, που ηχογράφησε η Νάνα Μούσχουρη με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’50 έως τις αρχές εκείνης του ’60 στα στούντιο του ΕΙΡ.

Αυτό είναι το διπλό άλμπουμ σε μορφή CD αλλά και συλλεκτικής έκδοσης βινυλίου, με τίτλο «Nana Mouskouri – Radio Days», που κυκλοφορεί σε 249 χώρες, ενώ το βινύλιο θα κυκλοφορήσει στη Γαλλία, στη Γερμανία και βέβαια, στην Ελλάδα.

Δεν είναι απλώς το πρώτο που κυκλοφορεί μετά από πολλά χρόνια με ιστορικές μουσικές ηχογραφήσεις της ΕΡΤ, είναι και το μοναδικό με τις πρώτες ραδιοφωνικές εγγραφές ενός ντροπαλού, τότε, κοριτσιού, που έμελλε να γίνει μια από τις πιο επιτυχημένες τραγουδίστριες στον κόσμο.

Διότι μπορεί να είναι άγνωστο στους περισσότερους, αλλά στην ΕΡΤ έκανε η νεαρή Νάνα την πρώτη της οντισιόν, τις πρώτες της εκπομπές, τις πρώτες της ηχογραφήσεις.

Η Νάνα Μούσχουρη, μια από τις διασημότερες και πιο επιτυχημένες τραγουδίστριες, η οποία τίμησε και ταξίδεψε το ελληνικό τραγούδι σε όλο τον κόσμο, επί σχεδόν 70 χρόνια, παρευρέθη στην εκδήλωση που διοργανώθηκε στο Στούντιο C της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, στο Ραδιομέγαρο, στην οποία παρουσιάστηκε η συλλογή των 24 επιλεγμένων τραγουδιών.

Το CD περιλαμβάνει τραγούδια σε μουσική των Μίμη Πλέσσα, Αττίκ, Κώστα Γιαννίδη, Τάκη Μωράκη, Μιχάλη Σουγιούλ, Νίκυ Γιάκοβλεφ, Κώστα Κλάββα και στίχους των Κώστα Πρετεντέρη, Γιώργου Οικονομίδη, Πυθαγόρα, Κώστα Κοφινιώτη κ.ά. Τραγούδια, δηλαδή, κορυφαίων συνθετών και στιχουργών του ελαφρού ρεπερτορίου, αλλά και ορισμένων δημιουργών που δεν περιμένει να ακούσει κανείς από τη Νάνα Μούσχουρη, όπως του Σταύρου Κουγιουμτζή.

Ανοίγοντας την εκδήλωση, ο πρόεδρος της ΕΡΤ Κωνσταντίνος Ζούλας, απευθυνόμενος στη Νάνα Μούσχουρη, ανέφερε ότι «οι Έλληνες που σας συναντάμε για πρώτη φορά δεν αισθανόμαστε ότι σας πρωτογνωρίζουμε, διότι απλούστατα είστε μέσα μας». Και συνέχισε: «Όχι μόνο η φωνή σας, που μας μεγάλωσε, αλλά η ίδια η παρουσία σας, το παράδειγμά σας. Δεν νομίζω να υπάρχει, έστω ένα, ελληνικό σπίτι που να μην έχει κάποιον δίσκο σας. Θα τολμήσω να πω ότι είστε η μοναδική Ελληνίδα ερμηνεύτρια, που έχει κατορθώσει κάτι που δεν ξέρω αν και η ίδια το έχετε συνειδητοποιήσει και που για τους περισσότερους Έλληνες είναι, νομίζω, κάτι ανομολόγητο. Όταν σας ακούμε να τραγουδάτε, μαζί με την αγαλλίαση που μας προκαλεί η φωνή σας, μας δημιουργείται ένα αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας. Διότι είστε το πρώτο παράδειγμα που έχουμε όλοι στο μυαλό μας για το πώς από μια μικρή χώρα, όπως η δική μας, μια μικρή Ελληνίδα που γεννιέται μ’ ένα σπάνιο χάρισμα, αλλά και με πολύ σκληρή δουλειά, μπορεί να καταφέρει να κατακτήσει ολόκληρο τον κόσμο».

Παίρνοντας τον λόγο ο διευθυντής των μουσικών ραδιοφώνων της ΕΡΤ, Φώτης Απέργης, μίλησε «για το πληγωμένο κορίτσι από το Κουκάκι» που, όπως είπε, «με πολλή αφοσίωση και άσκηση αναδείχθηκε ως η διεθνής φωνή των γνήσιων ποιητών του ελληνικού τραγουδιού, αλλά και των κορυφαίων ξένων συνθετών».

«Και αν η διεθνής δισκογραφική αγορά είχε απαιτήσεις- σημείωσε ο ίδιος-, η Μούσχουρη είχε τις δικές της απαντήσεις: Έβαλε τα γυαλιά στον κόσμο του lifestyle, απλώς αρνούμενη να βγάλει τα δικά της. Σε κάθε δεκαετία, ο κόσμος άλλαζε. Όμως, η Νάνα Μούσχουρη βρισκόταν πάντα στη σκηνή του ως η φωνή μιας μαγικής παραδοξότητας: της διεθνούς ελληνικότητας».

Η διευθύνουσα σύμβουλος της MINOS EMI/UNIVERSAL, Μαργαρίτα Μάτσα, υπογράμμισε ότι «είναι η έμπρακτη απόδειξη του πώς ένα ιστορικό αρχείο μπορεί να ζωντανέψει όταν υπάρχει η πρώτη ύλη, που δεν είναι άλλη από τη Νάνα Μούσχουρη».

«Ποιος να φανταζόταν ότι το τότε ντροπαλό κορίτσι με τα γυαλιά, που έκανε τις πρώτες του οντισιόν, θα έκρυβε στα άδυτα του ΕΙΡ, στα μέσα της δεκαετίας του ’50, έναν πολύτιμο θησαυρό, για να έρθει το ίδιο αυτό κορίτσι, 65 και χρόνια μετά, να τον ξαναβρεί έχοντας ταξιδέψει με τα τραγούδια της σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης και σε όλες τις γλώσσες. Και σήμερα, έρχεται να παραλάβει το δώρο που έκανε ανυποψίαστη η μικρή Νάνα στη μεγάλη Νάνα».

Όσο για τη Νάνα Μούσχουρη, παρά τη μεγάλη της συγκίνηση, δεν σταμάτησε να αστειεύεται και να συνομιλεί με το κοινό. Διηγήθηκε τα πρώτα χρόνια της καριέρας της, λέγοντας ότι ήταν τυχερή, καθώς, όταν έφυγε από την Ελλάδα, βρέθηκε με ανθρώπους που τη φρόντισαν.

«Έχω μεγαλώσει με το ραδιόφωνο, δεν περίμενα μετά από τόσα χρόνια να μου πουν ότι υπάρχουν αυτά τα τραγούδια, τα οποία θυμάμαι πολύ καλά. Σήμερα ξαναγυρίζω στο σπίτι μου. Αυτό είναι το πιο σπουδαίο. Η μουσική με πήρε και με έφερε πίσω. Δεν με εγκατέλειψε ποτέ. Η μεγάλη μου επιτυχία είναι ότι αγάπησαν τη γλώσσα μου» εξομολογήθηκε.

Και θέλοντας να μεταδώσει την αισιοδοξία της, αλλά και την ελπίδα της για το μέλλον, αφού θύμισε ότι ο κόσμος παλιότερα τραγουδούσε πιο εύκολα κι έτσι έβγαζε το βάρος που είχε, πήρε το μικρόφωνο και τραγούδησε, συνοδεία πιάνου, το υπέροχο «Χάρτινο το φεγγαράκι», αποκαλύπτοντας ότι της το εμπιστεύθηκε ο Νίκος Γκάτσος, αφού προηγουμένως το είχε ερμηνεύσει η Μελίνα Μερκούρη.

Δεν έμεινε, όμως, μόνο σε αυτό. Ο Γιώργος Χατζηνάσιος κάθισε στο πιάνο και η Νάνα Μούσχουρη ερμήνευσε τον «Ταξιδιώτη του ονείρου» καταχειροκροτούμενη.

Η σπουδαία Ελληνίδα ερμηνεύτρια μίλησε, επίσης, για τα παλιά έχοντας δίπλα της τον Γιώργο Κατσαρό, αλλά και τον Μανώλη Μητσιά.

Στην κατάμεστη αίθουσα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας παρευρέθησαν, εκτός από τους προαναφερόμενους, γνωστοί καλλιτέχνες, μουσικοί παραγωγοί, δημοσιογράφοι, αλλά και δεκάδες φίλοι της Νάνας Μούσχουρη, ακόμη και από το εξωτερικό που, όπως έλεγαν στους ανθρώπους της ΕΡΤ, την ακολουθούν πάντα και παντού.

Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν και η στιγμή που ο σπουδαίος μουσικοσυνθέτης Μίμης Πλέσσας, ο οποίος στάθηκε συνοδοιπόρος της Νάνας Μούσχουρη στα πρώτα επαγγελματικά βήματά της, ήρθε στο Ραδιομέγαρο για τη συναντήσει και να της ευχηθεί από κοντά «Καλή επιτυχία».

«Συναντώ ξανά τη νεαρή τραγουδίστρια που υπήρξα»

Γράφει η Νάνα Μούσχουρη στο ένθετο της συλλογής:

«Η ανακάλυψη ανέκδοτων τραγουδιών στο αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μένα. Ακούγοντάς τα, γύρισα πίσω, στην παιδική μου ηλικία. Αμέσως μετά την Κατοχή, τότε που το ραδιόφωνο και ο κινηματογράφος υπήρξαν τα πρώτα σχολεία μου στη μουσική και μου έδειξαν πώς να ακούω, να μαθαίνω και να ονειρεύομαι.

Ήμουν τυχερή, γιατί το σπίτι μας στο Κουκάκι ήταν πάντα γεμάτο από μουσική. Τραγουδούσαμε συνέχεια με τη μητέρα μου και την αδελφή μου τη Τζένη. Οι γονείς μου αγαπούσαν την όπερα και την κλασική μουσική, αλλά και το ελληνικό τραγούδι της εποχής. Από το ραδιόφωνο, που μου είχε φτιάξει με τα ίδια του τα χέρια ο πατέρας μου, μπορούσα να ακούω σταθμούς ελληνικούς και ξένους, τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο και της Δανάης, της Μαρλέν Ντίτριχ και της Έλλα Φιτζέραλντ. Δίπλα από το σπίτι μας ήταν ο κινηματογράφος Πρωτέας, όπου ο πατέρας μου εργαζόταν ως μηχανικός προβολής. Κάθε βράδυ μας γοήτευαν οι κινηματογραφικές μουσικές των αμερικάνικων ταινιών της εποχής. Η Τζούντι Γκάρλαντ τραγουδούσε μαγευτικά το Οver the rainbow και δεν σταματούσα να ονειρεύομαι… Κάπως έτσι ρίζωσε βαθιά μέσα μου η μουσική.

Παρ’ όλες τις δυσκολίες του πολέμου, οι γονείς μου, βλέποντας την αγάπη μου για το τραγούδι, μου έδωσαν την ευκαιρία να το σπουδάσω. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, σπούδαζα πλέον στο Ωδείο Αθηνών, αλλά μέσα μου ονειρευόμουν να γίνω τραγουδίστρια της τζαζ. Πήγαινα συχνά με τη μητέρα και την αδελφή μου στα στούντιο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο Ζάππειο. Από εκεί μεταδίδονταν ζωντανά οι μουσικές εκπομπές του ραδιοφώνου, που ήταν ανοιχτές για το κοινό.

Μια μέρα, μαζί με την Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας, έπαιζε πιάνο ο Μίμης Πλέσσας. Δεν ήταν πολλά χρόνια που είχε επιστρέψει από την Αμερική. Όπως γινόταν συχνά σε αυτές τις εκπομπές, ο Μίμης έπαιξε την εισαγωγή ενός τραγουδιού και ρώτησε το κοινό, εάν κάποιος το γνώριζε. Ήταν σαν μουσικό κουίζ. ΄Όποιος απαντούσε σωστά, ανέβαινε και το τραγουδούσε με την ορχήστρα. Μόλις άκουσα το Smoke gets in your eyes, πετάχτηκα για να δώσω πρώτη την απάντηση που με οδήγησε στην πρώτη μου ζωντανή ερμηνεία στο ραδιόφωνο. Μερικά χρόνια μετά, το 1962, επρόκειτο να ηχογραφήσω το ίδιο τραγούδι με τον Κουίνσι Τζόουνς, στον πρώτο μου δίσκο στην Αμερική.

Η αρχή στην Ελληνική Ραδιοφωνία δεν ήταν εύκολη. Δυο φορές απέτυχα στις εξετάσεις για τους νέους ερμηνευτές που θα τραγουδούσαν με την Ορχήστρα του ΕΙΡ. Δεν θα ξεχάσω τον Κώστα Γιαννίδη, ο οποίος με πλησίασε λέγοντας: «Ίσως θα πρέπει να μάθεις μερικά τραγούδια παραδοσιακά. Θα επηρεάσουν τον τρόπο που τραγουδάς και θα βρεις την αυθεντική έκφρασή σου». Ακολούθησα τη συμβουλή του και, το 1955, στην τρίτη μου προσπάθεια, πέτυχα στις εξετάσεις.

Από τότε είχα την τύχη να τραγουδήσω τους πιο σημαντικούς Έλληνες συνθέτες της εποχής: Αττίκ, Σπάρτακο, Μιχάλη Σουγιούλ, Νίκυ Γιάκοβλεφ, Γεράσιμο Λαβράνο, Σταύρο Κουγιουμτζή, Τάκη Μωράκη, Κώστα Κλάββα και πολλούς άλλους. Πολλοί διηύθυναν κιόλας την υπέροχη ορχήστρα της Ραδιοφωνίας. Εκεί ξεκίνησαν σημαντικές συνεργασίες μου με Έλληνες συνθέτες, όπως αυτή με τον Μίμη Πλέσσα που μας οδήγησε στο δεύτερο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού του 1959, με το Ξέρω κάποιο αστέρι.

Κέρδισα μάλιστα και το πρώτο βραβείο με το Κάπου υπάρχει η αγάπη μου του Μάνου Χατζιδάκι. Ενώ τον επόμενο χρόνο, ήρθε το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ Μεσογειακού Τραγουδιού της Βαρκελώνης με το Ξύπνα αγάπη μου του Γιαννίδη. Ήδη άνοιγε μια μεγάλη πύλη και φαινόταν ο δρόμος που θα έπρεπε να διασχίσω. Ακολουθώντας τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Νίκο Γκάτσο έβαλα τον ήλιο σύνορο.

Κοιτώντας πίσω, πιστεύω ότι οι μέρες μου στην Ελληνική Ραδιοφωνία ήταν ένα ακόμα μεγάλο σχολείο στη μουσική πορεία μου. Δέχθηκα την επιρροή από τα διαφορετικά μουσικά στυλ που κάθε συνθέτης ακολουθούσε, μαθαίνοντας να ερμηνεύω με διαφορετικούς τρόπους, σε μια εποχή που αναζητούσα το μονοπάτι που θα με οδηγούσε να γίνω η τραγουδίστρια που είμαι σήμερα. Τους ευγνωμονώ όλους.

Ανακαλύπτω ξανά σήμερα με συγκίνηση αυτές τις ηχογραφήσεις και ακούω την υπέροχη μουσική των νεανικών μου χρόνων. Συναντώ ξανά τη νεαρή τραγουδίστρια που υπήρξα, διψασμένη για μάθηση και πειραματισμό. Με την ίδια ανάγκη να τραγουδάω και να μαθαίνω συνέχισα τη μουσική πορεία μου ως τώρα».

Το διπλό album περιέχει τα εξής τραγούδια:

CD/1

1. ΠΕΡΑΣΕ ΗΛΙΕ (Φτωχογειτονιές)

Μίμης Πλέσσας, Κώστας Πρετεντέρης. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΞΕΡΕΙ

Μίμης Πλέσσας, Κώστας Πρετεντέρης. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΤΙ ΚΡΙΜΑ (Το μονοπάτι πήραμε)

Μίμης Πλέσσας, Κώστας Κινδύνης. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΓΡΑΦΙΚΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ

Μίμης Πλέσσας, Γιώργος Οικονομίδης. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΠΟΣΟ ΛΙΓΟ Μ’ ΑΓΑΠΟΥΣΕΣ

Μίμης Πλέσσας, Κώστας Πρετεντέρης. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

Μίμης Πλέσσας, Νέστορας Μάτσας. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

Μίμης Πλέσσας, Γιώργος Οικονομίδης. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΝΑ ΜΗΝ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΣΕ ΟΝΕΙΡΑ

Μίμης Πλέσσας. Με το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα

1. ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΜΑΤΑΚΙΑ ΓΑΛΑΝΑ

Νίκυ Γιάκοβλεφ, Πυθαγόρας. Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.

1. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ

Κώστας Κλάββας, Κώστας Κοφινιώτης

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας

1. ΚΑΠΟΙΟ ΜΥΣΤΙΚΟ

Κώστας Γιαννίδης, Βασίλης Σπυρόπουλος – Παναγιώτης Παπαδούκας

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Ζακ Ιακωβίδης

1. ΕΧΕΤΕ ΔΙΚΙΟ, ΑΣ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΟΜΙΛΙΑ

Κλέων Τριανταφύλλου-Αττίκ

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης

CD/2

1. ΠΡΟΧΘΕΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΜΟΥ

Νίκυ Γιάκοβλεφ, Πυθαγόρας. Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.

1. ΕΝΑ ΑΣΠΡΟ ΣΥΝΝΕΦΟ

Γεράσιμος Λαβράνος. Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.

1. ΤΙ ΚΡΙΜΑ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ

Γιάννης Σπάρτακος, Αιμίλιος Σαββίδης

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας

1. ΠΕΡΙΣΤΕΡΑΚΙ

Σταύρος Κουγιουμτζής. Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ.

1. ΚΑΛΗ ΣΟΥ ΩΡΑ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ

Λέανδρος Κοκκόρης, Κώστας Πρετεντέρης

Με το Μουσικό Σύνολο του Λέανδρου Κόκκορη

1. ΚΑΘΕ ΑΓΑΠΗ (Δυο χειλάκια λένε σ’ αγαπώ)

Κλέων Τριανταφύλλου-Αττίκ

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Αλέκος Αινιάν

1. KAΠΟΙΟ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ

Κώστας Κλάββας, Κώστας Κοφινιώτης

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας

1. ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΑΝΘΙΖΕΙ ΟΛΗ Η ΓΗ

Τάκης Μωράκης, Κώστας Νικολαΐδης

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης

1. ΚΑΝΕ ΛΙΓΑΚΙ ΥΠΟΜΟΝΗ

Μιχάλης Σουγιούλ, Χρήστος Γιαννακόπουλος

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Κλάββας

1. ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΟΥ Σ’ ΕΧΑΣΑ

Άκης Σμυρναίος, Κώστας Κοφινιώτης

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Άκης Σμυρναίος

1. ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΟ Ν’ ΑΓΑΠΑΣ

Χρήστος Χαιρόπουλος, Γιάννης Φερμάνογλου

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Αλέκος Αινιάν

1. ΚΑΘΕ ΒΡΑΔΑΚΙ ΣΤΙΣ ΟΚΤΩ

Τάσος Βάμπαρης, Κώστας Κοφινιώτης

Με την Ορχήστρα Ελαφράς Μουσικής του Ε.Ι.Ρ. Διευθύνει ο Κώστας Καπνίσης