Από κόσκινο οι τραπεζικοί λογαριασμοί αυτοαπασχολουμένων

Μπαράζ ελέγχων στις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών χιλιάδων αυτοαπασχολουμένων που δήλωσαν πολύ χαμηλά ετήσια εισοδήματα σχεδιάζει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), στο πλαίσιο του επιχειρησιακού σχεδιασμού της κατά της φοροδιαφυγής.

Αθήνα.- Οι παραβάτες που θα εντοπιστούν θα υποχρεωθούν να καταβάλουν υπέρογκα ποσά πρόσθετων φόρων, προστίμων και τόκων εκπρόθεσμης καταβολής, ενώ παράλληλα θα βρεθούν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο απώλειας κοινωνικών επιδομάτων και φοροαπαλλαγών, λόγω επαναπροσδιορισμού των εισοδημάτων τους σε υψηλότερα επίπεδα.

Το φαινόμενο οι αυτοαπασχολούμενοι, στη συντριπτική τους πλειονότητα, να δηλώνουν ετήσια εισοδήματα κάτω των 10.000 ευρώ έχει προκαλέσει την έντονη κινητοποίηση του φοροελεγκτικού μηχανισμού της ΑΑΔΕ. Συγκεκριμένα, τα στοιχεία από την επεξεργασία των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων φορολογικού έτους 2021 έδειξαν ότι οι 2 στους 3 ελεύθερους επαγγελματίες και λοιποί αυτοαπασχολούμενοι (το 67,2% του συνόλου, ή 268.027 ΑΦΜ) δήλωσαν ότι τα βγάζουν πέρα με ετήσιο εισόδημα μικρότερο των 10.000 ευρώ. Από αυτούς, μάλιστα, μεγάλος αριθμός ισχυρίζεται ότι επιβιώνει με ετήσια εισοδήματα ακόμη και κάτω των 5.000 ευρώ! Το γεγονός αυτό ερμηνεύτηκε τόσο από την ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών όσο και από τη διοίκηση της ΑΑΔΕ ως ένδειξη διάπραξης εκτεταμένης φοροδιαφυγής.

Πληθώρα περιπτώσεων

Οι αρμόδιες φοροελεγκτικές υπηρεσίες έχουν αρχίσει να εντοπίζουν ήδη πολλές περιπτώσεις φορολογουμένων που ασκούν ατομικά επιχειρηματικές δραστηριότητες και έχουν δηλώσει για το φορολογικό έτος 2021 ετήσια εισοδήματα χαμηλότερα των 10.000 ευρώ, τα οποία δεν φαίνεται να μπορούν να καλύψουν το επίπεδο διαβίωσής τους.

Συγκεκριμένα, προχωρούν σε εκτεταμένες διασταυρώσεις μεταξύ του ύψους των εισοδημάτων που έχουν συμπεριλάβει χιλιάδες αυτοαπασχολούμενοι στις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος του φορολογικού έτους 2021 με άλλες πληροφορίες που προκύπτουν -είτε από τις ίδιες τις φορολογικές δηλώσεις είτε από τα ήδη απεσταλθέντα στοιχεία τρίτων φορέων είτε από στοιχεία που καλούνται και οφείλουν να αποστείλουν άμεσα τρίτοι φορείς- για το επίπεδο διαβίωσης των συγκεκριμένων φορολογουμένων. Τέτοια στοιχεία είναι π.χ. αυτά που αφορούν τις δαπάνες πληρωμής διδάκτρων σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια, ασφαλίστρων, ενοικίων κύριας και δευτερεύουσας κατοικίας, τοκοχρεολυτικών δόσεων δανείων και πιστωτικών καρτών, καθώς επίσης και τις δαπάνες για αγορές καταναλωτικών αγαθών και λήψη υπηρεσιών που πραγματοποίησαν μέσω χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών.

Αυτές οι πρώτες ενδείξεις μεγάλης φοροδιαφυγής θα διερευνηθούν πλέον εξονυχιστικά, καθώς οι ελεγκτές της ΑΑΔΕ θα προχωρήσουν περαιτέρω στο άνοιγμα των τραπεζικών λογαριασμών των ύποπτων φορολογουμένων και στη διενέργεια διασταυρώσεων μεταξύ των δεδομένων των φορολογικών τους δηλώσεων και των χρηματικών ποσών που διακίνησαν μέσω των προσωπικών και εταιρικών τραπεζικών τους λογαριασμών. Στόχος των υπηρεσιών της ΑΑ- ΔΕ είναι να εντοπίσουν αδήλωτα εισοδήματα, να προσδιορίσουν το ύψος της αποκρυβείσας φορολογητέας ύλης και να επιβάλουν τους αναλογούντες πρόσθετους φόρους και τα προβλεπόμενα πρόστιμα.

Έμμεσες τεχνικές

Ειδικότερα, οι ελεγκτές θα προσπαθήσουν, χρησιμοποιώντας έμμεσες τεχνικές ελέγχου, να διαπιστώσουν αν οι τρόποι με τους οποίους κατάφεραν οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι να καλύψουν τις τεράστιες δια- φορές ανάμεσα στα εισοδήματα και τις δαπάνες τους ήταν νόμιμοι (αν χρησιμοποίησαν δάνεια, αποταμιεύσεις εισοδημάτων παρελθόντων ετών, δωρεές χρηματικών ποσών κ.λπ.) ή εάν για την κάλυψη των υπέρογκων δαπανών τους χρησιμοποίησαν και αδήλωτα ποσά εισοδημάτων ή παρανόμως αποκτηθέντα χρηματικά ποσά.

Στις περιπτώσεις που απλώς θα διαπιστώνεται και θα τεκμηριώνεται ότι τα μη δικαιολογούμενα ποσά είναι όντως αδήλωτα εισοδήματα από την άσκηση των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων, ότι δηλαδή είναι καθαρή φοροδιαφυγή, τα φορολογητέα εισοδήματα των ελεγχομένων θα επαναπροσδιορίζονται σε υψηλότερα επίπεδα και θα τους καταλογίζονται πρόσθετοι φόροι εισοδήματος, προσαυξημένοι με πρόστιμα και τόκους εκπρόθεσμης καταβολής.

Στη συνέχεια, δεν αποκλείεται οι έλεγχοι να επεκτείνονται και στις δηλώσεις ΦΠΑ, όπου τυχόν τεκμηριωμένες παραβάσεις θα επισύρουν πρόσθετες επιβαρύνσεις με φόρους, πρόστιμα και τόκους.

Η φορολόγηση

Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι έλεγχοι θα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα αδήλωτα ποσά είναι παράνομη προσαύξηση περιουσίας, τα ποσά αυτά θα φορολογούνται αυτοτελώς με συντελεστή 33% και με πρόσθετους φόρους λόγω ανακρίβειας των υποβληθεισών δηλώσεων, αλλά και με τόκους εκπρόθεσμης καταβολής.

Νομοθετικές διατάξεις που εφαρμόζονται

Η συλλογή μεγάλου μέρους των πληροφοριών για το ύψος των καταναλωτικών και προσωπικών δαπανών των παραπάνω φορολογουμένων διενεργείται από την ΑΑΔΕ με βάση τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 15 του Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών (ν. 4987/2022), σύμφωνα με τις οποίες:

«3. Ο Διοικητής (σ.σ.: της ΑΑ- ΔΕ) δικαιούται να ζητά πληροφορίες ή έγγραφα από λοιπά τρίτα πρόσωπα, όπως ιδίως από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τους οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων, τα επιμελητήρια, τους συμβολαιογράφους, τους υποθηκοφύλακες, τους προϊσταμένους των κτηματολογικών γραφείων, τους οικονομικούς ή κοινωνικούς ή επαγγελματικούς φορείς ή οργανώσεις, για τον προσδιορισμό της φορολογικής υποχρέωσης, που προκύπτει με βάση τις διασταυρώσεις των στοιχείων και για την είσπραξη της φορολογικής οφειλής…».

Οι έλεγχοι οι οποίοι θα διενεργηθούν στους αυτοαπασχολουμένους που διαπιστώνεται ότι έχουν πραγματοποιήσει πολύ μεγάλου ύψους καταναλωτικές και άλλες προσωπικές δαπάνες, οι οποίες υπερβαίνουν σημαντικά τα δηλωθέντα εισοδήματά τους, βασίζονται στις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 27 του Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών, σύμφωνα με τις οποίες:

«1. Η Φορολογική Διοίκηση δύναται να προβαίνει σε εκτιμώμενο, διορθωτικό ή προληπτικό προσδιορισμό της φορολογητέας ύλης και με την εφαρμογή μιας ή περισσοτέρων από τις κατωτέρω τεχνικές ελέγχου:

1.  της αρχής των αναλογιών,
2. της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογούμενου,
3. της καθαρής θέσης του φορολογούμενου,
4. της σχέσης της τιμής πώλησης προς τον συνολικό όγκο κύκλου εργασιών και
5. του ύψους των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά».

Οι τεχνικές α) και δ) που περιλαμβάνονται στις παραπάνω διατάξεις εφαρμόζονται μόνο σε φυσικά πρόσωπα που ασκούν ατομικές επιχειρήσεις, ενώ οι υπόλοιπες 3 τεχνικές, των περιπτώσεων β), γ) και ε), μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα φυσικά πρόσωπα που θα επιλεγούν για έλεγχο.

Επιπλέον στοιχεία από άλλες εξωτερικές πηγές

Στο πλαίσιο των ίδιων ελέγχων, τα δεδομένα για τα ακαθάριστα έσοδα και τις εκπιπτόμενες δαπάνες των εν λόγω φορολογουμένων, όπως ήδη έχουν καταγραφεί στις φορολογικές τους δηλώ- σεις, θα διασταυρωθούν, από τις υπηρεσίες της ΑΑΔΕ, και με τα στοιχεία των τιμολογίων και των λοιπών φορολογικών στοιχείων που έχουν αναρτηθεί στην πλατφόρμα myDATA. Εν συνεχεία ή παράλληλα, θα γίνουν διασταυρώσεις και με πληροφορίες και από άλλες εξωτερικές πηγές, από τις οποίες μπορεί να προκύψει έμμεσα το πραγματικό ύψος των ακαθαρίστων εσόδων γι’ αυτούς τους φορολογούμενους.

Στοιχεία προς αξιοποίηση

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι επιπλέον πηγές που θα αξιοποιηθούν από τις φοροελεγκτικές υπηρεσίες της ΑΑΔΕ για την άντληση των προς διασταύρωση πληροφοριών με τα δεδομένα των φορολογικών δηλώσεων και της πλατφόρμας myDATA είναι:

1. Οι πλατφόρμες διενέργειας διαδικτυακών συναλλαγών – αγορών (marketplaces). Τα στοιχεία για ένα τεράστιο πλήθος συναλλαγών που διενεργούνται μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες διαδικτυακών συναλλαγών – αγορών και συγκεκριμένα για πληρωμές υπηρεσιών που παρέχονται ή για αγορές αγαθών, όπως π.χ. για πληρωμές μισθωμάτων σε περιπτώσεις ενοικιάσεων κατοικιών ή αυτοκινήτων, πληρωμές εξόδων διαμονής σε ξενοδοχεία, πληρωμές αγορών προϊόντων κ.λπ., θα συγκεντρώνονται από τις φοροελεγκτικές υπηρεσίες της ΑΑΔΕ προκειμένου να διασταυρώνονται με τα δεδομένα που συμπεριέλαβαν στην πλατφόρμα myDΑΤΑ και στις φορολογικές τους δηλώσεις οι επιχειρήσεις που διενήργησαν όλες αυτές τις συναλλαγές. Βάσει μιας νέας κοινοτικής οδηγίας, η οποία έχει ήδη ενσωματωθεί και στην ελληνική φορολογική νομοθεσία, όλες οι πλατφόρμες διενέργειας διαδικτυακών αγορών υποχρεούνται να αποστέλλουν πλέον στην ΑΑΔΕ ανά τακτά διαστήματα όλα τα στοιχεία για τις συναλλαγές που πραγματοποίησαν μέσω αυτών επιχειρήσεις με ελληνικά ΑΦΜ. Έτσι τα έσοδα των επιχειρήσεων από τις υπηρεσίες που παρείχαν ή από τις πωλήσεις προϊόντων που πραγματοποίησαν μέσω των διαδικτυακών αυτών πλατφορμών θα γίνουν γνωστά στις υπηρεσίες της ΑΑΔΕ για να μπορούν, στη συνέχεια, να τα διασταυρώσουν με τα δεδομένα της πλατφόρμας myDΑΤΑ και των φορολογικών δηλώσεων και να διαπιστώσουν, σε κάθε περίπτωση, εάν το σύνολο των εισπραχθέντων εσόδων από τις ηλεκτρονικές αυτές πωλήσεις έχει δηλωθεί. Ειδικότερα, με τη νέα διάταξη που ήδη έχει ψηφιστεί από τη Βουλή προβλέπεται ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες διαδικτυακών αγορών οφείλουν να διαβιβάζουν τα στοιχεία (ονοματεπώνυμο – επωνυμία, ΑΦΜ, διεύθυνση, αριθμός τραπεζικού λογαριασμού κ.ά.) του πωλητή, το ύψος του εισοδήματος που απέκτησε ο πωλητής, τις προμήθειες που κατέβαλε κ.ά. στη φορολογική αρχή όπου έχει την έδρα του ο πωλητής. Αν πρόκειται για μισθώσεις ακινήτων, θα διαβιβάζονται επιπλέον οι ημέρες που διήρκησαν αυτές, οι υπηρεσίες που παρασχέθηκαν και η διεύθυνση του ακινήτου. Με βάση τα στοιχεία αυτά θα μπορούν να γίνονται διασταυρώσεις των εισοδημάτων που δήλωσαν οι πωλητές με εκείνα που καταγράφηκαν στις πλατφόρμες.
2. Οι ψηφιακές πλατφόρμες διανομής έτοιμου φαγητού, για τη διενέργεια ελέγχων σε χιλιάδες επιχειρήσεις εστίασης. Οι φοροελεγκτικές υπηρεσίες της ΑΑΔΕ είναι ήδη σε θέση να πραγματοποιούν και στοχευμένους ελέγχους σε επιχειρήσεις εστίασης, αξιοποιώντας ειδικό αλγόριθμο και λογισμικό, το οποίο λειτουργεί κατόπιν συνεργασίας τους με τις πλατφόρμες διανομής έτοιμου φαγητού. Οι πλατφόρμες αποστέλλουν στην ΑΑΔΕ στοιχεία για τις παραγγελίες φαγητού τα οποία αξιοποιούνται δεδομένου ότι διαμορφώνουν -μαζί με τις βάσεις δεδομένων της ΑΑΔΕ- συγκεκριμένες στοχεύσεις επιχειρήσεων, μέσω των κριτηρίων ανάλυσης κινδύνου. Έτσι, ο ελεγκτικός μηχανισμός της ΑΑΔΕ έχει ήδη τη δυνατότητα να επεξεργάζεται μεγάλο όγκο ψηφιακών δεδομένων που παράγουν οι φορολογικοί μηχανισμοί, εντοπίζοντας μη τιμολογηθέντα δελτία παραγγελίας ή μαζικές εκπτώσεις στο τέλος της ημέρας ή αδικαιολόγητα μεγάλο όγκο ακυρωτικών. Ακόμη, μπορεί να συσχετίζει τις ληφθείσες παραγγελίες, μέσω των πλατφορμών παραγγελιοληψίας, με την έκδοση των αντίστοιχων αποδείξεων.

Έτοιμο φαγητό

Το πλήθος των δεδομένων που βρίσκονται ήδη στη διάθεση των φοροελεγκτικών υπηρεσιών της ΑΑΔΕ, καθώς και όσα δεδομένα ληφθούν τους προσεχείς μήνες για τις παραγγελίες έτοιμου φαγητού, θα διασταυρωθούν και με τα δεδομένα που έχουν αναρτήσει οι επιχειρήσεις εστίασης στην πλατφόρμα myDΑΤΑ προκειμένου να διαπιστωθεί εάν ακόμη και κατά το τρέχον φορολογικό έτος υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ δηλωθέντων και πραγματοποιηθέντων ακαθαρίστων εσόδων.