Δασικές Πυρκαγιές- Τι πρέπει να κάνουμε

Ένα ανέξοδο σχέδιο ουσιαστικών αλλαγών

Γράφει ο Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος,
Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος Μελετητής

Στην Χώρα μας τα τελευταία 25 χρόνια παρατηρούμε μία πολύ μεγάλη αύξηση των καταστροφών από Δασικές Πυρκαγιές. Η κοινωνία μας παραπαίει ανάμεσα σε Πολιτικές αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και σε Πολιτικές ασπόνδυλες χωρίς αρχή – μέση και τέλος και χωρίς πραγματικούς Εθνικούς στόχους.

Ενώ από την μια πλευρά προχωράμε στο κλείσιμο των θερμοηλεκτρικών σταθμών και την εγκατάλειψη του λιγνίτη ως καύσιμου με πολύ μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος, ενώ αναπτύσσουμε χρηματοδοτικά και τεχνικά προγράμματα δάσωσης εγκαταλελειμμένων αγρών, αναδασώσεων κ.λπ., από την άλλη πλευρά η Χώρα μας χάνει 11 πολίτες της τον χρόνο, χιλιάδες στρέμματα δασών και γεωργικών εκτάσεων μόνο από τις Δασικές πυρκαγιές.

Κι ενώ τα προβλήματα στον τομέα οξύνονται όλο και περισσότερο, προκαλούν ουσιαστική ακύρωση και των χρηματοδοτικών προγραμμάτων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αφού κυριολεκτικά κατασπαταλούν το μεγαλύτερο μέρος των Ευρωπαϊκών εργαλείων χρηματοδότησης σε αγορά Πυροσβεστικού εξοπλισμού.

Ας παρουσιάσουμε λοιπόν τις δύο διαφορετικές λογικές.

Η πρώτη αντίληψη είναι Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ.

Η αντιστροφή της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η κλιματική αλλαγή όπως την λέμε οι περισσότεροι προϋποθέτει, σχηματικά μιλώντας, λιγότερους ρύπους στην ατμόσφαιρα από κάθε είδους καύση και ταυτόχρονα την διατήρηση και αύξηση των διαθέσιμων δασών και οικοσυστημάτων για την απορρόφηση περισσότερων όγκων CO₂.

Όταν καίγεται ένα Δάσος δεν ακυρώνεται για πολλά χρόνια ο μηχανισμός απορρόφησης όγκων CO₂ από την ατμόσφαιρα, αλλά απελευθερώνονται και τεράστιες ποσότητες. Κι ίσως αυτό να είναι και το χειρότερο.

Ας περιοριστούμε μόνο σε αυτό χωρίς να θέσουμε και πολλά άλλα εξ ίσου σημαντικά ζητήματα όπως το ότι η καταστροφή ενός Δάσους σημαίνει και καταστροφή μέρους της βιοποικιλότητας που διαθέτουμε, ή με άλλα λόγια του διαθέσιμου γενετικού κώδικα που η διαφύλαξή του αποτελεί πρωταρχικό στόχο κάθε Κοινωνίας.

Από πολύ νωρίς η Δασολογική Επιστήμη ανέπτυξε μεθόδους αντιμετώπισης των Δασικών Πυρκαγιών οι οποίες εκσυγχρονίστηκαν με τις εξής Διεθνείς Επιστημονικές παραδοχές:

1. Ένα Δάσος δεν καίγεται ποτέ ή καίγεται πολύ δύσκολα, όταν είναι σε διαχείριση.

Αυτό σημαίνει ότι αποκομίζεται συνεχώς ξυλώδης όγκος. Μέσω των υλοτομιών απομακρύνεται ο πλεονάζων όγκος. Μόνο που στις υλοτομίες πρέπει να ξέρεις τι κάνεις. Πρέπει να ξέρεις ΠΟΥ υλοτομείς, ΠΟΤΕ υλοτομείς, ΠΟΣΟ και ΠΩΣ υλοτομείς.

Ας πούμε, απομακρύνεις εντατικά ολόκληρο (ή λιγότερο υπόροφο ανάλογα με το είδος του Δάσους -ΠΟΣΟ) τον υπόροφο δεξιά και αριστερά ενός δρόμου που θα σου χρησιμεύσει πιθανώς στις επιχειρήσεις κατάσβεσης μιας Δασικής Πυρκαγιάς (ΠΟΥ). Δημιουργείς δηλ. μία στεγασμένη αντιπυρική λωρίδα όπου μπορείς να κινηθείς με τα πυροσβεστικά σου οχήματα να προετοιμαστείς και να οργανώσεις την άμυνά σου.

ΠΟΤΕ υλοτομείς. Συνήθως τον χειμώνα που δεν έχει κίνδυνο Δασικής Πυρκαγιάς, προσέχοντας να εξασφαλίσεις την αναγέννηση (ΠΩΣ) την νέα γενιά δηλαδή του Δάσους.

Φυσικά οργανώνεις την πλήρη διάνοιξη του δάσους με δρόμους πρόσβασης σε όλο το δάσος αλλά με Δασικούς δρόμους που ορίζονται από διεθνείς προδιαγραφές.

Όπως είναι εύκολα κατανοητό η ΔΑΣΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΑΓΟΡΕΥΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ.

Σημειώνουμε ότι παράλληλα προσέχουμε:

– Να εξασφαλίσουμε τα ενδιαιτήματα των άγριων ζώων και της ορνιθοπανίδας (γιατί δεν υπάρχει «Δάσος» είναι και η Ορνιθοπανίδα).

– Την υπόγεια αποθήκευση νερού, την «καλλιέργεια» των πηγών νερού στο Δάσος με μικρές υδρομαστεύσεις κλπ

– Την προστασία του εδάφους από τις διαβρώσεις, την απόσβεση των χειμάρρων με την κατασκευή φραγμάτων και άλλων αντιχειμμαρικών έργων (τα έργα αυτά Δασολόγοι τα σχεδιάζουν και τα κατασκευάζουν) παράλληλα με προστατευτικές φυτεύσεις.

Αν κάνουμε ολοκληρωμένη διαχείριση των Δασών μας θα έχουμε: Σημαντικές ποσότητες πανάκριβης Βιομηχανικής ξυλείας για την Βιομηχανία μας. Ξυλεία θρυμματισμού και μάλιστα μπορούμε να την θρυμματίζουμε επί τόπου και μετά να μετατρέπεται σε πέλλετ και μπρικέτα ή ινοσανίδες-μοριοσανίδες κ.λπ., μπορούμε να παράγουμε τα παραδοσιακά καυσόξυλα και κάρβουνα και βέβαια δεκάδες ακόμα Δασικά προϊόντα.

Είναι αυτονόητο ότι η Δασική Διαχείριση «γεννάει» και το σχέδιο Πυροπροστασίας. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι Η ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ.

2. Όταν πιάσει φωτιά σ’ ένα Δάσος πολύ μεγάλη σημασία έχει η Πρώτη πλήξη της φωτιάς.

Είναι αυτό που έλεγε ο καθηγητής Δασολογίας Σπύρος Ντάφης: Την φωτιά στην αρχή την σβήνεις με ένα ποτήρι νερό (αργότερα το αντέγραψε και ο κος Φούρλας). Αν αργήσεις το πιθανότερο είναι να ηττηθείς.

Αξιόπιστη Πρώτη πλήξη σημαίνει ότι λειτουργείς βασικά πυροφυλάκια που διαθέτουν όλα τα μέσα επικοινωνίας και παρατήρησης.

Η Χώρα μας έχει πάνω από 200 τέτοια μεγάλα πυροφυλάκια σε αντίστοιχες κορυφές, που επιτηρούν ολόκληρη την Χώρα. Έχει βέβαια και βοηθητικά.

Σήμερα πάντως τα περισσότερα από τα κύρια πυροφυλάκια είτε απαξιώθηκαν είτε δεν λειτουργούν καθόλου. Όσο για τα βοηθητικά, όσα είναι κοντά σε πόλεις λειτουργούν από εθελοντές αλλά δεν έχουν την ορατότητα που έχουν τα κύρια.

Παράλληλα βέβαια πρέπει έχεις σε διασπορά ευέλικτα οχήματα κυρίως μέσα στα Δάση με μια μικρή ομάδα (2-3 άτομα) το κάθε ένα. Σύμφωνα με τα σχέδια πυροπροστασίας 400-600 τέτοια οχήματα αρκούν για να έχεις σημαντικά αποτελέσματα Πρώτης πλήξης.

3. Όταν δεν λειτουργήσει η Πρώτη πλήξη, τότε πρέπει από πριν να έχεις ένα πλήρες ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΟ σχέδιο αντιμετώπισης και κυρίως της γραμμής της ΚΥΡΙΑΣ ΠΛΗΞΗΣ.

Πρέπει λοιπόν να ξέρεις πόσες δυνάμεις χρειάζεσαι πότε και που, από πού θα μπουν οι δυνάμεις σου και από πού θα βγουν, που μπορούν να ανεφοδιαστούν ή να ξεκουραστούν χωρίς να βγουν από το δάσος, ποιο τμήμα του δάσους πιθανόν θα θυσιαστεί και τι δεν πρέπει να θυσιαστεί με κανέναν τρόπο. Που θα χρειαστείς ρίψεις εναέριων μέσων για να ταπεινώσουν την φωτιά και να την πλησιάσεις για πλήρη κατάσβεση, που πιθανόν θα κάνεις χρήση αντιπύρ (που έχει ξεχαστεί) και με ποιους, που θα υποχωρήσεις σε εναλλακτικές γραμμές δευτερεύουσας πλήξης… και εκατοντάδες άλλους παράγοντες.

4. ΤΑ ΔΑΣΗ ΚΑΙΓΟΝΤΑΙ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ…. Όταν δεν προετοιμάσεις τα δάση έτσι ώστε να μην καίγονται τότε να είσαι σίγουρος ότι σύντομα θα καούν.

Επομένως με κάποιον τρόπο πρέπει τον χειμώνα να φροντίζουμε τα Δάση έτσι ώστε να μην καίγονται εύκολα και την αντιπυρική περίοδο να λειτουργούμε τα Πυροφυλάκια και να οργανώσουμε την γρήγορη Πρώτη πλήξη.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΜΕ ΕΜΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΕΝΑ ΕΙΔΙΚΟ ΣΩΜΑ ΔΑΣΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΜΕΣΑ Ή ΔΙΠΛΑ ΣΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΕΙΝΑΙ Η ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Στην Χώρα μας επικράτησε αυτή η αντίληψη από του 1998 και σχηματικά την λέμε: Πυροσβεστική αντίληψη. Αυτή περιλαμβάνει τις εξής παραδοχές:

1. Η Δασοπυρόσβεση είναι απλώς μία φωτιά σαν και τις άλλες. Επομένως αντιμετωπίζεται με τον τρόπο εκείνων που ξέρουν καλά την φωτιά. Δηλαδή την Πυροσβεστική.
2. Την κάθε φωτιά την αντιμετωπίζουμε μετωπικά ως «φωτιά χώρου» με την χρήση κάθε μέσου που διαθέτουμε. Αδιαφορούμε για τις λεπτομέρειες του χώρου.

Ένα Δάσος είναι απλώς καύσιμη ύλη, ένας ελαιώνας είναι και πάλι καύσιμη ύλη. Μια χορτολιβαδική βλάστηση είναι απλώς μια χορτολιβαδική βλάστηση ανεξάρτητα από το αν είναι ένα αναγεννώμενο Δάσος. Μία δασική έκταση με θάμνους είναι έκταση με «χαμηλή βλάστηση» χωρίς να μας ενδιαφέρει το τι είδους θάμνοι είναι αυτοί (πχ. Προστατευόμενα είδη κλπ).

3. Σε κάθε περίπτωση φροντίζουμε πριν από όλα την ασφάλεια του Προσωπικού κατάσβεσης. Μετά σώζουμε πρώτα ανθρώπινες ζωές, έπειτα Περιουσίες και μετά τα Δάση.

Οπότε σε κάθε περίπτωση εκκενώνουμε τους οικισμούς που βρίσκονται στην περίμετρο μιας φωτιάς ανεξάρτητα με το αν οι κάτοικοι μιας περιοχής θα μπορούσαν υπό προϋποθέσεις να βοηθήσουν με πολλούς τρόπους. Η αντίληψη αυτή είναι απλά μια προσέγγιση πυρόσβεσης μιας απλής φωτιάς. Υποβαθμίζει τον κατάσβεσης της Δασικής Πυρκαγιάς ως τρίτης προτεραιότητας με αποτέλεσμα να μην πετυχαίνει ικανοποιητικά και όλους τους άλλους στόχους. Η λογική αυτή την Περίοδο 1998-2023 έχει οδηγήσει στα εξής αποτελέσματα:

• 9 Νεκροί συμπολίτες μας κάθε χρόνο. Οι 22 από το προσωπικό κατάσβεσης
• 000.000 καμένα Δάση ! ! !
• Τεράστιες εκτάσεις καμένων γεωργικών και δενδροκομικών καλλιεργειών
• Απροσδιόριστος αριθμός καμένων εγκαταστάσεων (σπιτιών, γεωργικών αποθηκών κλπ)
• Δημιούργησε την μεγαλύτερη Πυροσβεστική Υπηρεσία στον Κόσμο (τηρουμένων των αναλογιών).
• Έχουμε εξοπλισμό ΧΛΙΔΗΣ με 3.700 Πυροσβεστικά οχήματα και περίπου 90 εναέρια μέσα !!! που πολυχρησιμοποιούνται ακόμα και όταν δεν είναι ανάγκη και πολυδάπανα στην λειτουργία τους. Μάλιστα περίπου τα 40 από αυτά είναι ιδιωτικά ελικόπτερα.
• Και βέβαια ξοδεύουμε 350 εκατομμύρια ΕΥΡΩ – 1,5 δις τον χρόνο μόνο για την Δασοπυρόσβεση κυρίως καταστολής.

Ο μέχρι σήμερα απολογισμός του έργου της Πυροσβεστικής στον τομέα αυτό, είναι πραγματικά εφιαλτικός και αγγίζει τα όρια της ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΟΡΑΣ.

Όλοι καταλάβαμε ότι αυτή η μονόπλευρη και απαρχαιωμένη Πυροσβεστική αντίληψη δεν λειτουργεί και πρέπει άμεσα να αλλάξει.

Η δράσεις αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μόνο θέμα αναδασώσεων, αλλά διαχείρισης και βέβαια διαχείρισης των Δασών μας.

Το μείζων θέμα της υποχρηματοδότησης της Πρόληψης

Η Χώρα μας ως Χώρα της ΕΕ απολαμβάνει αρκετών προγραμμάτων χρηματοδότησης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από το τρέχον ΕΣΠΑ, στον ειδικό στόχο «Κλιματική Αλλαγή / Πρόληψη» που μπορεί να χρηματοδοτήσει δράσεις πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών, η χρηματοδότηση για έργα πρόληψης είναι κάτω του 20% του προϋπολογισμού.

Από τα ποσά που έχουν διατεθεί μέχρι σήμερα, προκύπτει ότι το 82% έχει δοθεί για δράσεις καταστολής (κυρίως προμήθειες πυροσβεστικού/μηχανολογικού εξοπλισμού) και μόνο το 18% για δράσεις πρόληψης (π.χ. αντιπυρικές λωρίδες συντήρηση δασοδρόμων, διαχείριση βλάστησης ή εξοπλισμό έγκαιρης ειδοποίησης).

Από την άλλη πλευρά με την διαρκώς αυξανόμενη υποστελέχωση της Δασικής Υπηρεσίας η αδυναμία απορρόφησης των διαθέσιμων πόρων είναι χαρακτηριστική και σε πολλές περιπτώσεις.

Με βάση τα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος PREVAIL, στο προηγούμενο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013, από τα 87.000.000 ευρώ που ήταν διαθέσιμα στην Ελλάδα για πρόληψη δασικών πυρκαγιών, απορροφήθηκε μόλις το 15%.

Αξίζει να σημειωθεί πως στις άλλες Μεσογειακές χώρες το ποσοστό άγγιξε το 80% επί των αντίστοιχων ποσών.

Η ΛΥΣΗ

Σήμερα, με τον τρόπο που λειτουργούμε, παρατηρούμε το πρωτόγνωρο χαρακτηριστικό είναι ότι καίγονται ολόκληρα πολύτιμα δασικά συμπλέγματα ακόμα και σε δροσερές περιοχές που καίγονται πάρα πολύ δύσκολα. Αυτά τα τελευταία και ιδίως τα ελατοδάση αποκαθίστανται πολύ αργά, ίσως και ποτέ.

Η λανθασμένη και αντιεπιστημονική προσέγγιση της «απλής Πυρόσβεσης» στα δάση έχει ως αποτέλεσμα να εγκαταλείπονται τα Δάση μόνο στα εναέρια μέσα που ποτέ δεν σβήνουν αλλά απλώς ταπεινώσουν ή επιβραδύνουν μια φωτιά. Έτσι οι Δασικές πυρκαγιές τροφοδοτούνται στους δασικούς ορεινούς όγκους που έχουν αφεθεί κυριολεκτικά στην τύχη τους και βέβαια φτάνουν στα χωριά και στις πόλεις ενισχυμένες, οπότε είναι και δύσκολο – αδύνατον να σβηστούν.

Κατά την γνώμη μας οι εξελίξεις στην αλλαγή του κλίματος είναι πολύ πιο γοργές από ότι περιμέναμε και μας έχουν υπερκεράσει ως προς τους ρυθμούς εξέλιξης. Επομένως και το σύστημα Δασοπυρόσβεσης που δημιουργήθηκε από το 1998 αποδεδειγμένα δεν επαρκεί και πρέπει πια να αναπροσαρμοστεί.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΔΑΣΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΔΑΣΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ.

Αγαπητοί φίλοι πρέπει να το καταλάβουμε: Η Πυροπροστασία είναι μέρος της Δασοπροστασίας και συνολικά η Δασοπροστασία είναι μέρος της Διαχείρισης δασών.

Ο διαχειριστής του Δάσους ξέρει από πριν και χωρίς άλλη ενημέρωση τα … «περάσματα» στο Δάσος, ξέρει ποιο τμήμα καίγεται πιο γρήγορα, ποιο θα μπορούσε να θυσιαστεί και ποιο πρέπει οπωσδήποτε να σωθεί. Ξέρει που μπορεί να γίνει αντιπύρ και που μπορούν να «σταθούν» οι δυνάμεις κατάσβεσης για να πάρουν «αναπνοές» και που μπορούν να ανεφοδιαστούν με νερό ακόμα και μέσα στο καιγόμενο δάσος. Το κυριότερο ξέρει τους δρόμους διαφυγής.

Πρέπει να μας γίνει συνείδηση ότι η αντιμετώπιση μιας δασικής πυρκαγιάς δεν είναι μια απλή υπόθεση πυρκαγιάς ρουτίνας, είναι μέρος της διαχείρισης και προστασίας των δασών.

Ως υπόθεση λοιπόν Διαχείρισης Δασών, δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει το τεχνικό προσωπικό της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας παρά το παρατηρούμενο «φιλότιμο» που το χαρακτηρίζει.

Ο Ενιαίος φορέας της Δασικής υπηρεσίας θα είναι ένστολο και (υπό προϋποθέσεις) και ένοπλο σώμα. Ο Φορέας θα αναλάβει το εξής έργο:

1. Τον χειμώνα θα προετοιμάζει τα δάση μέσω υλοτομικών και άλλων προγραμματισμένων παρεμβάσεων στη βάση ενός Δασοτεχνικού Διαχειριστικού σχεδίου δασοπροστασίας έτσι ώστε να είναι δύσκολο να καούν.

Το Διαχειριστικό σχέδιο δεν είναι που… έχουμε δεξαμενές κλπ.

Περιλαμβάνει την διαχείριση του Δάσους. Δηλαδή προγραμματίζει τον χρόνο και την ένταση των υλοτομιών που αποτελεί ταυτόχρονα και αφαίρεση της βιομάζας προς παραγωγή ξυλείας.

Περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις για την εξασφάλιση της αναγέννησης των συστάδων, τις ενέργειες για την οικολογική σταθεροποίησή τους, την καλλιέργεια των πηγών νερού κυρίως για την υδροδότηση πόλεων, χωριών ή οικισμών, αλλά και για τις ανάγκες της ίδιας της Δασοπυρόσβεσης. Περιλαμβάνει την εξασφάλιση των ενδιαιτημάτων της ορνιθοπανίδας και των άγριων ζώων και της οικοκλίνης τους.

Περιλαμβάνει προτάσεις της Δασικής οδοποιίας που υπακούει σε ιδιαίτερα επιστημονικά κριτήρια κι όχι στα χούγια του κάθε Στρατηγού. Δεν περνάς ας πούμε έναν δασικό δρόμο από όπου θέλεις, ούτε κι έχει πλάτος 20 μέτρα.

Για παράδειγμα αν είναι να χαράξουμε δρόμους μέσα στην περιοχή διαχείμασης της αρκούδας καλύτερα να το ματαιώσουμε…

Όσο λοιπόν και να θέλουν μερικοί δεν μπορούν να κάνουν και Διαχείριση Δασών. Όσο και να θέλει η Πυροσβεστική να αποκλείσει τους πάντες από το αντικείμενο, ξέρει καλά ότι δεν μπορεί.

Η επιχειρούμενη σήμερα στα κρυφά οργάνωση του Ενιαίου Φορέα μέσα στην Πυροσβεστική, εκτός από το ότι είναι ένα απ’ ευθείας Πραξικόπημα μια και είναι αντίθετη σε προηγούμενο ομόφωνο πόρισμα της Βουλής (του 1993), δεν πρόκειται να φέρει κανένα αποτέλεσμα.

Είναι μία ακόμα απλή… σπατάλη χρημάτων.

2. Ο Ενιαίος Φορέας της Δασικής Υπηρεσίας θα συμβάλλει στον συντονισμό με τις υπόλοιπες δυνάμεις κατάσβεσης σε τοπικό επίπεδο και μπορεί να οργανώσει την δράση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Εθελοντών και των Δασικών Συνεταιρισμών.
3. Ο Φορέας θα επαναλειτουργήσει ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ τα πυροφυλάκια
4. Και βέβαια ο Φορέας το καλοκαίρι θα παρεμβαίνει κατασταλτικά κυρίως στην πρώτη πλήξη της πυρκαγιάς αλλά θα ξαναοργανώσει τις γραμμές αμύνης ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΑΣΗ που υπήρχε αλλά εγκαταλήφθηκε.

Για να γίνει αυτό θα χρησιμοποιεί ευέλικτα οχήματα και σε περίπτωση προβλήματος θα παρεμβαίνουν τα εναέρια μέσα και η  Πυροσβεστική Υπηρεσία η οποία ασφαλώς και θα εξακολουθήσει να αποτελεί τον κορμό της πυρόσβεσης.

Ο Ενιαίος Φορέας δασοπροστασίας έχει ανάγκη στελέχωσης 3000 περίπου ανδρών και γυναικών, (σήμερα 4.000 περίπου άτομα είναι μόνο οι εποχιακοί δασοπυροσβέστες και άλλοι 1.500 αναμένεται να προσλήφθηκαν ήδη στο Πυροσβεστικό Σώμα).

Θα λειτουργεί μέσα στην Δασική Υπηρεσία ή δίπλα της και επομένως έχουμε εξασφαλισμένη χωρίς επιπλέον έξοδα και την περιφερειακή του οργάνωση, χωρίς να υποβληθούμε στα προβλεπόμενα έξοδα δημιουργίας των 80 περιφερειακών κλιμακίων της Πυροσβεστικής. Έχουμε την Περιφερειακή οργάνωση.

Ο Ενιαίος Φορέας δασοπροστασίας εκτός από την ευθύνη της πρώτης πλήξης μιας δασικής πυρκαγιάς θα έχει φυσικά και ευθύνη των επιχειρήσεων της Πρώτης πλήξης μέσα στο πλαίσιο της Πολιτικής Προστασίας και μόνο στον δασικό και δευτερευόντως στον αγροτικό χώρο.

Ο συνολικός συντονισμός των επιχειρήσεων θα εξακολουθήσει να ανήκει στο Υφυπουργείο Πολιτικής Προστασίας.

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας δεν είναι ανάγκη να υπάρχει παράλληλα με το Υφυπουργείο. (Άλλη μια σπατάλη χρημάτων). Για ποιον λόγο; Για να βάζει εμπόδια στην απορρόφηση χρημάτων για την πρόληψη;

Ο προτεινόμενος Ενιαίος Φορέας Δασοπροστασίας λειτουργεί με παραλλαγές σε όλες τις μεσογειακές Ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ιταλία και Πορτογαλία υπάρχουν ήδη τα ειδικά ένστολα σώματα.

Στην Ιταλία είναι το Guarda forestale και στην Πορτογαλία το Corpo forestal στην Ισπανία το Servicio de prevencion y extintion de incentios forestales ενώ η Γαλλία από καιρό έχει παρόμοιο με την Ισπανία σύστημα.

Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει βέβαια ότι με την νέα οργάνωση δεν θα έχουμε στο μέλλον Δασικές πυρκαγιές. Θα μετριάσουμε όμως τις συνέπειες όπως το έχουν κάνει οι παραπάνω Ευρωπαϊκές Χώρες  που έχουν παρόμοια Μεσογειακά Οικοσυστήματα.

Το θέμα αυτό είναι μάλλον απλό. Απαιτεί όμως σταθερή Πολιτική βούληση.

Η Πολιτεία θέλει όντως μάχη για την Κλιματική αλλαγή; Πριν από αυτό έχει πειστεί σίγουρα ότι υπάρχει Κλιματική αλλαγή;

Τότε πρέπει να επιδιώκει την προστασία των Δασών. Αυτό σημαίνει ΔΑΣΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ.

Το δάσος ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΝΑ ΚΑΕΙ. Τα πευκοδάση είναι όντως προσαρμοσμένα στην πυρκαγιά αλλά δεν είναι απαραίτητο και να καούν… Ανανεώνεται, προστατεύεται ΚΑΙ ΔΕΝ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ αν είναι σε επιστημονική Δασοκομική διαχείριση.

Παράλληλα χρειαζόμαστε και τους ανθρώπους μας μέσα στα Δάση. Τους αγρότες, τους υλοτόμους, τους μελισσοκόμους, τους κτηνοτρόφους, βοσκούς, τους ρητινοσυλλέκτες. Όλοι αυτοί τρέχουν πρώτοι στην Φωτιά.

Χρειάζεται φυσικά και η αναδιοργάνωσή της Δασικής Υπηρεσίας που είχε ξεκινήσει το 2002 αλλά ανακόπηκε. Σίγουρα πρέπει σε όλες τις περιοχές να ενισχυθεί βασικά με Επιστημονικό προσωπικό.

Οι περίπου 80 Δασολόγοι-Περιβαλλοντολόγοι και 60 περίπου Δασοπόνοι της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας αν μεταταχτούν, μαζί με τις προγραμματισμένες προσλήψεις 150 Δασολόγων αρκούν για τις πρώτες βασικές ανάγκες της αναδιοργάνωσης. Επομένως δεν χρειάζονται άλλες οικονομικές επιβαρύνσεις.

Η Πανεπιστημιακή Αστυνομία είναι σωστό να μην λειτουργήσει. Με την μετάταξη όλων ή 500 στην Ελληνική Δασοφυλακή της Δασικής Υπηρεσίας θα λυθεί το πρόβλημα της σωστής Δασοφύλαξης που δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά, αλλά επεκτείνεται και σε θέματα εγκληματικότητας ή Εθνικής ασφαλείας σε συνεργασία με την Ασφάλεια ή άλλους φορείς.

Τα ευέλικτα οχήματα δασοπυρόσβεσης από την Πυροσβεστική Υπηρεσία θα περάσουν στην Δασική Υπηρεσία οπότε πάλι δεν θα έχουμε επιπλέον έξοδα. Αντίθετα μερικά από τα περιφερειακά κλιμάκια της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας θα συμπτυχθούν σε πολυδύναμα κλιμάκια οπότε θα έχουμε ΠΟΛΥ μεγάλη οικονομία σε οικονομικούς πόρους.

Κλείνουμε με μερικές επισημάνσεις της εισαγωγής.

• Δάσος δεν είναι σύνολο δέντρων μόνο. Είναι ένα οικοσύστημα με πολυλειτουργικές σχέσεις της βιογεωκοινότητάς του με χιλιάδες παράγοντες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
• Και όταν λέμε «οικοσύστημα» θα πρέπει εκτός των παραπάνω να αντιλαμβανόμαστε ότι όλοι οι παράγοντες του οικοσυστήματος μαζί με τις ανθρώπινές δραστηριότητες, βρίσκονται σε συνεχή δυναμική ισορροπία. Άλλοτε η ισορροπία διαταράσσεται και επικρατεί ένας παράγοντας, για να ανατραπεί (υπό προϋποθέσεις) και πάλι υπέρ ενός άλλου παράγοντα του πολυπαραγοντικού συστήματος αλληλοεπιδράσεων.
• Όταν λέμε Πυροπροστασία και αντιπυρικά σχέδια εννοούμε πάντοτε ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΑΣΩΝ.

Αγαπητοί φίλοι. ΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ.

1. Ενίσχυση της Δασικής Υπηρεσίας με την υλοποίηση των προγραμματισμένων προσλήψεων.
2. Ειδικό Σώμα Δασοπροστασίας μέσα στην Δασική Υπηρεσία, έργων πρόληψης τον χειμώνα και επιτήρησης και τουλάχιστον πρώτης πλήξης ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΔΑΣΗ κατά την αντιπυρική περίοδο. (Όπως καθορίστηκε στο ομόφωνο πόρισμα της Βουλής το 1993. Μέσα στην Δασική Υπηρεσία και ένστολο σώμα).
3. Μεταφορά όλων των ευέλικτων Δασοπυροσβεστικών μέσων στην Δασική Υπηρεσία.
4. Μεταφορά προσωπικού στο Ειδικό Σώμα με ταυτόχρονη αναδιοργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας με την άμεση μεταφορά όλου του Δασοτεχνικού Προσωπικού (Δασολόγων, Τεχνολόγων) της Πυροσβεστικής στις Δασικές Υπηρεσίες όπου είναι και το αντικείμενό τους.
5. Άμεση κατάργηση των αδηφάγων 80 εποχιακών Κλιμακίων της Πυροσβεστικής με προφανή τεράστια Οικονομία και μεταφορά των 500 Δασοκομάντος στο Σώμα Δασοπροστασίας και επανεκπαίδευσή τους άμεσα μια και η εκπαίδευσή τους είναι μέχρι σήμερα ανεπαρκής.

Και φυσικά πρέπει να κάνουμε και μερικές άλλες απαραίτητες παρεμβάσεις.

• Απαγόρευση υποβολής προτάσεων από την Πυροσβεστική σε Εθνικά και Κοινοτικά προγράμματα Χρηματοδότησης, σε θέματα Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών, Περιφερειακής Ανάπτυξης και Κλιματικής αλλαγής και φυσικά σε θέματα Εθνικών εξοπλισμών. Όλες οι προτάσεις περιορίστηκαν σε αγορά εξοπλισμού ΧΛΙΔΗΣ.
• Έλεγχος των Λογαριασμών όλων των ηγεσιών της Πυροσβεστικής (και των συγγενών τους) σε βάθος δεκαπενταετίας τουλάχιστον.
• Μετατροπή σε Κακούργημα των αδικημάτων αποχώρησης ή «εξαφάνισης» των υπευθύνων από τα καθήκοντά τους, σε περίπτωση εν εξελίξει επιχειρήσεων Δασικών Πυρκαγιών και επιτάχυνση του καταλογισμού ευθυνών από τις Δικαστικές Αρχές για την τραγωδία στο ΜΑΤΙ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα αρχικά στοιχεία της έρευνας που διεξάγει το WWF Ελλάς με εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR), στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund των EEA Grants, προκύπτει ότι η απουσία χάραξης ενιαίας, διαχρονικής στρατηγικής και εφαρμογής μέτρων δασοπροστασίας, αφήνει πολλά κενά στον έλεγχο της χρηστής διανομής και αξιοποίησης του δημοσίου χρήματος.

Επίσης διαπιστώνεται και απουσία καταγραφής των πραγματικών αναγκών και της σκοπιμότητάς τους, προκειμένου να αποφασίζεται η κατανομή με ανοικτές διαδικασίες, όπως για παράδειγμα σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία και τις περιφέρειες. Έτσι, από το συνολικό ποσό των 241.000.000 ευρώ ανά έτος που έχει διατεθεί για τη δασοπροστασία από διάφορες πηγές (ΠΔΕ, Πράσινο Ταμείο, ΕΣΠΑ, κ.λπ.) κατά την πενταετία 2015-2020 στις αρμόδιες Υπηρεσίες (Δασικές Υπηρεσίες Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, Περιφέρειες, Δήμους, Πυροσβεστικό Σώμα), μόνο ένα μικρό ποσοστό αφορά στην πρόληψη. Το μεγαλύτερο ποσοστό (της τάξης του 70-80%) φαίνεται να έχει διατεθεί για δράσεις καταστολής, γεγονός που δείχνει τη γενικότερη τάση για μονομερή ενίσχυση της καταστολής.

Επιπλέον και σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από το τρέχον ΕΣΠΑ, στον στόχο «Κλιματική Αλλαγή/Πρόληψη» που δύναται να χρηματοδοτήσει δράσεις πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών, η ολοκλήρωση έργων αγγίζει μόνο το 25% του προϋπολογισμού. Από τα ποσά που έχουν διατεθεί μέχρι στιγμής, προκύπτει ότι το 82% έχει δοθεί για δράσεις καταστολής (κυρίως προμήθειες πυροσβεστικού/μηχανολογικού εξοπλισμού) και μόνο το 18% για δράσεις πρόληψης (π.χ. διαχείριση βλάστησης ή εξοπλισμό έγκαιρης ειδοποίησης).

Σημαντική είναι η αδυναμία που παρουσιάζεται όμως και στον τομέα της απορρόφησης κονδυλίων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος PREVAIL, στο προηγούμενο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013, από τα 87.000.000 ευρώ που ήταν διαθέσιμα στην Ελλάδα για πρόληψη δασικών πυρκαγιών, απορροφήθηκε μόλις το 15%. Αξίζει να σημειωθεί πως στις άλλες μεσογειακές χώρες το ποσοστό άγγιξε το 80% επί των αντίστοιχων ποσών.

Παράλληλα, υπολογίζεται ότι τα επόμενα χρόνια περίπου 1,8 δισ. ευρώ σχεδιάζεται να διατεθούν μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 για τις ανάγκες της Πολιτικής Προστασίας με έμφαση στην καταστολή. Παρόλο που είναι απαραίτητη η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των μέσων αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Η απάντηση στην αυξανόμενη ένταση των δασικών πυρκαγιών δεν μπορεί να είναι η μονομερής ανάπτυξη των κατασταλτικών μηχανισμών. Χρειάζεται να υπάρξει ισορροπία μεταξύ πρόληψης και καταστολής, καθώς η πρόληψη στηρίζει την καταστολή και όχι το αντίθετο.

Οι αιτίες των πυρκαγιών

Οπως επισημαίνει η περιβαλλοντική οργάνωση, σύμφωνα με τις έως τώρα επίσημες ανακοινώσεις, η πυρκαγιά στα Γεράνεια Όρη πιθανότατα να οφείλεται σε αμέλεια, γεγονός που επιβεβαιώνει ακόμα μια φορά τη σημασία της επένδυσης στην πρόληψη.

Το 87% των συλλήψεων πέρυσι αφορούσε εμπρησμούς από αμέλεια (179 συλλήψεις), ενώ το 13% εμπρησμό από πρόθεση (26 συλλήψεις). Η ίδια τάση φαίνεται να συνεχίζεται και τους πρώτους μήνες του 2021. Σε συνολικά 96 συλλήψεις για εμπρησμό, οι 92 αφορούν εμπρησμό από αμέλεια και μόλις οι 2 από πρόθεση.

«Το γεγονός αυτό έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών είναι πρωτίστως ένα κοινωνικό ζήτημα. Η αμέλεια δεν μπορεί να καταπολεμηθεί μόνο με καταστολή και πρόστιμα. Χρειάζεται ανάλυση των βαθύτερων αιτίων σε τοπικό επίπεδο, εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης της καύσιμης ύλης και στοχευμένη επικοινωνία με συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. εργάτες γης, μελισσοκόμους)», επισημαίνει η WWF.

Σχετικές μελέτες του δικτύου του WWF σε παγκόσμιο επίπεδο για την περίοδο 2019-2020, δείχνουν ότι οι πυρκαγιές αυξήθηκαν κατά 13% και οι αντιπυρικές περίοδοι επιμηκύνθηκαν κατά 20%. Μάλιστα, σύμφωνα με το Joint Research Center (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2019, 11 από τις 27 χώρες της ΕΕ ξεπέρασαν τον μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας σε περιστατικά και καμένες εκτάσεις. Σε μεσογειακό επίπεδο, πολύ λίγα περιστατικά (μόλις το 0,15%) ευθύνονται για το 35% των καμένων εκτάσεων. Αυτό οφείλεται στην αυξημένη ένταση των πυρκαγιών εξαιτίας και την κλιματικής αλλαγής.

Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη δριμύτητα των πυρκαγιών υπολογίζεται ότι θα αυξήσει τις οικονομικές επιπτώσεις στις μεσογειακές χώρες στα 5 δισ. ευρώ/έτος τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμα PESETA IV του JRC, περίπου 63 εκατ. πολίτες της ΕΕ εκτίθενται σε 10 ημέρες υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς ανά έτος.

Για τους λόγους αυτούς η WWF ζητεί από την Πολιτεία να δεσμευτεί άμεσα για:

1. Ενίσχυση των πόρων που επενδύονται αποκλειστικά στην πρόληψη και ειδικά στα θέματα διαχείρισης της καύσιμης ύλης σε δάση και δασικές εκτάσεις.
2. Ολοκληρωμένη ανάλυση των αιτιών των πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο και προσαρμογή του αντιπυρικού σχεδιασμού στο πρόβλημα.
3. Σύνταξη κοινών (μεταξύ των συναρμόδιων φορέων) σχεδίων αντιπυρικής προστασίας σε τοπικό επίπεδο και με σαφή προληπτικό προσανατολισμό.
4. Πλήρη ενεργοποίηση του συστήματος εθελοντισμού πολιτικής προστασίας.
5. Ολοκλήρωση νομοθετικών κενών (π.χ. δασικοί χάρτες) με σκοπό την αποτροπή αλλαγών χρήσης γης.
6. Συστηματική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών.

Να σημειωθεί ότι περισσότεροι από 3.600 πολίτες έχουν ενώσει τις φωνές τους με το WWF Ελλάς, υπογράφοντας σχετικό κείμενο και ζητώντας από την Πολιτεία την ανάληψη δράσης. Η συλλογή υπογραφών συνεχίζεται εδώ: https://www.wwf.gr/ti_mporeis_na_kaneis/ekstrateies/prostateuste_ta_dasi/

«Αν δεν υπάρξουν γενναία μέτρα διαχείρισης της καύσιμης ύλης και του τοπίου, των πιέσεων που υπάρχουν στις περιοχές μίξης οικισμών-δασών, καθώς και στοχευμένος αντιπυρικός σχεδιασμός σε τοπικό επίπεδο με οδηγό τα αίτια και την ανάλυση τους, ο μηχανισμός θα εξακολουθήσει να “τρέχει” πίσω από το πρόβλημα. Χρειάζεται να αναλάβουμε άμεσα δράση και να προστατέψουμε τα δάση μας.Και δεν πρέπει να ξεχνάμε τον οδυνηρό τρόπο με τον οποίο η πανδημία του COVID-19 μάς έδειξε τη στενή σχέση ανάμεσα στην απώλεια της φύσης και την ίδια μας την υγεία», τονίζει η Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής περιβαλλοντικού προγράμματος του WWF Ελλάς.

Αποδεκατισμένες οι δασικές υπηρεσίες

Υποχρηματοδότηση, έλλειψη προσωπικού, καθυστερημένη κατανομή ακόμα και των λίγων πόρων που διατίθενται για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά με τα οποία περιγράφουν την κατάσταση των τελευταίων ετών στο κεφάλαιο πρόληψη οι δασολόγοι.

«Υπάρχουν δασαρχεία που έχουν έναν δασολόγο ή έναν δασοπόνο», επισημαίνει στο «ethnos.gr» ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΔΔΥ), Νικήτας Φραγκισκάκης.

Αναφερόμενος στη χρηματοδότηση, σημειώνει ότι η κατανομή των κονδυλίων για φέτος έγινε στις 15 Απριλίου: «Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το νωρίτερο που θα έχουμε συμβασιοποιημένα έργα είναι στις 15 Ιουνίου». Αλλά και το ύψος της χρηματοδότησης, ελάχιστη σχέση έχει με τις πραγματικές ανάγκες: «Τα αιτήματα των υπηρεσιών από το Πράσινο Ταμείο για έργα βατότητας, συντήρησης οδικού δικτύου, απομάκρυνσης καύσιμης ύλης, κλπ ήταν 17 εκατομμύρια και έγκριση είχαμε για 1,7 εκ. και περίπου αλλα τόσα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων», σημειώνει ο κ. Φραγκισκάκης προσθέτοντας ότι η έναρξη τόσο καταστροφικών πυρκαγιών τόσο νωρίς στο έτος, προβληματίζει πολύ τους δασολόγους.

Ακόμα ένα μεγάλο πρόβλημα για τις Δασικές Υπηρεσίες δημιουργεί και η υποστελέχωσή τους: «Είμαστε εντελώς <αποστεωμένη> ως υπηρεσία. Οι τελευταίοι ικανοί διορισμοί έγιναν το 2001. Πλέον δεν έχουμε ούτε ανθρώπους, ούτε μέσα. Το 2015 προστέθηκαν άλλα 50 άτομα, οι οποίοι είχαν κάνει τα χαρτιά τους στο ΑΣΕΠ από το 2009. Από τότε έως τώρα έχουν έρθει αγροφύλακες που ονομάστηκαν δασοφύλακες το 2011, οι οποίοι προσφέρουν έργο στην επιτήρηση των εκτάσεων, αλλά δεν επιλύουν τις ελλείψεις επιστημονικού προσωπικού».

Ο ίδιος μάλιστα αναφέρεται και στην αφαίρεση της αρμοδιότητας της δασοπυρόσβεσης από τη Δασική Υπηρεσία το 1998 επισημαίνοντας ότι «πρόκειται για ένα μοντέλο που δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Δυστυχώς ο διαχωρισμός της πρόληψης από την καταστολή γεννά μόνο προβλήματα. Και κάθε χρόνο βλέπουμε στις στάχτες των δασών τα αποτελέσματα», λέει ο κ. Φραγκισκάκης.

Μιλώντας για τα χιλιάδες στρέμματα δάσους που άφησε στάχτη η φωτιά στα Γεράνεια Ορη, ο κ. Φραγκισκάκης κάνει μία προσπάθεια να προλάβει άσκοπες κινήσεις: «Η Πολιτεία θα πρέπει να κηρύξει την έκταση άμεσα αναδασωτέα, αλλά να μη σπεύσει να την αναδασώσει τεχνητά. Πρέπει να περιμένουν δύο χρόνια για την επαναφορά του δάσους και να παρέμβουν μόνον όπου η φύση δεν μπορέσει να αντεπεξέλθει. Στη φωτιά της Θάσου αποδείχτηκε ότι από τα 50.000 στρέμματα που κάηκαν, τεχνητή αναδάσωση χρειάστηκε μόνο στα 5.000».

By dasarxeio