Δωδεκανήσιοι στον Καναδά

Φωτο: Από εκδήλωση του Συλλόγου των Νισυρίων στο Toronto. From an event of the Nisirian Association in Toronto

Του Μανώλη Κασσώτη*

Μέχρι το 1921, που ήταν ελεύθερη η μετανάστευση στις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν υπήρχε λόγος για τους Δωδεκανησίους να μεταναστεύσουν στον Καναδά, λόγω του εκεί ψυχρού κλίματος. Όταν όμως ο μεταναστευτικός νόμος των Ηνωμένων Πολιτειών «έκλεισε» τον δρόμο στους μετανάστες που προέρχονταν από την νότια και ανατολή Ευρώπη, τότε μεγάλωσε το ενδιαφέρον τους για τον Καναδά. Το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα στον Καναδά άρχισε μετά το πόλεμο και συνεχίστηκε μέχρι το 1965, τότε που ο νέος μεταναστευτικός νόμος της Αμερικής έγινε πιο ευνοϊκός για τους Έλληνες μετανάστες.

Οι πρώτοι Δωδεκανήσιοι στον Καναδά

Ο πρώτος γνωστός Δωδεκανήσιος που ήλθε στον Καναδά ήταν ο Μανώλης Ζαννής από την Νίσυρο. Ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη και έφτασε στον Μόντρεαλ γύρω στο 1901, και μερικά χρόνια αργότερα έφερε τα αδέλφια του Μιλτιάδη, Βασίλη και Νικόλα, και τον εξάδελφο του Γιώργο Γεωργούλη.

Ο Γεωργούλης έπιασε δουλειά στην National Steel και σύντομα προήχθη σε εργοδηγό. Απ’ αυτή τη θέση έφερε στο Μόντρεαλ 29 Νισύριους και, αργότερα, το 1920 και μετά άλλους 11.

Μεταξύ των άλλων Δωδεκανησίων που ήλθαν στον Καναδά πριν τον πόλεμο ήταν ο δάσκαλος Εμμανουήλ Παπασυμαιών από την Μονόλιθο της Ρόδου, που έφτασε στο St. John του New Brunswick το 1912. Ο Μηνάς Ι. Μελισσηνός, από την Κάρπαθο, έφτασε στο Μόντρεαλ το 1916, και το 1926 οι Κασιώτες Νικόλαος Βοναπάρτης, Ηλίας Μπάτης και Νικόλαος Μαυρουδής, και αργότερα οι Καρπάθιοι Αντώνιος Φουρτούνας και  Μιχάλης Πρωτόπαπας.

Tο μεγάλο ρεύμα

Το 1951, με το υπερωκεάνιο «Νέα Ελλάς», έφτασαν στο Halifax περισσότεροι από δέκα Δωδεκανήσιοι και απ’ εκεί πήγαν στο Μόντρεαλ να βρουν δουλειά. Δεν γνώριζαν κάποιο να τους βοηθήσει και αναγκαστικά έπιασαν δουλειά στις σιδηροδρομικές γραμμές.

Δούλεψαν δυο χρόνια στο Μόντρεαλ και απ’ εκεί τους πήραν στο Βόρειο-Δυτικό Ontario, στην πόλη Nakina, βόρεια της Thunder Bay.

Οι συνθήκες εργασίας ήταν αβάστακτες: έμεναν και κοιμούνταν στα βαγόνια των τρένων, όπου σόμπες και σκεπάσματα αδυνατούσαν να τους ζεστάνουν τον χειμώνα, που η θερμοκρασία κατέβαινε στους 45 βαθμούς υπό το μηδέν. Κάθε φορά που υπήρχαν ζημιές, τους μετακινούσαν για να επισκευάσουν τις σιδηροδρομικές γραμμές.

Ταξίδευαν νύχτα, όταν  κοιμόντουσαν, για να μη χάσει η εταιρεία μιας μέρας δουλειά. Χωρίς άλλη επιλογή, υπόμεναν το μαρτύριο και άντεξαν. Μετά από δυο-τρία χρόνια, πολλοί επέστρεψαν στο Μόντρεαλ, όπου υπήρχαν προοπτικές για ένα καλύτερο μέλλον.

Τορόντο

Μερικοί άλλοι πήγαν στο Τορόντο και σ’ άλλες πόλεις του Ontario. Ο Χάρης Πισσάρης, από την Κω, πήγε στο Τορόντο, δούλεψε, πρώτα, πιατάς και στην συνέχεια άνοιξε εστιατόριο.

Την ίδια διαδρομή ακολούθησαν οι Μανώλης Ήλιος, Ελευθέριος Χατζηωάννου και Βασίλης Αλαχιώτης που άνοιξαν το “Kos Restaurant”. Με ανάλογο τρόπο, εκατοντάδες Δωδεκανήσιοι, από εργάτες, εξελίχθηκαν σε επιχειρηματίες, όχι μόνον στα εστιατόρια αλλά και σε άλλες επιχειρήσεις.

London

Το 1954 ο Τάσος Διαβολίτσης με την γυναίκα του Μαρία και τον γιό τους Σταύρο από Αντιμάχεια της Κω μετανάστευσαν στον Καναδά και εγκαταστάθηκαν στο London, Ontario. Τα επόμενα τρία χρόνια, έφερε τους γονείς της Μαρίας Θωμά και Διονυσία και τα αδέλφια της Νίκο, Μάνο, Ηλία και Γιάννη, και άλλους συγγενείς.

Αρκετοί απ’ αυτούς επέστρεφαν στην Κω παντρεύονταν και ξαναγύριζαν με τις συζύγους του. Η ίδια διαδικασία συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια.

Ο ένας έφερνε τους συγγενείς του που, μετά από δυο-τρία χρόνια, γύριζαν στην Αντιμάχεια, παντρεύονταν και επέστρεφαν με τις συζύγους τους. Αυτοί, πάλι, έφερναν δικούς τους συγγενείς και, έτσι, μεγάλωσε η παροικία. Εκτός των Κώων από την Αντιμάχεια, και άλλοι Δωδεκανήσιοι από Νίσυρο, Κάλυμνο και άλλα νησιά εγκαταστάθηκαν στο London.

Windsor

Στο τέλος του 1948, ήρθε στον Καναδά ο Κωνσταντίνος Κουτσονικόλας από τ’ Απόλλωνα της Ρόδου και εγκαταστάθηκε στο Windsor, Ontario και στην συνέχεια έφερε τον αδελφό του Παναγιώτη και άλλους συγγενείς.

Ακολούθησαν και άλλοι συγγενείς και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960, οι Απολλωνιάτες στο Windsor έφτασαν τους 200, κυρίως νέοι. Εκτός από τους Απολλωνιάτες και άλλοι Ροδίτες, από Καλυθιές και Λάρδο εγκαταστάθηκαν στο Windsor.

Πέρα από Montreal, Toronto, London και Windsor, οι Δωδεκανήσιοι εγκαταστάθηκαν και σε άλλες πόλεις. Στο τέλος της δεκαετίας του 1940, μετανάστευσε στον Καναδά ο Γεώργιος Χατζηδιάκος από τ’ Απόλλωνα της Ρόδου και εγκαταστάθηκε στην Winnipeg, Manitoba, όπου έφερε τον αδελφό του Παναγιώτη και άλλους συγγενείς.

Στην Manitoba πήγαν και άλλοι Δωδεκανήσιοι για δουλειά σε ξυλουργεία, εργοστάσια και ορυχεία, άλλοι πήγαν στην Alberta. Στον Δυτικό Καναδά, στην πόλη Victoria και στο νησί Vancouver στην British Columbia επί του Ειρηνικού, εγκαταστάθηκαν και άλλοι Δωδεκανήσιοι κυρίως ναυτικοί, που ξεμπάρκαραν και έμειναν εκεί. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Γιάννης Μπουρνής από την Πάτμο, που έφτασε στο Vancouver το 1953.

Η μετανάστευση συνεχίζεται

Μόλις οι πρώτοι μετανάστες αποκτούσαν την Καναδική υπηκοότητα, έφερναν συγγενείς, φίλους και γνωστούς τους. Ο Χατζή Βασίλης Χατζηγεωργίου από τις Μενετές της Καρπάθου, έφερε τα αδέλφια του και άλλους συγγενείς και φίλους, γύρω στα 30 άτομα. Αυτοί με τη σειρά τους έφεραν δικούς τους συγγενείς και μ’ αυτό τον τρόπο η Δωδεκανησιακή παροικία του Καναδά μεγάλωσε.

Στην αρχή της δεκαετίας του 1950 οι περισσότεροι μετανάστες, που εγκαταστάθηκαν στο Μόντρεαλ, έμεναν, κυρίως, στην λεωφόρο St. Laurent. Αργότερα μετακινήθηκαν βορειότερα, άνοιξαν εστιατόρια και ελληνικά παντοπωλεία. Με το πέρασμα του χρόνου αρκετοί μετακόμισαν πιο μακριά από το Μόντρεαλ, στο Shomedey.

Κάτι ανάλογο συνέβη και στο Τορόντο, αρκετοί Δωδεκανήσιοι μετακόμισαν στα περίχωρα όπως στο Scarborough και Georgetown και σε γειτονικές πόλεις, το ίδιο και στο Windsor, που μετακόμισαν στα περίχωρα, και ορισμένοι στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η κατάσταση της παροικίας στο Μόντρεαλ άρχισε να μεταβάλλεται στην δεκαετία του 1970, όταν οι Γαλλόφωνοι της Quebec ήθελαν να ανεξαρτητοποιηθούν από τον Καναδά και επέβαλαν στα παιδιά των μεταναστών την διδασκαλία της Γαλλικής γλώσσας αντί της Αγγλικής, που ήταν η προτίμηση τους. Ορισμένοι Δωδεκανήσιοι μετακόμισαν στο Τορόντο, Windsor και σ’ άλλες αγγλόφωνες πολιτείες, αρκετοί μετανάστευαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλοί επέστρεψαν στην Ελλάδα, όπου επένδυσαν τις οικονομίες τους σε ακίνητα και επιχειρήσεις.

Συλλογική δράση

Τον Οκτώβριο του 1951, με πρωτοβουλία του Καλύμνιου σπογγεμπόρου Σωκράτη Τσικούρη, ιδρύθηκε στο Μόντρεαλ ο πρώτος Δωδεκανησιακός σύλλογος, που αργότερα αναδιοργανώθηκε και ενώθηκε με τον Ροδιακό σύλλογο με την ονομασία «Δωδεκανησιακός Σύλλογος Καναδά», ο «Κολοσσός» και από το 1976 άρχισε η έκδοση της εφημερίδας “Δωδεκανησιακά Νέα.

Από τις κυριότερες δραστηριότητες του Συλλόγου είναι ο ετήσιος εορτασμός της Ενσωμάτωσης, παράλληλα με την ετήσια χοροεσπερίδα. Ο Σύλλογος συμμετέχει στην Εθνική παρέλαση και σ’ όλες τις εθνικές γιορτές και διοργανώνει πολιτιστικές εκδηλώσεις, που αποβλέπουν στην διατήρηση της πολιτισμικής παράδοσης των νησιών μας.

Εκτός της εφημερίδας “Δωδεκανησιακά Νέα”, ο Σύλλογος έκδωσε το περιοδικό “η Μπρατσέρα”.

Tοπικοί σύλλογοι

Κατά καιρούς, στο Μόντρεαλ ιδρύθηκαν και τοπικοί σύλλογοι: ο Ροδιακός Σύλλογος «Κολοσσός», η «Καλυμνιακή Αδελφότης», η Συμαϊκή Αδελφότης ο «Πανορμίτης», ο Κωακός Σύλλογος «Ιπποκράτης», και ο «Ιερός Βράχος» των Μενεδιατών-Καρπάθου, που ίδρυσε τμήμα γυναικών και νεολαίας. Επίσης, με πρωτοβουλία του πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Χαλκιά, ιδρύθηκε η «Αδελφότης Καρπαθίων – Κασίων Καναδά».

Στο Windsor

Το 1968 ιδρύθηκε στο Windsor Ροδιακός σύλλογος από  Απολλωνιάτες, και το 1983 με την συμμετοχή και άλλων Ροδιτών από Καλυθιές και Λάρδο πήρε Παν-Ροδιακή μορφή υπό την επωνυμία: «Ροδιακός Σύλλογος Windsor-Detroit» ο «Κολοσσός». Στις δραστηριότητες και εκδηλώσεις του Συλλόγου περιλαμβάνεται ο ετήσιος εορτασμός της Ενσωμάτωσης, με εκκλησιασμό, δοξολογία και χοροεσπερίδα, με ορχήστρα που έρχεται από την Ρόδο. Ο Σύλλογος διαθέτει χορευτικό συγκρότημα και ποδοσφαιρική ομάδα, και η διδασκάλισσα Αγγελική Χαλκίτη διδάσκει την Ελληνική γλώσσα προσπαθώντας να μεταλαμπαδεύσει στους νέους τις Ελληνικές αξίες και να τονώσει την αγάπη τους για την Ελλάδα και τα Δωδεκάνησα.

Στο Toronto

Το 1976, ιδρύθηκε στο Toronto και το 1999 στο London ο Παν-Κωακός Σύλλογος “Ιπποκράτης”. Επίσης στο Toronto, το 2000, ιδρύθηκε ο Νισυριακός σύλλογος «Παναγία η Σπηλιανή». Από το 1960-2000, υπήρχε ενεργός Ροδιακός σύλλογος. Αυτοί οι σύλλογοι διαθέτουν χορευτικά συγκροτήματα και εκτός της εορτή της Ενσωμάτωσης διοργανώνουν, Χριστουγεννιάτικη και Πρωτοχρονιάτικη γιορτή, χοροεσπερίδες,  εκδρομές, και συμμετέχουν  σε συνέδρια αποδήμων.

Εκκλησία

Παράλληλα με την συλλογική δραστηριότητα οι Δωδεκανήσιοι του Καναδά έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον και για τις Ελληνορθόδοξες εκκλησίες. Από το 1960 ως το 1963, ο επίσκοπος Αθηναγόρας Κοκκινάκης, από την Πάτμο, υπηρέτησε στην τότε Ελληνορθόδοξη Επισκοπή του Καναδά. Ιδιαίτερα «δεμένη» με την Δωδεκανησιακή παροικία του Καναδά είναι η Αγία Τριάδα στο Μόντρεαλ, στην οποία υπηρέτησε επί δεκαετίες, ως ιερατικός προϊστάμενος, ο πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος Χαλκιάς από την Κάρπαθο.

Πολιτική

Παράλληλα οι Δωδεκανήσιοι του Καναδά έδειξαν ενδιαφέρον και στην πολιτική. Ο Καλύμνιακής καταγωγής Ιωάννης Κάννης εξελέγη ομοσπονδιακός βουλευτής του Ontario από το 1993-2011. Στο διάστημα της 18-ετούς θητείας του υπηρέτησε ως Secretary to the Minister of Industry και πρόεδρος αρκετών κοινοβουλευτικών επιτροπών: National Defense, Veterans Affairs, International Trade, Foreign Affairs, Transport.

*Πηγή: anamniseis.net