«Παπαδοπούλου 100», μία έκθεση όλο γλύκα: Η ιστορία της εταιρείας μπισκότων στο Μουσείο Μπενάκη

Το πρώτο μπισκότο Παπαδοπούλου μοσχοβόλησε στο φούρνο του σπιτιού της οικογένειας Παπαδοπούλου στην Κωνσταντινούπολη και σφραγίστηκε με μία απλή ξύλινη σφραγίδα το 1916.

Το 1922, η οικογένεια έρχεται στην Ελλάδα. Εγκαθίσταται σε στέγη που προσφέρει το κράτος σε προσφυγική πολυκατοικία κοντά στο Λυκαβηττό, όπου και ζυμώνεται το πρώτο Πτι-Μπερ.

Το 1938 η βιοτεχνία εγκαθίσταται στο πρώτο της μικρό εργοστάσιο στην οδό Θεσσαλονίκης, στα Πετράλωνα και αγοράζονται μηχανήματα ελληνικής κατασκευής, όπου σε αυτά παράγονται τα Μιράντα, τα Γεμιστά και τα κρημ κράκερς, τα οποία συσκευάζονται σε μεγάλα τετράγωνα κουτιά και πωλούνται χύμα.

Το 1941 η επιχείρηση επιτάσσεται από τους Γερμανούς και παράγει γαλέτα για τους στρατιώτες των κατακτητών. Δύο χρόνια αργότερα, όπως οι περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις έτσι και οι αδελφοί Παπαδόπουλοι διακόπτουν εντελώς την επιχειρηματική τους δραστηριότητα μέχρι περίπου τα τέλη του πολέμου.

Το 1957 ανοίγει το πρώτο μεγάλο και σύγχρονο εργοστάσιο της εταιρίας στην Πέτρου Ράλλη – τα όνειρα, οι προσπάθειες και οι κόποι τόσων χρόνων βρίσκουν την πρώτη τους σύγχρονη στέγη (και η ευωδιά από τα μπισκότα γλυκαίνει τον αέρα της βιομηχανικής περιοχής). 

Το Μουσείο Μπενάκη και η Ε. Ι. Παπαδόπουλος Α.Ε. παρουσιάζουν την έκθεση με τίτλο «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022» στον εκθεσιακό χώρο του ισογείου του Μουσείου στην Πειραιώς 138.

Η έκθεση, που εγκαινιάζει η η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου την Τετάρτη 8 Δεκεμβρίου, ανοίγει στο κοινό την Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου.

Στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι της Τετάρτης 8 Δεκεμβρίου, η πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη Ειρήνη Γερουλάνου στο χαιρετισμό της τόνισε: «Θέλω να ευχαριστήσω ολόθερμα και να συγχαρώ την πρόεδρο και διευθύνουσα Σύμβουλο της Εταιρείας κα Ιωάννα Παπαδοπούλου. Θέλω να της εκφράσω με ειλικρίνεια τον θαυμασμό όλων μας για όλα αυτά που έχει καταφέρει στην εταιρεία Παπαδοπούλου, και για όλα αυτά που έχει προσφέρει σε όλους μας: Γλυκές αναμνήσεις και εμπειρίες αλλά και υπερηφάνεια για την τόσο σπάνια και σημαντική πορεία μιας Ελληνικής οικογενειακής Εταιρείας».

Η Ιωάννα Παπαδοπούλου ανέφερε από την πλευρά της ότι «η επέτειος αυτή είναι η αφορμή για την έκθεση Παπαδοπούλου 100-Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022 και την παρουσίαση για πρώτη φορά στο κοινό του Ιστορικού Αρχείου της μέσα από το Μουσείο Μπενάκη». Και συνέχισε: «Μόνο με πλήρη γνώση της κληρονομιάς μας και πατώντας γερά στις ρίζες μας μπορούμε να σηματοδοτήσουμε το μέλλον».

Μέσα από τα τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου της Εταιρείας Παπαδοπούλου -ενός από τα πληρέστερα και καλύτερα οργανωμένα αρχεία ελληνικής επιχείρησης- η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά όλες τις σημαντικές πτυχές της εκατόχρονης ιστορίας και δράσης μιας από τις μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις στον χώρο της διατροφής.

Μέσα από 10 ενότητες, οι οποίες αντιστοιχούν σε ισάριθμα εκθεσιακά περιβάλλοντα, με φαινομενικά ελεύθερη νοηματική αλληλουχία, η αφήγηση καλεί τους επισκέπτες σε ένα ταξίδι που περιλαμβάνει περισσότερα από 300 εκθέματα, πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και διαδραστικούς σταθμούς για μικρούς και μεγάλους, ενώ δεν λείπουν οι εκπλήξεις.

Κάθε ενότητα αναπτύσσεται σε ένα εκθεσιακό περιβάλλον σχεδιασμένο έτσι ώστε να παραπέμπει στο περιεχόμενό της, ενώ όλα μαζί συνθέτουν μια πλούσια μουσειακή εμπειρία, σχεδιασμένη ως την παραμικρή της λεπτομέρεια με γνώμονα να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο κοινό ο πλούτος του ιστορικού αρχείου της εταιρείας. 

Συσκευασίες, ετικέτες, παλιές διαφημίσεις, παραμύθια και ένα παιχνίδι

Τον επισκέπτη καλωσορίζει ένα κόκκινο δωμάτιο με έναστρο ουρανό, όπου ως αστέρια λάμπουν τα «πολύτιμα» της Παπαδοπούλου, τα προϊόντα της, διεγείροντας την περιέργεια και την προσμονή του.

Στην πρώτη θεματική ενότητα ο επισκέπτης συναντά πολυάριθμα ιστορικά τεκμήρια: συσκευασίες, ετικέτες, παλιές διαφημίσεις, έντυπες και κινηματογραφικές, κοσμούν ένα λιτό περιβάλλον που παραπέμπει αφαιρετικά σε μακέτα διαφήμισης. Μέσα από το υλικό καταδεικνύεται η σημασία της μάρκας, της συσκευασίας και της διαφήμισης και η συνειδητή χρήση των εργαλείων αυτών από την οικογένεια Παπαδοπούλου ήδη από τα πρώτα βήματα της επιχειρηματικής της δραστηριότητας, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό βοήθησε την επιχείρηση να εδραιωθεί στην πρώτη θέση του τομέα της.

Η επόμενη αίθουσα είναι αφιερωμένη στην παραγωγή προϊόντων στα εργοστάσια της επιχείρησης.Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει πώς φτιάχνονται αγαπημένα προϊόντα, μπισκότα, ψωμιά, φρυγανιές και μπάρες δημητριακών, μέσα από ιστορικά εκθέματα, animationvideos και μια μεγάλη λειτουργική μακέτα. Την εμπειρία συμπληρώνουν εικαστικές φωτογραφίες του Νίκου Μάρκου από τις εγκαταστάσεις της σε όλη την Ελλάδα. Δεσπόζουσα είναι εδώ και μια προβολή λογικής «livestreaming» από το εσωτερικό εργοστασίου, ενώ αναπτύσσονται και ζητήματα της καθημερινής ζωής στα εργοστάσια.

Στη συνέχεια η έκθεση αφηγείται στον επισκέπτη την ιστορία ενός αιώνα της εταιρείας, μιας από τις λίγες τόσο μακρόχρονες και υγιείς στην ιστορία του ελληνικού επιχειρείν. Παρουσιάζονται οι βασικοί σταθμοί της ιστορίας της παράλληλα με την ιστορία της Ελλάδας, μέσα από ένα πλούσιο σε εκθέματα χρονολόγιο. Ταυτόχρονα, παρουσιάζεται συνοπτικά η ιστορία του μπισκότου διεθνώς, και στον ελληνικό χώρο. Η συγκριτική παρουσίαση μεγάλων και ιστορικών επιχειρήσεων μπισκοτοποιίας σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και η αναφορά σε άλλες ιστορικές ελληνικές μπισκοτοβιομηχανίες προσφέρουν στον επισκέπτη σφαιρική θεώρηση. Η ενότητα ολοκληρώνεται με μια διαδραστική κατασκευή που πληροφορεί για τα μπισκότα που καταναλώνουν οι λαοί σε όλον τον πλανήτη και τις μικρές τους ιστορίες.

Στη μέση της εκθεσιακής διαδρομής έχει διαμορφωθεί μια μικρή ενότητα-ιντερμέδιο αφιερωμένη στα παραμύθια που αντλούν την έμπνευση και τη θεματολογία τους από τις ζύμες, τα μπισκότα και τα ψωμιά, σε εικονογράφηση της Μυρτούς Δεληβοριά και κείμενα της Ειρήνης Βοκοτοπούλου. Ο Κοντορεβυθούλης, ο Χάνσελ και η Γκρέτελ, ο Σιμιγδαλένιος είναι μόνο κάποιοι από τους πρωταγωνιστές εδώ.

Η έκθεση συνεχίζεται με την παρουσίαση του πλέγματος ανθρώπων που συνεργάζονται ώστε να μπορέσουν απλά και καθημερινά αγαθά, όπως το μπισκότο, το ψωμί, οι φρυγανιές, οι μπάρες δημητριακών, να φτάσουν στα σπίτια μας. Τους πίνακες, τα κείμενα και τα διαγράμματα της εσωτερικής δομής της Εταιρείας συμπληρώνουν συνεντεύξεις εργαζομένων και συνεργατών της, δίνοντας προσωποποιημένη πληροφορία στον επισκέπτη. Εδώ μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει και έναν ψηφιακό διαδραστικό σταθμό-παιχνίδι για παίκτες όλων των ηλικιών: Θα καταφέρεις να βάλεις κάθε εργαζόμενο στο πόστο του, ώστε να θέσεις σε λειτουργία τη γραμμή παραγωγής του εργοστασίου; Στο πλαίσιο ανίχνευσης του δικτύου διανομής των προϊόντων  παρουσιάζεται η εξαγωγική δραστηριότητα της εταιρείας.

Η καρδιά της έκθεσης κρύβεται σε ένα ιδιαίτερο θεατρικό σκηνικό, που αναφέρεται στα μέλη της οικογένειας Παπαδοπούλου, τα οποία έχουν εμπλακεί στην επιχείρηση, διατρέχοντας τις γενιές. Ένα ιδιότυπο γενεαλογικό δέντρο δίνει στους επισκέπτες την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τα πρόσωπα πίσω από το τιμόνι της επιχείρησης.

Στην αίθουσα αυτή, που παραπέμπει σε αστική τραπεζαρία λίγο πριν από ένα κυριακάτικο γεύμα, ακούγεται η δραματοποιημένη ανάγνωση επιστολών από την πλούσια αλληλογραφία των δύο αδερφών Παπαδόπουλων, το διάστημα 1949-1953, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, με τον ίδιο στον ένα από τους δύο ρόλους και τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο στον άλλο. Η μουσική και ηχητική επένδυση ανήκει στον Θοδωρή Οικονόμου. Ο τίτλος της είναι «Ταξείδι Μελέτης».

Από τα αποσπάσματα της αλληλογραφίας, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου της επιχείρησης, ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί τη φιλοσοφία και το χαρακτήρα των ιδρυτών της, ίσως και να ερμηνεύσει τους λόγους της εκατόχρονης επιτυχίας της.

Λίγο πριν το τέλος, η έκθεση επιστρέφει στα βασικά: στην τροφή και τις πρώτες ύλες των προϊόντων, που χρησιμοποιούνται για να παραχθούν μπισκότα, ψωμιά, φρυγανιές, μπάρες δημητριακών, καθώς και μια σειρά από σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα που πιστοποιούν τη διαρκή και πρωτοπόρα διεθνώς έρευνα που διεξήγε πάντα η Εταιρεία στον τομέα της. Δεν αρκεί όμως μόνο η εκπαιδευτική και ενημερωτική προσέγγιση του θέματος: εδώ θα προσφέρεται και μια άκρως βιωματική εμπειρία-έκπληξη.

Συντελεστές

Γενικός συντονισμός: Ειρήνη Οράτη, ιστορικός τέχνης

Συντονισμός Μουσείου Μπενάκη: Νόρα Χατζοπούλου, Μαίρη Βέργου

Σχεδιασμός και επίβλεψη έκθεσης: Γραφείο Κίζη Αρχιτεκτονικής & Design

Μουσειολογική μελέτη και επιμέλεια έκθεσης: Ερατώ Κουτσουδάκη, μουσειολόγος

Εκθεσιακός σχεδιασμός και επίβλεψη: Σπύρος Κίζης, βιομηχανικός σχεδιαστής

Γραφιστικές εφαρμογές και σχεδιασμός πωλητέων: Χριστόφορος Μπρέλλης

Την αναλυτική έκδοση με υλικό από το Ιστορικό Αρχείο της Εταιρείας που συνοδεύει την έκθεση, με τίτλο «Και το όνομα αυτού ΠΤΙ-ΜΠΕΡ» επιμελήθηκε ο Κώστας Κωστής με τη συνεργασία του Κώστα Στρατή.

Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της έκθεσης, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις τις παρακάτω ημέρες και ώρες:

Σάββατο 18.12.2021, στις 12:00

Κυριακή 19.12.2021, στις 12:00 & στις 14:00, στο πλαίσιο των δράσεων «Χριστούγεννα στο Μουσείο Μπενάκη».
Σάββατο 15.01.2022, στις 12:00

Σάββατο 29.01.2022, στις 12:00

Σάββατο 12.02.2022, στις 12:00

Σάββατο 26.02.2022, στις 12:00

Ενώ με τίτλο «Για να γίνει ένα μπισκότο…», το Τμήμα Εκπαίδευσης του Μουσείου Μπενάκη ετοίμασε ένα πρόγραμμα για σχολικές ομάδες ηλικίας από 5 έως 18 ετών, που θα πραγματοποιείται κάθε Πέμπτη όσο διαρκέσει η έκθεση.

Τέλος, το Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη δημιούργησε μια σειρά αντικειμένων εμπνευσμένη από τα προϊόντα και την ιστορία της εταιρείας.

Έκθεση «ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 100. Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022»
Διάρκεια: 9 Δεκεμβρίου 2021 – 27 Φεβρουαρίου 2022
Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138.