Σαράκι η διαφθορά στην Ελλάδα – Τι αποκαλύπτει έκθεση της GRECO και τι προτείνει

Κίτρινη κάρτα στη Ελλάδα για τη διαφθορά βγάζει η Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης καθώς η ομάδα εμπειρογνωμόνων προτρέπει την Ελλάδα να ενισχύσει την ποινική της νομοθεσία και να λάβει αυστηρότερα μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, επισημαίνοντας παράλληλα ότι «καμία από τις τέσσερις σχετικές συστάσεις της δεν έχει εφαρμοστεί».

Παραμένει αποδυναμωμένο

Μάλιστα όπως σημειώνεται o κύριος λόγος για την έκθεση της GRECO ήταν η υποβάθμιση του ποινικού αδικήματος της δωροδοκίας δημοσίων υπαλλήλων από κακούργημα σε πλημμέλημα, κατά την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα τον Ιούνιο του 2019. Ωστόσο επισημαίνεται ότι έπειτα από τις συζητήσεις με τις ελληνικές Αρχές, η Ελλάδα αποκατέστησε τον προηγούμενο Νοέμβριο το συγκεκριμένο αδίκημα ως κακούργημα.

Το γεγονός αυτό καλωσορίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης, ωστόσο επισημάνθηκε ότι το συγκεκριμένο άρθρο του Ποινικού Κώδικα «παρέμεινε αποδυναμωμένο» και για αυτόν τον λόγο απηύθυνε τέσσερις συστάσεις στην Ελλάδα.

Οι τέσσερις συστάσεις

Μεταξύ άλλων, η GRECO ζητάει την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα, προκειμένου να εισαχθούν επιβαρυντικές περιστάσεις ώστε το συγκεκριμένα αδίκημα της δωροδοκίας δημοσίων λειτουργών να θεωρείται κακούργημα, τον αυστηρό περιορισμό του αντικειμένου των αδικημάτων διαφθοράς για τα οποία μπορεί ο εισαγγελέας να απέχει από τη δίωξη, και τη διασφάλιση ότι η παθητική δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών (όπως δικαστών, μελών κοινοβουλευτικών συνελεύσεων, ενόρκων και διαιτητών) θα αποτελέσει ποινικό αδίκημα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ελληνικές Αρχές, από την πλευρά τους, αναφέρουν ότι έχει συσταθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή εντός του υπουργείου Δικαιοσύνης με σκοπό τη διαρκή παρακολούθηση του τρόπου εφαρμογής και του βαθμού αποδοχής των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τη συναγωγή συμπερασμάτων για την κατάρτιση των αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων, τη σύνταξη σχετικής αιτιολογικής έκθεσης και τη σύνταξη της έκθεσης αξιολόγησης συνεπειών ρυθμίσεων.

Θετικό πρόσημο

Βέβαια πριν από μία εβδομάδα η Κομισιόν αποτιμούσε με θετικό πρόσημο τις μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Έκθεση 2020 για το Κράτος Δικαίου.

Η Έκθεση κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη σύσταση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, αναγνωρίζοντας τη συμβολή της στην αντιμετώπιση του θεσμικού κατακερματισμού και της έλλειψης συντονισμού που χαρακτήριζε τους φορείς που διαδέχθηκε η Αρχή, και τονίζοντας τη σημασία της δημιουργίας μιας ενιαίας ανεξάρτητης αρχής για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της απάτης στον δημόσιο τομέα.

Υψηλός αριθμός συστάσεων το 2019

Ωστόσο το βέβαιο είναι ότι πολλά απομένουν να γίνουν για την καταπολέμηση της διαφθοράς και σε κάθε περίπτωση τα στοιχεία διαχρονικά δείχνουν ότι η διαφθορά παραμένει μια μάστιγα για την Ελλάδα, καθώς για το 2019 συγκέντρωνε υψηλό αριθμό συστάσεων ενώ αρνητική βαθμολογία είχε είτε για ελλιπή είτε για καθόλου εφαρμογή των σχετικών συστάσεων.

Το καλοκαίρι του 2020 στην ετήσια έκθεση της GRECO για την πρόοδο των κρατών στην καταπολέμηση της διαφθοράς, η Ελλάδα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019, είχε εφαρμόσει πλήρως 6 από τις 25 συστάσεις (το 24% δηλαδή) που είχαν εκδοθεί από την Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς. Εννέα συστάσεις είχαν εφαρμοστεί μερικώς (36%), ενώ 10 δεν είχαν εφαρμοστεί καθόλου (40%). Για το λόγο αυτό η Ελλάδα συγκαταλεγόταν στις χώρες εκείνες που συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό συστάσεων που δεν έχουν εφαρμοστεί καθόλου ή έχουν εφαρμοστεί μερικώς.

Η Τουρκία είναι η χώρα με τις περισσότερες συστάσεις που δεν έχουν εφαρμοστεί ή έχουν εφαρμοστεί μερικώς (33), ενώ η Ελλάδα είτε δεν είχε εφαρμόσει είτε είχε εφαρμόσει μερικώς 19 συστάσεις.

Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019, η Ελλάδα ήταν ανάμεσα στις χώρες για τις οποίες η GRECO είχε εκδώσει υψηλό αριθμό συστάσεων. Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία ήταν στη δεύτερη θέση με 25 συστάσεις ενώ την πρώτη θέση είχε η Τουρκία με 37.

Οι συστάσεις για τους δικαστές και τα «παραθυράκια»

Επίσης μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2019, η Ελλάδα ήταν μεταξύ των έντεκα χωρών που δεν είχαν ακόμη συμμορφωθεί πλήρως με καμία από τις συστάσεις της GRECO σχετικά με τους δικαστές.

Μάλιστα σε εκείνη την έκθεση της GRECO για την αξιολόγηση των αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα και στη νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος, διαπιστωνόταν η αποδυνάμωση του ρόλου των Ελλήνων εισαγγελέων σε υποθέσεις διαφθοράς, τα «παραθυράκια» για ήπια μεταχείριση ατόμων που εμπλέκονται σε υποθέσεις δωροδοκίας, αλλά και παρεμβάσεις στη νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος που δεν είναι συμβατές με τη διεθνή πρακτική.

Το θέμα της διαφθοράς στην Ελλάδα έχει αποτυπωθεί ανάγλυφα και στις μετρήσεις του ευρωβαρόμετρου. Αποκαλυπτικά ήταν τα ευρήματα τον Ιούνιο του 2020, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων (εννέα στους δέκα) εξέφρασε την άποψη ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στη χώρα. Επιπλέον, το 91% των Ελλήνων θεωρούσε ότι υπάρχει διαφθορά στους πολιτικούς θεσμούς και το 59% θεωρεί ότι υπάρχει διαφθορά στα πολιτικά κόμματα και τους πολιτικούς.

Η πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία

Το σημαντικό έργο που έχει επιτελέσει τους τελευταίους 15 μήνες η Εθνική Αρχή Διαφάνειας  εξήρε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης που είχε με τον Διοικητή Άγγελο Μπίνη, το Συμβούλιο Διοίκησης, τα ανώτερα στελέχη της Διοίκησης και τους Επικεφαλής των Περιφερειακών Υπηρεσιών της Αρχής.

Υπενθυμίζεται ότι πριν από περίπου ενάμιση μήνα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αναφερθεί στο σημαντικό έργο της Ανεξάρτητης Αρχής για την καταπολέμηση της διαφθοράς, υπενθυμίζοντας πως ήταν η πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία της Κυβέρνησης με τον Νόμο για το Επιτελικό Κράτος και είχε εκφράσει τη βεβαιότητά του ότι η πρόοδος που έχει ήδη γίνει στο πεδίο της ενίσχυσης της δημόσιας ακεραιότητας θα αποτυπωθεί ξεκάθαρα τόσο στους δείκτες διαφάνειας όσο και στους δείκτες ανταγωνιστικότητας.

Επισήμανε ότι αυτό αφενός θα τονώσει τις οικονομικές προοπτικές της χώρας και αφετέρου θα επιτρέψει στο κράτος να απαιτήσει από τους πολίτες να σέβονται τους νόμους.

«Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η διαφθορά όταν επικρατεί σε όλα τα επίπεδα, είναι σαν το σαράκι, τρώει την κοινωνία από μέσα. Και όταν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ότι το κράτος λειτουργεί με ακεραιότητα, αυτό αποτελεί συχνά το καλύτερο άλλοθι και για τον πολίτη να παρανομεί και αυτός», είχε τονίσει, μεταξύ άλλων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης.