ΑΠΟΨΗ: “brain drain” ή “brain gain”; Ούτε το ένα ούτε και το άλλο!

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΑΣΠΙΝΑ

Επειδή η συζήτηση για την επιστροφή στην Ελλάδα των παιδιών του brain Drain «καλά κρατεί», σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να ενισχυθεί το επενδυτικό προφίλ της χώρας και να κερδίσει πόντους η ψυχολογία του κόσμου, καλό είναι να ξεκινήσει μία σοβαρή συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό.

Τα υπάρχοντα μέχρι στιγμής στατιστικά στοιχεία υποστηρίζουν ότι μόνο το 20% των εκπατρισθέντων, που ζουν σήμερα και εργάζονται κυρίως –αλλά όχι μόνο- σε ευρωπαϊκές χώρες, θα σκεφτόντουσαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Αυτό διότι, όπως αποκάλυψε σχετικά πρόσφατη έρευνα  του Πανεπιστημίου Μπρουνέλ του Λονδίνου, που δημοσιεύθηκε στο “Βήμα”,  το οικονομικό-βιοποριστικό και οι προοπτικές σταδιοδρομίας “δεν αποτέλεσαν τους κύριους λόγους για τους οποίους μορφωμένοι-εξειδικευμένοι Ελληνες επέλεξαν να αποδημήσουν”. Είναι αυτό ένα κρίσιμο στοιχείo που οι μανδαρίνοι επιμένουν να αγνοούν. Πιστεύουν ότι εάν τους υποσχεθούν «εγγυημένο μισθό» για ένα χρόνο, θα τους πείσουν να επιστρέψουν. Δυστυχώς, τα αίτια που τους έβγαλαν στο «δρόμο» είναι πιο βαθειά. Η φυγή τους στο εξωτερικό, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, «υπήρξε ταυτόχρονα μια μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στις χρόνιες δυσλειτουργίες της ελληνικής κοινωνίας, οι οποίες οξύνθηκαν κατά τη διάρκεια της ύφεσης, όπως αυτές αντικατοπτρίστηκαν (ή αντικατοπτρίζονται) στους καταρρέοντες κοινωνικοπολιτικούς θεσμούς και στην αδικία που κυριάρχησε (ή και κυριαρχεί) στον κοινωνικό και επαγγελματικό στίβο».

Άλλη έρευνα της ICAP People Solutions, εξειδικεύει τα στοιχεία. Σύμφωνα με αυτά,  ποσοστό 44% όσων μετανάστευσαν, έφυγαν λόγω έλλειψης αξιοκρατίας/διαφθοράς στην Ελλάδα. Κάτι που και παλαιότερα βεβαίως συνέβαινε, κυρίως επί καθεστώτος των Συνταγματαρχών, με αποτέλεσμα και τότε γερά μυαλά και πτυχιούχοι να εγκαταλείπουν την Ελλάδα.

Από την ίδια έρευνα της  η οποία δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή», σε ερώτημα σχετικά με τον αρχικό προγραμματισμό, 20% διευκρινίζει ότι αποφάσισε να φύγει χωρίς επιστροφή, ενώ και τώρα, έχοντας πλέον εγκατασταθεί στη νέα «πατρίδα» για το 36% η Ελλάδα δεν βρίσκεται ούτε καν στα μακροπρόθεσμα πλάνα του. Αλλωστε, το 88% ζει για πάνω από έναν χρόνο στο εξωτερικό, έχοντας ήδη εργασιακή εμπειρία στην Ελλάδα (59%). Μπορεί οι περισσότεροι να εργάζονται ως υπάλληλοι (43%), συν τω χρόνω, όμως, ανεβαίνουν στην ιεραρχία με 23% να είναι πλέον προϊστάμενοι, 10% ανώτατα στελέχη και 10% διευθυντές. Αυτό αποτυπώνεται και στις αποδοχές, με το 13% να κερδίζει πάνω από 100.000 ευρώ τον χρόνο».

Έτσι, λοιπόν, δεν είναι μόνον θέμα απολαβών η επιστροφή τους.  Είναι, κυρίως, θέμα βαθιών θεσμικών αλλαγών και αναγκαίων τολμηρών μεταρρυθμίσεων που πρέπει να γίνουν ώστε να αλλάξουν επί τω δικαιότερω οι κανόνες της αγοράς και οι εργασιακές συνθήκες.  Μόνον τότε κάποιοι από τους  427.000 Ελληνες (στοιχεία Τράπεζας της Ελλάδος για την περίοδο 2008 μέχρι και το 2016 ) που έφυγαν στο εξωτερικό, θα αποφάσιζαν να δοκιμάσουν να επιστρέψουν στη γενέτειρα.

Μία άλλη παράμετρος αφορά στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα όλων των ερευνών συνηγορούν ότι το σύγχρονο κύμα μετανάστευσης από την Ελλάδα αφορά νέους, άγαμους και με υψηλή μόρφωση. Το 68,7% είναι κάτοχοι πτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης, το 25% είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου και το 1% κάτοχοι διδακτορικού τίτλου.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι παράλληλα με την «καλή δουλειά» οι περισσότεροι (-ες) θα βρουν στο εξωτερικό και καλές νύφες (γαμπρούς), θα συνάψουν γάμους, θα κάνουν παιδιά. Και τότε η επιστροφή, ασχέτως συνθηκών στην Ελλάδα, θα είναι δύσκολη έως αδύνατη.

Ασχέτως τούτων, όμως, γεννάται ένα κρίσιμο ερώτημα. Χρειάζεται πραγματικά πίσω τα παιδιά του Brain Drain η γενέτειρα; Όντως «στερέψαμε» από «μυαλά» στην Ελλάδα; Αυτό είναι ένας ακόμη μύθος. Τα στοιχεία του ΟΑΕΔ αποδεικνύουν ότι χιλιάδες νέοι με πτυχίο παραμένουν στην Ελλάδα άνεργοι. Και μαζί με τους ήδη απασχολούμενους πτυχιούχους, μάλλον επάρκεια και με το παραπάνω έχουμε από καλά, γερά ελληνικά «μυαλά».

Εκείνο που, κατά την άποψή μας χρειάζεται, είναι μία εθνική στρατηγική όχι για να τα φέρουμε πίσω, αλλά για να κρατήσουμε γερή την επαφή των παιδιών του «Brain Drain» με την γενέτειρα. Να δημιουργήσουμε, έτσι, νέους γερούς πυλώνες ελληνισμού στο εξωτερικό. Με «φρέσκα» μυαλά. Να προσέξουμε την ελληνόγλωσση μόρφωση των παιδιών τους, όταν αυτά θα έρθουν. Να τους καλοδεχόμαστε τα καλοκαίρια και να τους προσφέρουμε εκεί όπου ζουν κάθε νομική κλπ. διευκόλυνση. Να γνωρίζουν, με άλλα λόγια, ότι πίσω τους έχουν ένα σοβαρά οργανωμένο κράτος που ενδιαφέρεται και μεριμνά γι αυτούς και τα παιδιά τους. Ότι μπορούν να προσβλέπουν σ΄αυτό το κράτος, την πατρίδα – Ελλάδα! (Δες και  άρθρο μας του Ιουλίου 2019).

Και επίσης χρειάζεται να τους αναμείξουμε με το παλιό αίμα. Να μην γίνουνε «δύο» οι ελληνικές κοινωνίες του εξωτερικού. Αλλά μία ενιαία κοινωνία, ευημερούσα και προοδεύουσα. Δεν χρειάζονται νέοι σύλλογοι για του «νέους» μετανάστες μας. Το αντίθετο. Μπορούν και πρέπει οι νέοι μετανάστες να ενταχθούν στους παλαιούς συλλόγους, ομοσπονδίες κλπ. ώστε να τους ενισχύσουν με νέο αίμα, να τους αναζωογονήσουν. Να αναλάβουν, σιγά σιγά το τιμόνι των συλλόγων. Να τους διοικήσουν με νέο πνεύμα.  Από συλλόγους – σφραγίδες που έχουν καταντήσει πολλοί σύλλογοί μας στο εξωτερικό, να ξαναγίνουν ρωμαλέοι, αγωνιστικοί, προοδευτικοί σύλλογοι. Σε, ο μοι γένοιτο,  αντίθετη περίπτωση, θα οδηγηθούμε σε “διχασμούς” και σε “διασπάσεις” που θα αποδυναμώσουν το δυναμικό της ομογένειας, με καταστρεπτικά αποτελέσματα και για κείνους και για την πατρίδα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ανάμεσα στα μυαλά του ”Brain Drain” θα αναδειχθούν και νέοι πολιτικοί αστέρες στις χώρες που ζουν. Μεγάλο όφελος αυτό για την Ελλάδα. Και πρέπει να τους έχουμε κοντά μας. ‘Οχι να τους θυμόμαστε κάθε φορά που θα τους χρειαζόμαστε. Αλλά το ενδιαφέρον και η παρουσία μας να είναι –από μακριά- συνεχής. Ενδιαφέρον και όχι παρεμβάσεις… Και, κυρίως, να τους εμπιστευόμαστε. Να θεωρούμε «ευτυχία» την ανάμειξή τους και με τα κοινά της ομογένειας, αλλά και της Ελλάδος. Να μεριμνήσουμε για την καθημερινή ηλεκτρονική επικοινωνία τους με την γενέτειρα και να διευκολύνουμε την ψήφο τους από το εξωτερικό,  και όχι να θέτουμε εμπόδια σ΄αυτήν,  από φόβο και πολιτική ιδιοτέλεια.