Η ώρα της κάλπης στην Τουρκία, ένα τεστ «επιβίωσης» για τον Ερντογάν

Στις κάλπες για την εκλογή δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων προσέρχονται την Κυριακή 57 εκατομμύρια πολίτες στην Τουρκία, σε μία αναμέτρηση που θεωρείται δοκιμασία για τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπό την σκιά ενός κοκτέιλ οικονομικών προβλημάτων.

Ο κ. Ερντογάν έχει παρουσιάσει τις δημοτικές εκλογές ως μάχη «επιβίωσης» για την Τουρκία. Έχει κατηγορήσει το φιλοκουρδικό κόμμα HDP πως συνεργάζεται με τρομοκράτες, βοηθούμενο από την κεμαλική αξιωματική αντιπολίτευση, κι αποδίδει τις οικονομικές προκλήσεις σε μία σκιώδη συμμαχία Δυτικών δυνάμεων που – όπως ισχυρίζεται – θέλουν να υπονομεύσουν την χώρα.

Όλα τα στοιχεία συνηγορούν πως ο κ. Ερντογάν, που έχει συγκεντρώσει στο πρόσωπό του ευρύτατες εκτελεστικές εξουσίες, αντιλαμβάνεται τις εκλογές ως δημοψήφισμα για την προεδρία του και για το πρόσωπό του.

Τα εκλογικά κέντρα στις ανατολικές επαρχίες άνοιξαν στις 7:00 το πρωί τοπική ώρα και θα κλείσουν στις 16:00 μετά το μεσημέρι. Στις δυτικές περιφέρειες η ψηφοφορία θα αρχίσει και θα τελειώσει μία ώρα αργότερα.

Οι Τούρκοι καλούνται να εκλέξουν τους δημάρχους των 30 μεγαλύτερων πόλεων συν αιρετούς σε 51 ακόμα επαρχίες και σε εκατοντάδες μικρές κοινότητες. Συνεπώς δεν είναι σαφές πότε θα υπάρξει ασφαλής εικόνα για το αποτέλεσμα σε ολόκληρη την επικράτεια.

Τα βλέμματα στην Άγκυρα, παίζει και η Πόλη

Τα μεγαλύτερα «έπαθλα» είναι η Κωνσταντινούπολη και η πρωτεύουσα Άγκυρα, όπου το ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του κ. Ερντογάν ενδέχεται να ηττηθεί μετά από δύο και πλέον δεκαετίες ισλαμικής κυριαρχίας.

Το AKP συνεργάζεται με το εθνικιστικό κόμμα MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, συγκροτώντας την αποκαλούμενη Λαϊκή Συμμαχία, η οποία άλλωστε επικράτησε στις γενικές εκλογές του περασμένου έτους. Το αντίπαλο δέος είναι η Εθνική Συμμαχία, που αποτελείται από τους κεμαλιστές του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) και το εθνικιστικό Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ. Το φιλοκουρδικό HDP απέχει στρατηγικά από ορισμένες αναμετρήσεις ώστε να βοηθήσει εμμέσως το αντικυβερνητικό μπλοκ.

Η πιο κλειστή μάχη, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα λάβει χώρα στην Άγκυρα, όπου ο υποψήφιος των κεμαλιστών Μανσούρ Γιαβάς έχει σοβαρές πιθανότητες να καταλάβει την δημαρχεία. Τις τελευταίες εβδομάδες το κυβερνών κόμμα και φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης έχουν κατηγορήσει τον 63χρονο Γιαβάς για φοροδιαφυγή, κάτι που ο ίδιος αποδίδει σε απόπειρα διαπόμπευσής του.

Εάν το AKP χάσει και τα δύο μεγάλα αστικά έπαθλα, σε συνδυασμό με τα οικονομικά προβλήματα, η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί απότομα για τον πρόεδρο, μολονότι δεν θα χάσει οιαδήποτε από τις εξουσίες του

Ο κ. Ερντογάν από την πλευρά του περιοδεύει σχεδόν ακατάπαυστα, εμφανιζόμενος έως και σε οκτώ προεκλογικές εκδηλώσεις κάθε ημέρα. Το Σάββατο, τελευταία ημέρα πριν τις εκλογές, μίλησε σε έξι συγκεντρώσεις, ολοκληρώνοντας την ομιλία του λίγο πριν το υποχρεωτικό τέλος της προεκλογικής περιόδου.

Αντιπερισπασμός λόγω οικονομίας;

Ο τούρκος πρόεδρος, που δεν έχει ηττηθεί σε εκλογική αναμέτρηση από το 2003, φαίνεται πως έχει στραφεί προς την διαιρετική, εθνικιστική και θρησκευτική ρητορική ώστε να παρακάμψει τα οικονομικά προβλήματα που έχουν αμαυρώσει το προφίλ του.

Το τελευταίο τρίμηνο του 2018 η τουρκική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 3%, ο πληθωρισμός τον Φεβρουάριο διαμορφώθηκε κοντά στο 20% ενώ ειδικά στα τρόφιμα οι ανατιμήσεις σε βάθος δωδεκαμήνου αγγίζουν το 30%.

Τα οικονομικά προβλήματα επανήλθαν στο προσκήνιο περίπου πριν μία εβδομάδα, όταν η απότομη αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας αναζωπύρωσε τις μνήμες από την νομισματική κρίση του περσινού καλοκαιριού.

Το κατά κεφαλήν εισόδημα, που επί χρόνια χρησιμοποιούνταν από το AKP ως απόδειξη της οικονομικής ευρωστίας, έπεσε πέρυσι κάτω από το συμβολικό «φράγμα» των 10.000 δολαρίων. Την πρώτη δεκαετία διακυβέρνησης Ερντογάν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είχε σχεδόν τριπλασιαστεί, φτάνοντας περίπου στα 12.500 δολάρια.

Η Άγκυρα έχει προσπαθήσει να σταθεροποιήσει την λίρα τις τελευταίες ημέρες, με την κεντρική τράπεζα να δαπανά σημαντικό μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων της ώστε να στηρίξει το νόμισμα. Το εγχείρημα πέτυχε σε έναν βαθμό, καθώς συγκράτησε σε ανεκτά επίπεδα ισοτιμία έναντι του δολαρίου, όμως ο προβληματισμός των αγορών αποτυπώθηκε σε ταυτόχρονη «βουτιά» στα ομόλογα και στο χρηματιστήριο.

Αγία Σοφία και Κούρδοι

Υπό την σκιά αυτών των εξελίξεων ο κ. Ερντογάν έχει στραφεί εκ νέου στον εθνικισμό και το συντηρητικό θρησκευτικό στοιχείο, αξιοποιώντας την σφαγή 50 ανθρώπων σε τεμένη στην Νέα Ζηλανδία ως προεκλογικό εργαλείο και προαναγγέλλοντας επανειλημμένα την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

Ο πρόεδρος έχει υιοθετήσει ιδιαίτερα σκληρή ρητορική και σε ό,τι αφορά την κουρδική μειονότητα, ουσιαστικά απειλώντας πως αντικαταστήσει αιρετούς που θα εκλεγούν με το HDP, όπως άλλωστε έπραξε τα τελευταία χρόνια σε δεκάδες περιφέρειες. Το HDP υποστηρίζει πως έχει χάσει 95 δημαρχιακές θέσεις κατ’ αυτόν τον τρόπο μετά τις εκλογές του 2014.

Σε βάθος χρόνου το κύριο ερώτημα είναι τι θα πράξει ο κ. Ερντογάν μετεκλογικά. Οι αγορές περιμένουν να δουν εάν η κυβέρνηση θα συνεχίσει τις πολιτικές εύκολου χρήματος που βραχυπρόθεσμα τονώνουν την ανάπτυξη αλλά εν τέλει υπερθερμαίνουν μία οικονομία που δεν είναι ικανή να συγκρατήσει τόσο υψηλούς ρυθμούς ανόδου, με συνέπεια να δημιουργούνται «φούσκες».