Θα διαχειριστούν τις έκτακτες ανάγκες, αλλά ξέχασαν την πρόληψη!

Αθήνα.- Παρότι υποτίθεται ότι και η σημερινή εμφάνιση του πρωθυπουργού εντασσόταν στο πλαίσιο της σειράς των παρεμβάσεών του με σκοπό να δείξει ότι στην τραγωδία απαντάμε με μέτρα που θα αποτρέψουν νέες τραγωδίες στο μέλλον, δεν απέφυγε και πάλι τον πειρασμό της πολιτικής αντιπαράθεσης και να επιτεθεί και αυτή τη φορά στην αντιπολίτευση, κατηγορώντας εμμέσως την αντιπολίτευση ότι ζητάει «κάλπες πάνω από τα αποκαΐδια».

Ωστόσο, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η εμφάνιση ήταν αρκετά πιο συγκεκριμένη, μια που αφορούσε όντως μέτρα πολιτικής, σε αντίθεση με τη ρητορική διαφόρων στελεχών της κυβερνητικής παράταξης που όταν δεν κάνουν άκομψες παρεμβάσεις όπως η κ. Αυλωνίτου ή ο κ. Πολάκης, επιχειρούν να κάνουν συμψηφισμό ανάμεσα στην τραγωδία και την «έξοδο στα μνημόνια», με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον αναπληρωτή υπουργό Εθνικής Άμυνας Φώτη Κουβέλη.

Έμφαση στο καλύτερο και πιο ενοποιημένο συντονισμό

Ο πυρήνας του σχεδιασμού που παρουσίασε ο πρωθυπουργός επικεντρώθηκε στην καλύτερη και αμεσότερη απάντηση, αντίδραση και συγκέντρωση δυνάμεων και πόρων την ώρα που ξεσπά μια κρίση.

Αυτό εξυπηρετούν η λογική της Εθνικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών, η πρόταση να έχει επικεφαλής ένα πρόσωπο υπερκομματικό και αναγνωρισμένου κύρους (έναν «τσάρο» για να χρησιμοποιήσουμε την αντίστοιχη αμερικανική ορολογία για τέτοια στελέχη), η έμφαση στο μόνιμο συντονισμό όλων των επιστημονικών φορέων αλλά και των φορέων που σχετίζονται με την άμεση απάντηση σε μια έκτακτη ανάγκη, όπως και η λογική της διαμόρφωσης πραγματικού επιτελείου και πραγματικού σχεδιασμού, μαζί με την πρακτική του «διοικητή συμβάντος» στο πεδίο μιας κρίσης ώστε να ξεπερνιούνται τα ελλείμματα συντονισμού.

Σχηματικά,  είναι μια λογική που λέει ότι προσπαθούμε αφενός να έχουμε σε διαρκή συντονισμό και επικοινωνία όλους τους διαθέσιμους πόρους και σε επίπεδο πληροφορίας και γνώσης και σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, συμπεριλαμβανομένου του καθοριστικού ρόλου σωστά εκπαιδευμένων εθελοντών, αφετέρου να έχουμε μια δομή αποφάσεων που είναι ενοποιημένη, σαφής και γρήγορη.

Τα όρια της «διαχείρισης έκτακτων αναγκών»

Όμως, το πρόβλημα με τις προτάσεις του πρωθυπουργού είναι ότι κυρίως επικεντρώθηκαν στη διαχείριση των έκτακτων αναγκών.

Στην πραγματικότητα ο πρωθυπουργός πρότεινε το κυρίαρχο πρότυπο σήμερα πολιτικής προστασίας σε αρκετές χώρες που στηρίζεται στην «στρατιωτικοποίηση» πλευρών της πολιτικής προστασίας, δηλαδή στη χρήση του μοντέλου λήψης αποφάσεων και επιχειρησιακού συντονισμού των ένοπλων δυνάμεων.

Πρόκειται για ένα μοντέλο που κυριάρχησε, πέραν των όποιων πλεονεκτημάτων έχει για τη γρήγορη κινητοποίηση δυνάμεων, καθώς θεωρήθηκε ότι η πολιτική προστασία πέραν των φυσικών καταστροφών έπρεπε να είναι σε θέση να διαχειριστεί και μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις και συνολικά «ασύμμετρες απειλές».

Εδώ να σημειώσουμε ότι σε χώρες όπως οι ΗΠΑ η υπερβολική έμφαση σε ένα «στρατιωτικό μοντέλο» για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών είχε ως αποτέλεσμα και στρεβλώσεις στην κατανομή πόρων.

Για παράδειγμα χορηγήθηκαν μεγάλα ποσά σε τοπικές αστυνομικές δυνάμεις για την προμήθεια τακτικού στρατιωτικού εξοπλισμού και όχι για φυσικές καταστροφές, με αποτέλεσμα σημαντικά ελλείμματα σε περιπτώσεις πρόσφατων καταστροφών.

Όμως, το πρόβλημα είναι ότι αυτό το μοντέλο εξασφαλίζει την αποτελεσματική αντίδραση σε κάτι που συμβαίνει, ξεκινάει από το χρονικό σημείο «μηδέν» ή έστω από λίγο νωρίτερα, εάν συνυπολογίσουμε και τις προγνώσεις που μπορούν να προσφέρουν αρμόδιοι φορείς.

Όμως, οι περισσότερες από τις «έκτακτες ανάγκες» που μας απασχολούν, είναι στην πραγματικότητα το σχεδόν προβλέψιμο αποτέλεσμα ελλειμμάτων στην πρόληψη.

Οι επιπτώσεις από τις δασικές πυρκαγιές και τις πλημμύρες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα μέτρα πρόληψης που είχαν ληφθεί, από τη συνολική δασική και αντιπλημμυρική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής για την αυθαίρετη δόμηση.

Ακόμη περισσότερο: η σημασία της πρόληψης μπορεί να σημαίνει προοπτικά και μικρότερες ανάγκες για άμεση αντίδραση, γιατί θα μειώνεται ο κίνδυνος για καταστροφές.

Το ίδιο –σε πλανητική κλίμακα– ισχύει και για την κλιματική αλλαγή στο βαθμό που αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης επικίνδυνων φαινομένων.

Η σημασία της εκπαίδευσης

Μια άλλη παράμετρος που δεν τονίστηκε όσο έπρεπε στην παρουσίαση ήταν το θέμα της εκπαίδευσης.

Αυτό έχει δύο πλευρές: από τη μια έχουμε το ζήτημα με την εκπαίδευση όλων των στελεχών της κρατικής μηχανής αλλά και των εθελοντικών οργανώσεων και των οργανώσεων της κοινωνία των πολιτών που σχετίζονται με την πολιτική προστασία.

Ας μην ξεχνάμε ότι πάρα πολλά σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα εξαρτηθούν από το πώς άνθρωποι που δεν έχουν ως πρώτο καθήκον την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών θα μπορέσουν να κινηθούν άμεσα και σωστά στα καθήκοντα που θα αποκτήσουν εξαιτίας της έκτακτης κατάστασης.

Η εκπαίδευση, η γνώση, η ενημέρωση αυτών των ανθρώπων είναι εξαιρετικά κρίσιμη.

Το άλλο θέμα είναι πως το τι κάνει ο ίδιος ο πολίτης σε μια έκτακτη περίπτωση, το πόσο γνωρίζει τις βασικές ορθές αντιδράσεις είναι επίσης κρίσιμο. Ως ένα βαθμό, το καταλάβαμε με τους σεισμούς, όμως σε άλλες εκδοχές φυσικών καταστροφών, απέχουμε ακόμη από ένα επιθυμητό επίπεδο γνώσης των ίδιων των πολιτών.

Με αυτή την έννοια έχει ενδιαφέρον ότι ο πρωθυπουργός δεν επέλεξε να αναφερθεί στην Εθνική Σχολή Πολιτικής Προστασίας, έναν θεσμό που ουδέποτε αναπτύχθηκε στην πλήρη μορφή του, παρότι από όλες τις πλευρές έχει χαρακτηριστεί καθοριστικός για την προετοιμασία του συνόλου των εμπλεκομένων φορέων.

Και με τη λιτότητα τι θα γίνει;

Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην ύπαρξη πόρων που έχουν δεσμευτεί. Αναρωτιέται κανείς γιατί χρειάστηκε να υπάρξει μια τόσο μεγάλη καταστροφή για να δεσμευτούν αυτοί οι πόροι.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή υπάρχουν όλα τα προβλήματα που ξέρουμε ότι υπάρχουν.

Οι αποκαλύψεις για τις ελλείψεις εξοπλισμού στην Πυροσβεστική Υπηρεσία ή  σιωπηρή παραδοχή ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει δύο μεγάλες φωτιές στην Αττική ταυτόχρονα είναι ενδεικτικές.

Το ίδιο ισχύει για τα πραγματικά ελλείμματα στο ΕΣΥ και το ΕΚΑΒ ή στους πόρους που έχει στη διάθεσή της η Τοπική Αυτοδιοίκηση (πέραν του προβλήματος ότι συχνά πόροι σπαταλιούνται σε έργα «ανάπλασης» και όχι υποδομής και προστασίας).

Απέναντι σε αυτά, σκοπεύει η κυβέρνηση να πάρει μέτρα που να αντιστρέφουν τη σημερινή τάση που στην πραγματικότητα θέλουν την πολιτική προστασία να θυσιάζεται στο βωμό των «πρωτογενών πλεονασμάτων»;

Η σημασία της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης

Όπως, επίσης υπάρχει και ένα τελευταίο σημείο. Όλες οι πρόσφατες φυσικές ή άλλες καταστροφές παγκοσμίως, έδειξαν τη σημασία που έχει ο βαθμό συνοχής μιας κοινωνίας, ο βαθμός στον οποίο οι πολίτες έχουν αλληλεγγύη μεταξύ τους και αίσθημα ευθύνης και προσφοράς.

Κοινωνίες με συνοχή, με κουλτούρα προσφοράς και αλληλεγγύης, που στηρίζονται σε ζωντανές κοινότητες και όχι σε απρόσωπες συνυπάρξεις μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση μιας καταστροφής.

Κοινωνίες με διαλυμένο κοινωνικό ιστό, με ανθρώπους αποξενωμένους σε έναν ατομικό αγώνα για επιβίωση, χωρίς ενεργά δίκτυα στην κοινωνία των πολιτών, αποτυγχάνουν.

Η ελληνική κοινωνία παρά τα τεράστια πλήγματα που έχει δεχτεί, έδειξε ότι διατηρεί υψηλά αντανακλαστικά αλληλεγγύης. Και αυτό είναι σίγουρα ελπιδοφόρο.

Όμως, δεν θα διατηρήσει για πάντα, ιδίως εάν συνεχίσει να αισθάνεται ότι κυρίως αντιμετωπίζεται ως παράμετρος στους «δημοσιονομικούς στόχους».

Και αυτό αφορά ένα «αίσθημα ασφάλειας» πιο βαθύ αλλά και πιο κρίσιμο για την πραγματική της συνοχή και ικανότητα αναμέτρησης με κινδύνους.

Πηγή:in.gr