Στοιχεία σοκ για τις πυρκαγιές στην Ελλάδα

Ο συνολικός αριθμός των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα από το 1980 έως το 2016 έφθασε τις 53.983, αποτελώντας το 2% των πυρκαγιών στον Ευρωπαϊκό Νότο (συνολικά 1.783.000).

Την ίδια περίοδο, οι συνολικές καμένες δασικές εκτάσεις στην Ελλάδα ήσαν 16.618.160 στρέμματα και αποτελούσαν περίπου το 10% των καμένων εκτάσεων (συνολικά 164.389.330 στρέμματα) στις πέντε χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου (Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία). Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την τελευταία ετήσια έκθεση για τις δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη του Κοινού Κέντρου Ερευνών (Joint Research Centre – JRC) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της βάσης δεδομένων του European Forest Fire Information System (EFFIS).

Αν και δεν υπάρχουν ακόμη τα στοιχεία για τις πυρκαγιές του 2017 από το JRC, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε το Πυροσβεστικό Σώμα ήσαν περισσότερες από αυτές του 2016, αλλά οι καμένες εκτάσεις λιγότερες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Πυροσβεστικής, από τις αρχές του 2017 έως το τέλος Οκτωβρίου οι καμένες εκτάσεις ανήλθαν σε 216.960 στρέμματα (μείωση περίπου 41% σε σχέση με το 2016). Από την άλλη, σύμφωνα με ανακοίνωση της WWF Ελλάς, με βάση μια πρώτη εκτίμηση των στοιχείων του ευρωπαϊκού συστήματος EFFIS, στη χώρα μας φέτος κάηκαν περίπου 235.000 στρέμματα. Συνεπώς, κατά προσέγγιση, από το 1980 έως το 2017, οι δασικές πυρκαγιές έχουν κάψει συνολικά σχεδόν 17 εκατομμύρια στρέμματα (σε αρκετές περιπτώσεις πρόκειται για τις ίδιες εκτάσεις που ξανακαίγονται).

Τα στοιχεία του 2016

Το 2016 στην Ελλάδα υπήρξαν 777 δασικές πυρκαγιές και κάηκε συνολικά μια έκταση περίπου 265.400 στρεμμάτων, από τα οποία σχεδόν τα 253.000 στρέμματα αφορούσαν αμιγώς δασικές εκτάσεις. Τα σχετικά στοιχεία παρέχονται στο JRC από τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και βασίζονται σε εκθέσεις που συντάσσουν οι κατά τόπους δασικές υπηρεσίες της χώρας μας μετά τις πυρκαγιές (σημειωτέον ότι τα στοιχεία αυτά διαφέρουν από τα στοιχεία του Πυροσβεστικού Σώματος, ιδίως όσον αφορά τον αριθμό των πυρκαγιών). Από τις 777 πυρκαγιές του 2016, οι 557 ήσαν πολύ μικρές, καθώς έκαψαν κάτω από δέκα στρέμματα, οι 120 έκαψαν δέκα έως 50 στρέμματα η κάθε μία, οι 74 έκαψαν 50 έως 1.000 στρέμματα, οι 18 έκαψαν από 1.000 έως 5.000 στρέμματα, ενώ οκτώ ήσαν οι πολύ μεγάλες πυρκαγιές. που κάθε μία έκαψε πάνω από 5.000 στρέμματα.

Τα στοιχεία του 2016 (που είναι προσωρινά, αν και δεν αναμένεται να αλλάξουν σημαντικά, όταν υπάρξουν τα οριστικά) δείχνουν ότι οι περισσότερες από τις 777 πυρκαγιές συνέβησαν στην Θεσσαλία και Κεντρική Ελλάδα (213), ενώ οι πολύ μεγάλες στην Μακεδονία-Θράκη (τέσσερις) και στα νησιά του Αιγαίου (τρεις). Το 2015 είχαν υπάρξει λιγότερες πυρκαγιές (510) και πολύ λιγότερες καμένες εκτάσεις (70.956 στρέμματα συνολικά).

Το JRC αναφέρει ότι πολλές δασικές πυρκαγιές στη χώρα μας σχετίζονται με παραδοσιακές γεωργικές πρακτικές, αλλά και ότι οι αιτίες των πυρκαγιών στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν άγνωστες. Τονίζει, επίσης, ότι από τη συνολική καμένη δασική έκταση του 2016, τα 52.710 στρέμματα (περίπου το 16% του συνόλου) αφορούσαν προστατευόμενες περιοχές “Natura 2000”. Ακόμη το JRC επισημαίνει ότι μετά το 2009 τα στοιχεία για τον αριθμό των πυρκαγιών στην Ελλάδα δεν είναι πλήρη και υποεκτιμούν το συνολικό αριθμό τους.

Πέρα, όμως, από τα στοιχεία των δασικών υπηρεσιών, το JRC λαμβάνει δεδομένα και από τους περιβαλλοντικούς δορυφόρους TERRA και AQUA, αλλά μόνο για πυρκαγιές με πύρινο «αποτύπωμα» άνω των 300 στρεμμάτων. Αυτά τα δορυφορικά στοιχεία δείχνουν ότι το 2016 στη χώρα μας υπήρξαν 54 πυρκαγιές που έκαψαν η κάθε μία πάνω από 300 στρέμματα και η συνολική έκταση των καμένων εκτάσεων από αυτές τις πυρκαγιές εκτιμάται σε 317.590 στρέμματα (περιλαμβάνονται όμως, εκτός από δασικές, ορισμένες αγροτικές και αστικές περιοχές που επίσης κάηκαν).

Τα θετικά και τα αρνητικά ρεκόρ

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το JRC, η χρονιά με τις λιγότερες πυρκαγιές ήταν το 2015 (550) και με τις δεύτερες λιγότερες το 2014 (552). Οι περισσότερες πυρκαγιές είχαν συμβεί το 1992 (2.582) και το 2000 (2.581). Οι χρονιές με τις λιγότερες καμένες εκτάσεις ήσαν το 2003 (35.170 στρέμματα), το 2002 (60.130 στρέμματα), το 2005 (64.370 στρέμματα) και το 2015 (70.960 στρέμματα). Οι χρονιές με τις μεγαλύτερες καμένες εκτάσεις ήσαν το 2007 (2.257.340 στρέμματα), το 2000 (1.450.330 στρέμματα), το 1988 (1.105.010 στρέμματα) και το 1985 (1.054.500 στρέμματα).

Σύμφωνα με τα διαχρονικά στοιχεία που παρουσιάζει το JRC, κατά μέσο όρο στη χώρα στη διάρκεια της περιόδου 1980-2016 στην Ελλάδα κάθε χρόνο συνέβησαν 1.459 δασικές πυρκαγιές. Στις άλλες χώρες ο μέσος ετήσιος αριθμός πυρκαγιών αντίστοιχα ήταν: Γαλλία 4.714, Ιταλία 9.128, Ισπανία 14.787 και Πορτογαλία 18.100 πυρκαγιές. Κατά μέσο όρο οι περισσότερες δασικές πυρκαγιές στη χώρα μας συνέβαιναν στη δεκαετία 1990-1999 (1.748 ετησίως), ενώ οι λιγότερες έχουν συμβεί στην τρέχουσα δεκαετία (989 πυρκαγιές ετησίως μεταξύ 2000-2016).

Όσον αφορά τις καμένες δασικές εκτάσεις στην Ελλάδα, την περίοδο 1980-2016 κατά μέσο όρο κάηκαν 449.140 στρέμματα ετησίως. Τα περισσότερα καίγονταν στη δεκαετία 1980-1989 (524.170 ετησίως) και τα λιγότερα στην τρέχουσα δεκαετία (291.700 στρέμματα ετησίως μεταξύ 2000-2016). Με εξαίρεση τη Γαλλία, όπου κατά την περίοδο 1980-2016 καιγόταν κάθε χρόνο μικρότερη δασική έκταση (246.570 στρέμματα) από ό,τι στην Ελλάδα (449.140 στρέμματα), στις άλλες χώρες του Νότου η κατάσταση υπήρξε χειρότερη, καθώς κατά μέσο όρο κάθε χρόνο στην Ιταλία καίγονταν 1.054.050 στρέμματα, στην Πορτογαλία 1.073.960 στρέμματα και στην Ισπανία 1.619.230 στρέμματα.

Συνολικά το 2016 στις πέντε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου υπήρξαν 31.933 δασικές πυρκαγιές και κάηκαν 3.168.660 στρέμματα, περισότερα από ό,τι τα έτη 2013-2015. Οι πυρκαγιές της Ελλάδας ήσαν το 2% του συνολικού αριθμού πυρκαγιών στις πέντε χώρες, ενώ οι καμένες εκτάσεις της ήσαν το 8% των συνολικών εκτάσεων που κάηκαν στον ευρωπαϊκό Νότο. «Πρωταθλήτρια» πέρυσι υπήρξε η Πορτογαλία, με το 42% των πυρκαγιών και το 51% των καμένων εκτάσεων.

Τα χειρότερα έρχονται

Αν και δεν υπάρχουν ακόμη τα επίσημα στοιχεία, ήδη, σύμφωνα με το JRC, μέσα στο 2017 έχουν καεί στην Ευρώπη περισσότερα από επτά εκατομμύρια στρέμματα γης, πράγμα που κάνει τη φετινή χρονιά μια από τις χειρότερες. Όπως επισημαίνει η έκθεση, σχεδόν όλες οι πυρκαγιές είναι ανθρωπογενείς και μόνο ελάχιστες προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα όπως οι κεραυνοί.

H νέα ετήσια έκθεση του JRC -η κύρια επίσημη πηγή για τις πυρκαγιές στην Ευρώπη και γενικότερα στη Μεσόγειο- επιβεβαιώνει την τάση για πυρκαγιές μεγαλύτερης διάρκειας και μεγαλύτερης έντασης στην Ευρώπη και στις γειτονικές περιοχές (Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή). Όπως επισημαίνει το JRC, πέρα από τις καταστροφές στις υποδομές και στο περιβάλλον, οι καπνοί από τις πυρκαγιές θα έχουν στο μέλλον ολοένα περισσότερες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία λόγω της ρύπανσης του αέρα.

Τονίζει ακόμη ότι οι ολοένα πιο καυτές και ξηρές συνθήκες λόγω της κλιματικής αλλαγής, ιδίως στον ευρωπαϊκό Νότο, αναμένεται να οδηγήσουν σε ακόμη πιο σοβαρές πυρκαγιές, αλλά και σε μεγαλύτερο αριθμό από μικρές πυρκαγιές, που θα βγαίνουν ολοένα ευκολότερα εκτός ελέγχου.

Εξάλλου, μια άλλη έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος CLIMRUN, έχει δείξει ότι μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα (το 2100), λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι ημέρες καύσωνα στην Ελλάδα εκτιμάται ότι θα πενταπλασιασθούν και τα ελληνικά δάση θα αντιμετωπίζουν απειλή πυρκαγιάς για 30 επιπλέον μέρες του έτους σε σχέση με σήμερα.

Πηγή: Huffingtonpost.gr/ΑΠΕ-ΜΠΕ