Γιατί ο λαός πανηγυρίζει την Κοίμηση (θάνατο) της Θεοτόκου Παναγίας;

Γράφει ο Νίκος Σουτόπουλος *

Η Εκκλησία μας τιμάει τη μεγάλη Θεομητορική γιορτή της Χριστιανοσύνης την Κοίμηση της Θεοτόκου Παναγίας που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου. Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς.

Εικόνα Κοίμησης Θεοτόκου

Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη. Γι’ αυτήν μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας γι’ αυτό το Θεομητορικό γεγονός. Έτσι, λοιπόν, κατά την εκκλησιαστική παράδοση, η μητέρα του Ιησού Χριστού, Μαρία (η Θεοτόκος και Παναγία), πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες προτού αυτός συμβεί και προετοιμάστηκε κατάλληλα. Επειδή κατά την ημέρα της Κοίμησής της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν «απανταχού γης», μια νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Μοναδικός απών ο Απόστολος Θωμάς. Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο διέμενε η μητέρα του Θεανθρώπου. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν. Κατά τη μεταφορά του λειψάνου της, φανατικοί Ιουδαίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατόρθωσε να το ακουμπήσει, αλλά μια αόρατη ρομφαία του έκοψε τα χέρια.

Επιτάφιος της Παναγίας.

Μοναδικός απών από την κηδεία της υπήρξε, όπως προαναφέραμε, ο Απόστολος Θωμάς. Όταν μετά από τρεις ημέρες πήγε στον τάφο της, βρήκε μόνο τα εντάφια. Προφανώς, η Παναγία είχε αναστηθεί. Πάνω στον τάφο της χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός (450-457) με τη δεύτερη σύζυγό του Πουλχερία έχτισαν ένα νέο ναό, που υπάρχει μέχρι σήμερα. Η Κοίμηση της Θεοτόκου εορταζόταν αρχικά στις 13 Αυγούστου και από το 460 στις 15 Αυγούστου.

Ι. Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκούρας

Μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας υπάρχει δογματική διαφορά σχετικά με την Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Καθολική Εκκλησία πιστεύει στο δόγμα της ενσώματης ανάληψης της Θεοτόκου (Assumptio Beatae Mariae Virginis), που οριστικοποιήθηκε με την αποστολική εγκύκλιο του Πάπα Πίου IB’ «Munificentissimus Deus» (1 Νοεμβρίου 1950). Αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία κάνει λόγο πρώτα για Κοίμηση της Θεοτόκου, δηλαδή πραγματικό θάνατο (χωρισμό ψυχής και σώματος) και στη συνέχεια για μετάσταση της Θεοτόκου, δηλαδή ανάσταση (ένωση ψυχής και σώματος) και ανάληψή της κοντά στον Υιόν της.

Τις ημέρες της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου ψάλλονται τις απογευματινές ώρες στις εκκλησίες (εκτός Σαββάτου), εναλλάξ, ο «Μικρός και ο Μέγας Παρακλητικός Κανών εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον», οι λεγόμενες «Παρακλήσεις».

Περιφορά επιταφίου Παναγίας. Αριστερά, ο συνεργάτης της Panhellenic Post κ. Νίκος Σουτόπουλος.

Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ονομάζεται δε και «Πάσχα του Καλοκαιριού». Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας. Σε πόλεις και χωριά στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γλέντι. Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα πένθιμο γεγονός για τον λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν». Εξάλλου, τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζουν ο Παναγιώτης, η Μαρία και η Δέσποινα. Όσοι πιστεύουν στον σταυρωθέντα και αναστάντα Κύριο δεν φοβούνται το θάνατο, διότι γνωρίζουν ότι αυτός είναι ένα πέρασμα από τα επίγεια στα ουράνια, από τα πρόσκαιρα στα αιώνια , από τα λυπηρά στα ευχάριστα. Αφού ο Κύριος με το σταυρικό του θάνατο πάτησε και κατάργησε το θάνατο, ήταν φυσικό να ανεβάσει στους ουρανούς τη Μητέρα του και να της χαρίσει τη δόξα της αιωνιότητας. Όπως λένε τα τροπάρια της Κοιμήσεως, στον ειρμό της εορτής της Παναγίας ο θάνατός της προμνηστεύεται τη ζωή («Νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι, ἐν σοὶ Παρθένε ἄχραντε· παρθενεύει γὰρ τόκος, καὶ ζωὴν προμνηστεύεται θάνατος»). Αυτή που γέννησε τη ζωή, έχει μεταβεί στη ζωή. Έτσι ο θάνατός της ονομάζεται «αθάνατος Κοίμησις». Και όλα αυτά γιατί η Παναγία πρώτη μεταξύ των ανθρωπίνων πλασμάτων πραγματοποίησε τη θεοποίηση του ανθρώπου, που είναι η συνέπεια της σάρκωσης. Με την Κοίμησή της προπορεύτηκε στη δόξα που μας περιμένει. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο ο λαός μας πανηγυρίζει σε κάθε εκκλησία της Παναγίας το Δεκαπενταύγουστο, γιορτάζοντας αυτό το «μικρό Πάσχα» του καλοκαιριού!

Ύψωμα Κοιμήσεως Παναγίας

Πού βρίσκεται ο τάφος της Παναγίας σήμερα;

Κατά την θρησκευτική παράδοση, η Παναγία πέθανε δέκα χρόνια μετά τη Σταύρωση του Ιησού και τάφηκε στην Ιερουσαλήμ. Πού βρίσκεται, όμως, ο τάφος της Παναγίας;

Ο τάφος της Παναγίας, γνωστός και ως Πάνσεπτο Θεομητορικό Μνήμα της Γεθσημανής, αποτελεί για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς το τρίτο κατά σειρά σπουδαιότητας προσκύνημα. Εντός του Ναού Δεσπόζουν το Πανάγιο Θεομητορικό μνήμα και η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ιεροσολημήτισσας. Ο σημερινός Ναός που είναι από τα παλαιότερα χτίσματα της Ιερουσαλήμ, χτίστηκε από την Αγία Ελένη το 326 μ.Χ. προς τιμή της Κοιμήσεως Θεοτόκου. Βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και πρέπει ο επισκέπτης να κατέβει 49 σκαλιά.

Ι. Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Γεσθημανή σήμερα

Αν και είναι μια ταπεινή κρύπτη, ωστόσο στο εσωτερικό της ανακαλύπτει κανείς μια ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια. Καταπληκτικός παραλληλισμός με το Υπερευλογημένο πρόσωπο της Θεοτόκου. Το κυρίως προσκύνημα βρίσκεται μέσα σε ένα λιθόκτιστο κουβούκλιο, ύψους 2 m, μήκος 3 m και πλάτος 4 m και είχε λαξευτεί σε λίθινο βράχο. Η είσοδος στο κουβούκλιο γίνεται από τα μια μικρή είσοδο η οποία βρίσκεται δυτικά, ενώ η έξοδος από τα βόρεια. Βγαίνοντας από το Κουβούκλιο, στα δεξιά υπάρχει το Καθολικό του Ιερού Ναού των Ορθοδόξων στο οποίο βρίσκεται η θαυματουργός Εικόνα της Θεοτόκου της Ιεροσολυμίτισσας. Στο 24ο σκαλοπάτι υπάρχουν από δεξιά οι Τάφοι των αγίων και δικαίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης. Από αριστερά ο Τάφος του αγίου μνήστορος Ιωσήφ. Και οι δύο αυτοί τάφοι αυτοί είναι άγια θυσιαστήρια.

Το μνημείο αυτό είναι υψίστης σημασίας για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς καθώς σε αυτό ο Κύριος μας προσευχήθηκε θερμά και με πολύ αγωνία, δέχτηκε το φιλί της προδοσίας, συνελήφθη από τους στρατιώτες του Πιλάτου, τον όχλο και τους υπηρέτες των Φαρισαίων, κηδεύθηκε και ενταφιάστηκε το πανσεβάσμιο Σώμα της Παναγίας μας από τους Αγίους Αποστόλους. Σύμφωνα με την ιερά παράδοση από το σημείο αυτό το Πάνσεπτο Σώμα της Παναγίας μετέστη την τρίτη ημέρα προς την Ουράνιο Βασιλεία και κοντά στον αγαπημένο Υιό της. Τέλος, η Ιερά Παράδοση αναφέρει ότι στην περιοχή της Γεθσημανής θα γίνει η θεϊκή κρίση της Β’ Παρουσίας του Κυρίου.

Ο τάφος της Παναγίας στη Γεσθημανή (Ισραήλ)

Η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίας) σήμερα…

Δεκαπενταύγουστος. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και μια εκκλησία αφιερωμένη στη χάρη της Κυρίας Δέσποινας. Η Παναγιά η Μεγαλόχαρη, η Βρεφοκρατούσα, η Οδηγήτρια, η Γοργοϋπήκοος, η Ελεούσα, η Θαλασσινή, η Εκατονταπυλιανή, η Γιάτρισσα, η Μυρτιδιώτισσα, του Σουμελά, Παναγία η Κωσταρίτισσα… μα πάνω απ’ όλα είναι η Παναγιά η Μάνα. Η Μητέρα όλων μας, συμπαραστάτης των Ορθόδοξων Χριστιανών αλλά και του Ελληνισμού, όπου γης. Από τη μια άκρη της Ελλάδας στην άλλη και στην ομογένεια στο εξωτερικό, σε βουνά, πόλεις, χωριά και νησιά, κάποια Παναγιά παρηγορεί, εμψυχώνει και γαληνεύει όποιον της γυρεύει βοήθεια.

Γι’ αυτό και μπορούμε σήμερα εμείς να την προσκυνήσουμε ελεύθερα, να την ευχαριστήσουμε ευγνώμονα για τις μεγάλες δωρεές της και να πανηγυρίσουμε για τις φιλάνθρωπες ευεργεσίες της.

* Ο Νίκος Σουτόπουλος είναι εκπαιδευτικός (ΠΕ70) και πτυχιούχος Κοινωνικής Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.