Ο Ελληνας συνδικαλιστής που άλλαξε τη μοίρα των εργατών στις ΗΠΑ

Αθήνα. Ο Ομογενής Λούης Τίκας (Luis Tikas ή Ηλίας Σπαντιδάκης) ήταν Έλληνας συνδικαλιστής από την Κρήτη, που δολοφονήθηκε το 1914 στο Κολοράντο των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια μιας μεγαλειώδους εργατικής απεργίας στα ορυχεία. Η μνήμη του είναι ακόμα ζωντανή στα αμερικανικά συνδικάτα. Την ιστορία του αναψηλάφησε το βράδυ της Πέμπτης 19 Φεβρουαρίου 2016, στην μηνιαία ολομέλεια της AHEPA Αθηνών (Τμήμα HJ1) που πραγματοποιήθηκε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμό, Πτέρυγα ΑΗΕΡΑ ο συγγενής του Γιώργος Σταυρουλάκης, Οικονομολόγος-Λογοτέχνης-Συγγραφέας.

Η ιστορία του Λούη Τίκα, είναι πλέον γνωστή. Θελήσαμε, όμως, να δούμε την ανθρώπινη πλευρά της ιστορίας του μέσα από τα μάτια ενός ¨δικού” του ανθρώπου.  Του εγγονού του Γιώργου Σταυρουλάκη.

Από αυτό ακριβώς το γεγονός,  ξεκινήσαμε και τα ερωτήματά μας.

ΡΗΡ:  Ποια είναι τα βιώματα που έχετε από την οικογένειά σας για τον παππού σας;

Σταυρουλάκης:  Ο Λούης Τίκας ήταν αδελφός του παππού μου, από τη μητέρα μου. Ο παππούς μου έλεγε ότι ήταν ένας πάρα πολύ έξυπνος νέος, ο αδελφός του, «που μια μέρα θα γίνει ή πολύ μεγάλος  ή θα φάει γρήγορα το κεφάλι του». Συνέβησαν και τα δύο!

ΡΗΡ: Πως μάθατε για το θάνατό του εκείνα τα χρόνια;

Σταυρουλάκης: Να σας πω. Όταν τον σκότωσαν, έστειλαν ένα τηλεγράφημα στην γιαγιά μου, που σκεφτόταν πως θα το πει στον αδελφό του και άνδρα της.  Και όταν του είπε «ήλθε ένα τηλεγράφημα από την Αμερική», ο παππούς μου την κοίταξε στα μάτια  και της είπε: «Το περίμενα»!..

ΡΗΡ: Διαισθάνονταν, δηλαδή ότι μια μέρα θα συνέβαινε αυτό;

Σταυρουλάκης: Ναι, το ήξερε. Διότι ο αδελφός του ήταν ένας πολύ έξυπνος και ανήσυχος νέος, που πήγε στην Αμερική και άνοιξε τα φτερά του! Αυτό ήθελε!

Ο Γιώργος Σταυρουλάκης στο σημείο της θυσίας του Λούη Τίκα, στις ΗΠΑ.

ΡΗΡ: Ήθελε να πάει μετανάστης στην Αμερική;

Σταυρουλάκης: Ναι. Παρά τη θέληση των δικών του. Προσπάθησε να τον εμποδίσει ο παππούς μου, όπως έμαθα αργότερα από τη γιαγιά και από τη μητέρα μου.  Αλλά αυτός ήτανε αμετάπειστος. Κανόνισε και έφυγε με έναν συγχωριανό του. Πήγε στην Αμερική, δούλεψε στα ανθρακωρυχεία και καθώς ήτανε πολύ έξυπνος, έμαθε γρήγορα τη γλώσσα. Βοηθούσε όλους τους άλλους εργάτες και τους εξυπηρετούσε, να στείλουν χρήματα στην πατρίδα, να τους γράψει γράμματα κλπ.

ΡΗΡ: Τι άλλο ξέρετε, γράμματα σε σας έστελνε;

Σταυρουλάκης: Αραιά και που. Είχαν μάθει οι δικοί μου ότι είχε προοδεύσει. Εκεί στα ανθρακωρυχεία που δούλευε είχε ανέβει πολύ στην εκτίμηση και των συνεργατών του και των εργοδοτών. Μάλιστα  οι εργοδότες ζητούσαν τη βοήθειά του ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία τους με τους αλλοεθνείς εργάτες που δεν μιλούσαν αγγλικά, τον χρησιμοποιούσαν και στις διαπραγματεύσεις,  επειδή ήταν πρόσωπο ακέραιο και εμπιστοσύνης, που πάντα κράταγε το λόγο του – και αυτό το διαπίστωσαν οι εργοδότες- σε κάθε συνέλευση που είχαν διαπραγματεύσεις απαιτούσαν να είναι ο  μπροστά ο Λούης Τίκας.

Επειδή, όμως, δεν υποχωρούσαν οι εργοδότες στα αιτήματα των εργατών που δούλευαν κάτω από άθλιες συνθήκες εκείνα τα χρόνια, μιλάμε για το 1910,  πολλές ώρες, χωρίς φαγητό και χωρίς μέτρα ασφάλειας, ο Τίκας, που είχε αναλάβει μέσα από το συνδικάτο την εκπροσώπησή τους, είπε στους εργοδότες ότι οι εργάτες ξεκινάνε απεργία.

Απευθύνθηκε στους εργάτες που ήταν από διαφορετικές εθνότητες και τους έπεισε ότι στον απεργιακό αγώνα πρέπει να είναι όλοι ενωμένοι σαν μια γροθιά, εάν θέλουν να τον κερδίσουν. «Εάν δεν πετύχουμε», τους είπε, «τότε η ζωή μας θα είναι χαμένη για όλους»!

Ο Λούης Τίκας γύρισε όλα τα ανθρακωρυχεία της περιοχής και πέτυχε να ενώσει όλους τους ανθρακωρύχους στον κοινό αγώνα. Τους έπεισε ότι πρέπει να ακολουθήσουνε γιατί κοινή ήταν η κακή τύχη που επιφύλασσαν οι εργοδότες  σε όλους τους εργάτες εάν δεν κέρδιζαν. Τους έπεισε όλους, περίπου 13.000 ανθρακωρύχους  και τότε κήρυξε την απεργία στις 23 Σεπτεμβρίου 1913.

Εγκατέλειψαν τις άθλιες παράγκες, πήγαν και στρατοπέδευσαν στην κοιλάδα, όπου έκαναν έναν καταυλισμό και μείνανε εκεί, απεργούντες, οκτώ μήνες! Την ιστορία τη γνωρίζετε.

ΡΗΡ: Πώς ακριβώς σκοτώθηκε ο Τίκας; Τι μάθατε;

Σταυρουλάκης: Όταν ο Ροκεφέλερ είδε ότι δεν μπορεί να τους διασπάσει, παρά τα διάφορα απεργοσπαστικά τερτίπια που χρησιμοποιούσαν οι επιστάτες του, τους έκλεβαν τα χρήματα, τους στραπατσάρονταν με χίλιους τρόπους, ο Τίκας, ενισχυμένος από την μαχητική αποφασιστικότητα των εργατών, είπε ότι θα συνεχίσουν τον αγώνα μέχρι το τέλος. Τότε ο Ροκοφέλερ συμμάχησε με την Εθνοφρουρά, περικύκλωσαν τον καταυλισμό και στις ταραχές που ακολούθησαν  (και που έμειναν στην ιστορία ως η σφαγή στο Λάντλοου) σκοτωθήκανε πάρα πολλοί, ακριβή αριθμό κανείς δεν έμαθε ποτέ. Βάλανε φωτιές, κάψανε τις σκηνές και μαζί και πολλούς απεργούς, άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

Ανάμεσα στους νεκρούς και ο Λούης Τίκας. Τον σκότωσε ο επικεφαλής της Εθνοφρουράς  χτυπώντας τον με το κοντάκι στο πρόσωπο. Καθώς έπεφτε στο έδαφος ο Τίκας, οι στρατιώτες τον «γαζώσανε» με σφαίρες.

Ο Γιώργος Σταυρουλάκης μπροστά από το μνημείο του Λούη Τίκα

ΡΗΡ: Έχετε επισκεφθεί τον τόπο της θυσίας του Τίκα;

Σταυρουλάκης: Ναι, πήγα στο Τρίνινταντ το 2011, προσκεκλημένος από το Μουσείο Λούη Τίκα και το είδα. Εκεί οι άνθρωποι ζούνε ακόμη και σήμερα με το θρύλο του. Ένα από τα πέντε κτίρια του Μουσείου, είναι αφιερωμένο στον Λούη Τίκα. Κάθε εβδομάδα κάνουν εκδηλώσεις και ομιλίες  στο Μουσείο που του έχουν αφιερώσει. Και όπως λένε απλοί Αμερικανοί, αλλά και αξιωματούχοι, «εάν αυτός ο Έλληνας δεν υπήρχε εκείνη την εποχή, εμείς σήμερα δεν θα είμαστε αυτοί που είμαστε». Τόσο πολύ αναγνωρίζουν τον αγώνα του και τον θεωρούν άνθρωπό τους. Και όχι άδικα. Ο Πρόεδρος Γουίλσον αναγκάστηκε τότε να αλλάξει τον νόμο και να εκχωρήσει για πρώτη φορά δικαιώματα στους εργάτες!

ΡΗΡ: Στην Κρήτη είχε αντίκτυπο ο αγώνας του Τίκα;

Σταυρουλάκης: Όχι! Δεν έγινε γνωστός! Παρέμεινε για χρόνια άγνωστος.  Εγώ ξεκίνησα να κάνω γνωστή την ιστορία του με ένα βιβλίο που έγραψα, το 1998, με τίτλο «Λούις Τίκας, ο ήρωας της ξενιτιάς» και στη συνέχεια ένα σενάριο  για κινηματογραφική ταινία, με τίτλο «ο μεγάλος αγώνας ενός άγνωστου επαναστάτη». Βέβαια υπήρχαν κάποια δημοσιεύματα αθηναϊκών εφημερίδων, αλλά η ιστορία του Λούι δεν ήταν ευρέως γνωστή στην Ελλάδα.

ΡΗΡ: Οι Έλληνες της Αμερικής;

Σταυρουλάκης: Α, ναι, αυτοί και γνωρίζουν και  έλαβαν μέρος σε διάφορες εκδηλώσεις στην Κρήτη, στις οποίες ήλθε και η Παγκρητική ‘Ενωση Αμερικής. Ήλθαν 800 Ελληνοαμερικανοί, τον Αύγουστο του 2009,  στο Ρέθυμνο με κρουαζιερόπλοιο, και έκαναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Τίκα, στο λιμάνι του Ρεθύμνου. Αυτό έδωσε άλλη διάσταση στο θέμα. Ακολούθησε ο Δήμος που μετονόμασε έναν δρόμο της πόλης σε οδό Λούη Τίκα.

Η Κυβέρνηση των ΗΠΑ το 2009 ανακήρυξε το Μνημείο του Ιστορικό Εθνικό Τόπο. Είναι η μεγαλύτερη τιμή που έγινε ποτέ σε έναν μετανάστη.

Ο Λούις Τίκας, σε φωτογραφία της εποχής. Το αστέρι στο στήθος έδειχνε ότι ήταν αρχηγός των εργατών.

ΡΗΡ: Στον αγώνα των αγροτών σήμερα, πρωτοστατούν και πάλι Κρητικοί, μαζί με τους αγρότες άλλων περιοχών της Ελλάδος…

Σταυρουλάκης: Ναι, πιστεύω αν ζούσε ο Λούης Τίκας θα ήταν πρωτοπόρος στον αγώνα, μαζί με τους Κρητικούς θα τον βρίσκατε σε κάποιο μπλόκο!..

ΡΗΡ: Τι πιστέυετε ότι θα είχε να τους πει;

Σταυρουλάκης: Ότι πρέπει να μείνουν ενωμένοι στον αγώνα. Κακώς διασπάστηκαν οι αγρότες σε τρία μέτωπα. Έτσι θα χάσουν! Θα τους έλεγε: Όλοι θα χάσατε, αν δεν μείνετε ενωμένοι!

ΡΗΡ: Υπάρχει στη Κρήτη το σπίτι του Τίκα;

Σταυρουλάκης: Ναι, το συντηρώ εγώ. Εδώ και πολλά χρόνια, έρχονται το καλοκαίρι εκατοντάδες πολίτες διαφόρων εθνικοτήτων, όχι μόνο Αμερικανοί, και ψάχνουν να βρουν το χωριό και το σπίτι που γεννήθηκε ο Λούις, για να το φωτογραφήσουν και να δουν το ελαιοτριβείο του! Γιατί ξέρουν ποιος ήταν και τι πέτυχε ο Τίκας, ενώ οι Έλληνες, δυστυχώς δεν ξέρουν… Θέλω να κάνω το σπίτι του Μουσείο μια μέρα. Προσπαθώ σιγά-σιγά μόνος μου.

ΡΗΡ: Και το Κράτος;

Σταυρουλάκης: Στο Κράτος έχω απευθυνθεί, αλλά δεν ανταποκρίθηκε!