“Έφυγε” ο κορυφαίος Έλληνας ποιητής της Αυστραλίας, Δημήτρης Τσαλουμάς

Στο αγαπημένο του νησί, τη Λέρο και με τα μάτια του γεμάτα από τα χρώματα και τη γοητεία του Αιγαίου, που τόσο αγάπησε, νοστάλγησε, θρήνησε και ύμνησε μέσα από την ποίησή του, άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 95 ετών, ο κορυφαίος Έλληνας ποιητής της Αυστραλίας, Δημήτρης Τσαλουμάς.

Ο Δημήτρης Τσαλουμάς μετανάστευσε στην Αυστραλία στις αρχές της δεκαετίας του ’50 και ήταν, αναμφισβήτητα, ένας από τους κορυφαίους ποιητές όχι μόνο της ομογένειας αλλά γενικότερα όλης της Αυστραλίας. Μάλιστα, θεωρείται πρωτοπόρος ποιητής γιατί ήταν αυτός που κατά πολλούς κριτικούς άνοιξε τον “κλειστό” μέχρι το 1983 χώρο της αυστραλιανής ποίησης σε ποιητές μεταναστευτικής καταγωγής και εισήγε τον πολυπολιτισμό σ’ αυτόν το χώρο και αυτό γιατί είναι ο μοναδικός Έλληνας ποιητής στην ιστορία της Αυστραλιανής Λογοτεχνίας που τιμήθηκε με τόσα και τόσο υψηλού κύρους βραβεία από την Πολιτεία. Επίσης, μέχρι σήμερα παραμένει ο μόνος μη αγγλοσαξωνικής καταγωγής ποιητής που απέσπασε το National Book Council Poetry Award, αλλά και το Australia Council Writers’ Emeritus Award.

Η κηδεία του θα γίνει σήμερα το πρωί (ώρα Ελλάδας) στο νησί του, όπου και βρισκόταν αυτόν τον καιρό.

Ο Δημήτρης Τσαλουμάς με φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Μελβούρνης (δεκαετία του 1980)

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

«Μπορεί να έφυγα από μία χώρα που κινδύνευε η ζωή μου και κανονικά θα έπρεπε όταν έφτασα στη Μελβούρνη να νιώσω ικανοποίηση, χαρά, αλλά δεν ένιωσα έτσι. Η Μελβούρνη ήταν τόσο διαφορετική απ’ τον τόπο μου» είχε εξομολογηθεί πριν από λίγα χρόνια ο κορυφαίος ποιητής, μιλώντας για τα πρώτα χρόνια του στην Αυστραλία.

Αυτό το συναίσθημα της αποξένωσης από τον τόπο του και εκ των υστέρων της νοσταλγίας για την πατρίδα εκείνα τα πρώτα του χρόνια εδώ και πάντα, όπως ο ίδιος πάντα έλεγε, έγινε αργότερα το κύριο στοιχείο της ποίησης του Δημήτρη Τσαλουμά.

Η θάλασσα, το νησί, το λιμάνι, η βάρκα, η αποξένωση που νιώθει κάθε νησιώτης -«θάλασσα τριγύρω και ένα μοναχικό κομμάτι ξηράς στη μέση» όπως ο ίδιος την περιέγραψε σε μία συνέντευξή του πριν από λίγα χρόνια- έγιναν σημεία αναφοράς και έμπνευσης στην ποίηση του Τσαλουμά.

«Δεν θα μπορούσε να ήταν αλλιώς, δεν θα μπορούσα να γράψω διαφορετικά. Γεννήθηκα με τη θάλασσα στα μάτια μου, μ’ αυτήν μεγάλωσα, και η εικόνα αυτή μας καθορίζει εμάς τους νησιώτες, καθορίζει τα συναισθήματά μας, καθορίζει τον τρόπο που βλέπουμε τον γύρω κόσμο μας, τον τρόπο της ζωής μας. Για μένα η θάλασσα είναι η πηγή των μεταφορών μου, η πηγή της φαντασίας και των εικόνων μου, η πηγή της ζωής μου, η πηγή της πραγματικότητάς μου» είχε δηλώσει στο παρελθόν.

Με έναν μαγικό ενεστώτα στους στίχους του, πολλές φορές στοιχειωμένος από την παρουσία των απόντων, ο Δημήτρης Τσαλουμάς κατάφερε να αναστήσει μέσα σε ένα μυστηριακό περιβάλλον, πρόσωπα, σκηνές, σχέσεις, που βγαίνουν από τοπία της Ελλάδας και της Αυστραλίας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Δημήτρης Τσαλουμάς γεννήθηκε στην Λέρο στις 13 Οκτωβρίου 1921, μεγάλωσε στο νησί όταν αυτό βρισκόταν υπό τον ιταλικό ζυγό, γεγονός στο οποίο οφείλεται και το ότι κατά τα πρώτα του χρόνια στο σχολείο διδάχθηκε την ιταλική γλώσσα, που ήταν και η επίσημη γλώσσα των Δωδεκανήσων.

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου προσχώρησε στην εθνική αντίσταση και το 1951 διώχθηκε από το τότε καθεστώς της Ελλάδας για τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Έφυγε από την Ελλάδα για την Αυστραλία την ίδια χρονιά, με σκοπό να μείνει εδώ ένα, το πολύ δύο χρόνια.

Το συγγραφικό έργο του Δημήτρη Τσαλουμά άρχισε πριν ακόμα φτάσει στην Αυστραλία. Πριν το 1951 είχε εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές με τη βοήθεια του Άγγλου συγγραφέα, Lawrence Durrell, τον οποίο συνάντησε στη Ρόδο. Αυτές οι δύο πρώτες του ποιητικές συλλογές είχαν γραφεί στην ελληνική γλώσσα.

Λίγο μετά την άφιξή του στην Αυστραλία εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο Μελβούρνης από όπου και αποφοίτησε το 1959 με το πτυχίο Bachelor of Arts στην Αγγλική και Γαλλική γλώσσα. Δούλεψε ως καθηγητής Αγγλικών και Γλωσσών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση έως ότου συνταξιοδοτηθεί το 1982.

Εν τω μεταξύ, είχε ήδη εκδώσει άλλες τέσσερις ποιητικές συλλογές στην Ελλάδα όλες στην ελληνική γλώσσα. Η πρώτη του ποιητική συλλογή που εκδόθηκε στην Αυστραλία το 1982 στην αγγλική γλώσσα έφερε τον τίτλο The Observatory και αποτελούνταν από ποιήματα που είχε πριν εκδώσει στην ελληνική γλώσσα. Ο Δημήτρης Τσαλουμάς, ξεχώρισε από την πρώτη στιγμή που έκανε την εμφάνισή του στην αυστραλιανή λογοτεχνική σκηνή καθώς η ποιητική του συλλογή The Observatory, απέσπασε το 1983 το υψηλού κύρους βραβείο, National Book Council Poetry Award.

Η πρώτη ποιητική συλλογή του Δημήτρη Τσαλουμά την οποία που συνέλαβε και έγραψε στην Αγγλική γλώσσα έφερε τον τίτλο “Falcon Drinking: The English Poems” και εκδόθηκε το 1988.

Από τότε ο κορυφαίος ποιητής της αυστραλιανής και ομογενειακής λογοτεχνίας εξέδωσε πολλές ποιητικές συλλογές, κερδίζοντας όχι μόνο τους διθυράμβους κριτικών αλλά και πολυάριθμα υψηλού κύρους βραβεία.

Το 1994 η ποιητική του συλλογή “The Barge” απέσπασε το Wesley Michel Wright Prize for Poetry, ενώ την ίδια χρονιά βραβεύτηκε και με το Patrick White Award. Το 2000 μία άλλη ποιητική του συλλογή “The Harbour” απέσπασε το John Bray Award for Poetry στο Φεστιβάλ Λογοτεχνίας Νότιας Αυστραλίας και δύο χρόνια αργότερα το 2002 το Αυστραλιανό Συμβούλιο Καλών Τεχνών τον βράβευσε με την υπέρτατη διάκριση της Αυστραλιανής Πολιτείας για λογοτέχνες το επονομαζόμενο Australia Council Writers’ Emeritus Award, για την προσφορά του στην αυστραλιανή ποίηση και τα αυστραλιανά Γράμματα. Να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι ο Τσαλούμας είναι ο μόνος Έλληνας που έχει μέχρι σήμερα λάβει τη συγκεκριμένη διάκριση.

ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Επιστολή στον ταξιδεμένο φίλο (Ρόδος, 1949)

Τρόποι γαλήνης (Αθήνα, Ίκαρος, 1950)

Ανάσταση 1967 (Melbourne: Αρίων, 1974).

Παρατηρήσεις ενός υποχονδριακού (Αθήνα, 1974).

Το σπίτι με τους ευκαλύπτους (AKE, 1975)

Ο άρρωστος μπαρμπέρης και άλλα πρόσωπα (Αθήνα, Ίκαρος, 1979).

Το σπίτι με τους ευκαλύπτους, 2η έκδοση (Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1980).

Ο γιος του κυρ-Σάκη (Αθήνα, 1979).

Το βιβλίο των επιγραμμάτων (Θεσσαλονίκη, Νέα Πορεία, 1981; 2nd ed. 1982).

Το ταξίδι (δίτομο έργο, Αθήνα: Εκδόσεις Σοκόλη & Μελβούρνη: Owl Publishing, 1995).

Δίφορος καρπός (Μελβούρνη: Owl Publishing, 2001).

ΔΙΓΛΩΣΣΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

The Observatory, trans. Philip Grundy (University of Queensland Press, 1983, 1984, 1991).[6]

The Book of Epigrams, trans. Philip Grundy (University of Queensland Press, 1985)

ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Falcon Drinking (University of Queensland Press, 1988)

Portrait of a Dog (University of Queensland Press, 1991)

The Barge (University of Queensland Press, 1993)

The Harbour (University of Queensland Press, 1998).

Six Improvisations On The River (Nottingham: Shoestring Press, 1996).

Stoneland Harvest: New & Selected Poems (Nottingham: Shoestring Press, 1999, 2004).

Dimitris Tsaloumas: New & Selected Poems (University of Queensland Press, 2000)

Helen of Troy and Other Poems (University of Queensland Press, 2007).

ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ «ΦΙΛΟΞΕΝΗΣΑΝ» ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΑΛΟΥΜΑ

Σύγχρονη αυστραλιανή ποίηση, ed. & trans. by Dimitris Tsaloumas (Θεσσαλονίκη: Νέα Πορεία, 1986)

Contemporary Australian Verse, selected & trans. by Dimitris Tsaloumas (University of Queensland Press, 1986).

Η κηδεία του κορυφαίου μας ποιητή θα γίνει σήμερα στη Λέρο.

Απόσπασμα από το ποίημα ‘Το Λιμάνι’. Η μετάφραση είναι από τον ίδιο τον ποιητή από το αγγλικό του ποίημα, The Harbour.

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ Έφθασα αργά μια καλοκαιρινή εσπέρα. Από τις ράχες των πέρα βουνών ξέκρινα το λιμάνι και το καράβι, είδα τα τζάμια των σπιτιών να φέγονται στο λιοβασίλεμα κι ανάσανα, γιατί ο δρόμος ήταν μακρύς, η μοναξιά μεγάλη. … Ο πυρσός ανακατώνει ξανά τις σκιές τινάζοντας μια, που σκύβει επάνω στη μακρόστενη τάβλα και κάθεται – στοχαστικός, καλοσυνάτος άνθρωπος με μια φωνή απαλή, λυπημένη. Φίλε, μου λέει, σ’ αυτό το μέρος δεν έχει ψυχή. Δεν υπάρχει πόλη εδώ. … Και ξαφνικά σηκώνεται, η φωνή του σα φλόγα τέζα τώρα, που πολεμά να παρατήσει το κερί στα ρέματα κάποιου νησιώτικου, χειμερινού ξωκλησιού: Το καράβι δεν παίρνει επιβάτες, λέει, ούτε και κουβαλά εμπορεύματα. Αυτή δεν είναι πολιτεία για ζωντανούς.