Πώς τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά

Μια νέα τεχνική δημιουργίας σπερματοζωαρίων και ωαρίων στο εργαστήριο, η οποία όμως δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί στον άνθρωπο, θα μπορούσε να προσφέρει επιλογές τεκνοποίησης πρωτοφανείς στη φύση: παιδιά με δύο βιολογικούς μπαμπάδες, παιδιά με δυο μαμάδες, παιδιά με έναν γονιό, ακόμα και παιδιά με πολλούς βιολογικούς γονείς.

Όλοι αυτοί οι ανορθόδοξοι τρόποι αναπαραγωγής δείχνουν εφικτοί χάρη στην τεχνική της «γαμετογένεσης in vitro», ή IVG, δηλαδή της δημιουργίας σπερματοζωαρίων και ωαρίων (γαμέτες) στο δοκιμαστικό σωλήνα.

Η μέθοδος, η οποία έχει εφαρμοστεί με επιτυχία μόνο σε ποντίκια, επιτρέπει την παραγωγή ωαρίων από αρσενικά άτομα και σπερματοζωαρίων από θηλυκά. Τα αναπαραγωγικά αυτά κύτταρα είναι θεωρητικά δυνατό να παραχθούν στο εργαστήριο από οποιονδήποτε τύπο ιστού, για παράδειγμα από το δέρμα.

Nέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Journal of Law and the Biosciences (επιθεώρηση του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης) εξετάζει τώρα«τα δυνητικά οφέλη και τους κινδύνους της γαμετογένεσης in vitro, οι οποίοι εξαρτώνται από το κοινωνικό, επιστημονικό και νομικό πλαίσιο στο οποίο εφαρμόζεται».

Τη δημοσίευση υπογράφει η Σόνια Σούτερ, καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσινγκτον, η οποία αναγνωρίζει ότι τα ηθικά διλήμματα για την μελέτη της IVG στον άνθρωπο θα είναι «εξαιρετικά δύσκολο» να απαντηθούν.

Θεωρητικά, όμως, η IVG θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για αναπαραγωγή από διάφορες ομάδες ανθρώπων:

• Ανθρώπους με προβλήματα γονιμότητας που δεν παράγουν δικούς τους γαμέτες. Για παράδειγμα, οι γυναίκες που δεν παράγουν δικά τους ωάρια δεν θα χρειάζονταν πλέον να στρέφονται σε δωρήτριες ωαρίων, αφού θα μπορούν να δημιουργήσουν δικά τους ωάρια στο εργαστήριο. Ομοίως, η IVG θα μπορούσε δυνητικά να καταστήσει περιττές τις δωρεές σπέρματος
• Μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και κορίτσια προεφηβικής ηλικίας: θα μπορούσαν να δημιουργούν δικά τους ωάρια στο εργαστήριο.
• Ζευγάρια ανδρών: ο ένας άνδρας θα προσέφερε το σπέρμα του και ο άλλος θα δημιουργούσε ωάρια με το δικό του γενετικό υλικό μέσω IVG. Το έμβρυο που θα προέκυπτε με εξωσωματική γονιμοποίηση του ωαρίου θα μπορούσε να κυοφορηθεί από παρένθετη μητέρα. Το παιδί θα μπορούσε να είναι αγόρι ή κορίτσι, αφού οι άνδρες διαθέτουν αντίγραφο του θηλυκού χρωμοσώματος X.
• Ζευγάρια γυναικών: η μία γυναίκα θα προσέφερε τα ωάριά της και η άλλη θα αποκτούσε σπέρμα μέσω IVG. Το έμβρυο που θα προέκυπτε θα μπορούσε να κυοφορηθεί από οποιαδήποτε από τις δύο. Δεν θα μπορούσε όμως να είναι αγόρι, αφού οι γυναίκες δεν διαθέτουν αντίγραφο του ανδρικού χρωμοσώματος Υ.
• Ομάδες ανθρώπων: Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται, αφού υπάρχουν πολλά σενάρια. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια ομάδα τριών ανθρώπων που θέλουν να αποκτήσουν μαζί βιολογικό απόγονο. Σε πρώτη φάση, ένας άνδρας και μια γυναίκα της ομάδας χρησιμοποιούν εξωσωματική για να δημιουργήσουν ένα έμβρυο. Στην επόμενη φάση δημιουργούνται σπερματοζωάρια ή ωάρια από τα κύτταρα του εμβρύου και ενώνονται στο εργαστήριο με τα ωάρια ή τα σπερματοζωάρια του τρίτου ατόμου της ομάδας. Το παιδί που θα προέκυπτε θα είχε γενετική συγγένεια και με τους τρεις γονείς του.

Η Δρ Σούτερ τονίζει πάντως ότι η μέχρι σήμερα η IVG δεν έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε ανθρώπινα κύτταρα, επομένως τα αναπάντητα ερωτήματα ως προς την ασφάλεια της μεθόδου είναι πολλά. «Οι γνώσεις μας είναι ελάχιστες για τις συνέπειες της μετάβασης των κυττάρων από διαφοροποιημένη σε αδιαφοροποίητη κατάσταση» γράφει η καθηγήτρια.

Προειδοποιεί επίσης για άγνωστες παρενέργειες που θα μπορούσαν να προκύπτουν κατά την εφαρμογή της IVG, όταν οι ερευνητές διαγράφουν τους λεγόμενους επιγενετικούς παράγοντες, χημικούς διακόπτες που ρυθμίζουν την έκφραση των γονιδίων, οι οποίοι πρέπει γενικά να απουσιάζουν από τους γαμέτες.

Όμως, ο μόνος τρόπος να μάθουμε αν η IVG είναι ασφαλής και αποτελεσματική στον άνθρωπο θα ήταν να εφαρμοστεί η μέθοδος σε εθελοντές και να εξεταστούν οι απόγονοι που θα προέκυπταν, τονίζει η συντάκτρια της μελέτης.

Εφόσον όμως η γαμετογένεση in vitro αποδειχθεί ασφαλής, και γίνει αποδεκτή από την κοινωνία, η παραγωγή ωαρίων και σπερματοζωαρίων στο εργαστήριο θα μπορούσε να αποδειχθεί «απλώς ένας άλλος τρόπος για να κάνει κανείς παιδιά».

Βαγγέλης Πρατικάκης