«Τα τραγούδια και τα έθιμα του Λαζάρου στην Κρηνίτσα»

Η Λαμπρή, η μεγάλη αυτή γιορτή της Χριστιανοσύνης, γιορτάζεται με ξεχωριστό τρόπο σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.  Για τους κατοίκους της Κρηνίτσας είχε ιδιαίτερο χρώμα. Ο Επιμορφωτικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Κρηνίτσας «Ε.ΠΟ.Σ.» έχει αναλάβει την αναβίωση και την καταγραφή της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού μας. Φέτος κάναμε μια προσπάθεια να αναβιώσουμε έθιμα που τείνουν να ξεχαστούν όπως το έθιμο του Λαζάρου. Δηλαδή προσπαθήσαμε να καταγράψουμε τα τραγούδια του Λαζάρου που τραγουδούσαμε παλιότερα. «Λαζαρίνες»  ονομάζονταν όσα κορίτσια συμμετείχαν στις λαϊκές εορταστικές εκδηλώσεις, που άρχιζαν την Παρασκευή – παραμονή του Λαζάρου κορυφώνονταν το Σάββατο του Λαζάρου και τελείωναν την Κυριακή των Βαΐων μετά τη Θεία Λειτουργία. 

Στην Κρηνίτσα παλιότερα οι «Λαζαρίνες», το απόγευμα της Παρασκευής – παραμονής του Λαζάρου   έφευγαν από το σχολείο (τότε το σχολείο ήταν πρωί και απόγευμα) και πήγαιναν στο βουνό για να μαζέψουν αγριολούλουδα (ανεμώνες, κούκους, μαργαρίτες, ίτσια και πολλά άλλα ) και με αυτά θα στόλιζαν τα καλάθια τους. Στο δρόμο τραγουδούσαν ανοιξιάτικα τραγούδια όπως «..ίτσια ..ίτσια κόκκινα κορίτσια» κ.ά. (Ιτσιές στην Κρηνίτσα ονομάζουμε τις Κουτσουπιές). Καθώς προχωρούσαν ακουγόταν φωνές χαρούμενες, πειράγματα και γέλια, ήταν ιδιαίτερα χαρούμενα, αφενός γιατί έχαναν το μάθημα ενώ τα αγόρια ζήλευαν που εκείνα θα έμειναν στο σχολείο και αφετέρου γιατί περίμεναν την επόμενη να τραγουδήσουν το Λάζαρο, ένα γεγονός με ιδιαίτερη σημασία για κάθε κορίτσι.

Το βράδυ θα στολίζανε περίτεχνα τα καλαθάκια τους, θα έδεναν χεριές – χεριές τα αγρολούλουδα, θα περνούσαν περίτεχνα τα ίτσια σε κλωστή για να δημιουργήσουν δαντέλες με τα ανθάκια της Κουτσουπιάς και στη συνέχεια με τις δαντελένιες αυτές δημιουργίες θα στολίζαν τα καλάθια τα οποία θα κρεμούσαν έξω στην αυλή, ψηλά σε ένα δέντρο, για να μην μαραθούν τα αγριολούλουδα. Μέσα στο καλάθι έβαζαν ένα αυγό για φώλι. Το αυγό αποτελεί πηγή της ζωής και οι Λαζαρίνες, σύμφωνα με το μεγάλο ερευνητή της λαογραφίας και της αρχαιολογίας, Κώστα Σιαμπανόπουλο, είναι καθαρά αρχαιοελληνικό έθιμο και έχει σχέση με την αναγέννηση της φύσης και την ανανέωση της ζωής.

Έτσι την άλλη μέρα πρωί–πρωί του Λαζάρου,  οι «Λαζαρίνες» της Κρηνίτσας,   καλοντυμένες και στολισμένες με τα καινούρια ρουχαλάκια τους και τα άσπρα παπουτσάκια, ξεκινούσαν για να τραγουδήσουν το Λάζαρο. Θα πήγαιναν σε όλα τα σπίτια του χωριού και στο κάθε σπίτι να τραγουδούσαν και το αντίστοιχο τραγούδι ανάλογα με το επάγγελμα, με την οικογένεια, ανάλογα με τους πόθους, τους καημούς και τα όνειρά του κάθε νοικοκύρη. Τα τραγούδια τα μάθαιναν στα μικρότερα κορίτσια, τα μεγαλύτερα από στόμα σε στόμα. Τα τραγούδια που τραγούδησαν φέτος οι «Λαζαρίνες» είναι τα εξής όπως τα κατέγραψε  και τα δίδαξε η γράφουσα :

Πρώτα – πρώτα το τραγούδι για την Εκκλησιά:

Εκκλησίτσα φουντωτή φουντωτή καμαρωτή
πούχεις στην κορφή σταυρό κι στη ρίζα κρύο νερό.
Τόμαθαν κι οι πέρδικες πήγαιναν κι τόπιναν
Έστησα το βρόχι μου, τσάκωσα μια πέρδικα
Σκούζει βάζει η πέρδικα, σώπα – σώπα πέρδικα
Δεν σου κάνω τίποτα κι αν σου κάνω τίποτα
νάχω χίλια κρίματα, χίλια παραδείγματα
του θεού τα κρίματα. Και του χρόνου

Το τραγούδι του Λαζάρου ήταν γενικό

Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγια
ήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια.
Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαι
ήρθε η μάνα σου από την Πόλη
σου ’φερε χαρτί και κομπολόι
γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρη
γράψε λεμονιά και κυπαρίσσι
οι κοτούλες σας αυγά γεννούνε
δώστε μας και μας να τα χαρούμε

Για το Λάζαρο που τραγουδούμε και του χρόνου

Το τραγούδι όταν στην οικογένεια

είχαν μικρό παιδί που περπατούσε …

Ένα μικρό μικρούτσικο του βασιλιά τ’ αγγόνι
τριγύρω γύρω έφερνε βασιλικό μαζώνει
βασιλικό και βάλσαμο και μοσχοκαρυοφύλλι
χεριά δίνει στη μάνα του χεριά στην αδελφή του
χεριά και στην ξαδέλφη του που πλέκει το γαϊτάνι
και του χρόνου

…ή μικρό παιδί  στην κούνια

Ένα μικρό μικρούτσικο, μικρό στη σαρμανίτσα,
τρεις βαϊοπούλες το κουνούν και τρεις αράδα- αράδα
τη μια τη λένε Βαγγελιώ την άλλη Δεσποπούλα
την Τρίτη τη μικρότερη την λεν καψοκαρδούλα

που έκαψε εννιά καρδιές και τη δική μου δέκα

και του χρόνου

Εάν στο σπίτι είχαν μοναχογιό:

Μάνα μου τον υγιόκα σου, μάνα μ΄το μαναχό σου,
τον έλουζις τον χτένιζις στου δάσκαλου τον στέλνεις
κι ου δάσκαλους τον καρτιρεί μι μιά χρυσή βιργούλα,
μι μιά χρυσή μι μιά αργυρή μι μιά μαλαματένια.
Πιδί μου πουν΄τα γράμματα πιδί μου πουν΄ο νούς σου,
τα γράμματα είνι στου χαρτί κι ου νους μου πέρα-πέρα,
πέρα διαβεί πέρα στρατί πέρα στις μαυρομάτες

πούχουν το μάτι σαν ελιά το φρύδι σαν γαιτάνι.

και του χρόνου

Εάν στο σπίτι είχαν κορίτσι για παντρειά:

Σι τούτα σπίτια τα ψηλά στα μάρμαρα στρωμένα,
εδώ έχουν κόρη για παντρειά θέλουν να την παντρέψουν,
την τάζουνε το Βασιλιά, την τάζουνε  το Ρήγα,
δεν θέλω εγώ το Βασιλιά δεν θέλω  εγώ το Ρήγα,
μόν΄ θέλω τ΄αρχοντόπουλο τ’ αρχοντογεννημένο

Οπού γεννήθηκε εχθές κατάματα στον ήλιο

Τον ήλιο βάζει πρόσωπο και το φεγγάρι αστέρι

Και τον καινούριο αυγερινό κουμπί και δαχτυλίδι

και του χρόνου

Εάν στο σπίτι είχαν  μοναχοκόρη

Μάνα μ’, τη θυγατέρα σου, μάνα μ’ την μοναχιά σου,
την έλουζες, τη χτένιζες, στα σύννεφα την κρύβεις
και σκόρπισαν τα σύννεφα και φάνηκε η κόρη
την είδε ο Θιός, την είδε η γη, την είδε ο κόσμος όλος,
την είδε κι ο πραματευτής κι έπεσε να πεθάνει –

Σήκω, σήκω, πραματευτή, γαμπρό για να σε κάνω,

γαμπρό στη θυγατέρα μου, γαμπρό στη μοναχιά μου.
και του χρόνου

Γραμματικέ, γραμματικέ και ψάλτη κι αναγνώστη
Που έγραφες κοντύλιαζες κοντά στην κρύα βρύση
Σπαράχτηκαν τα χέρια σου και χύθηκε η μελάνη
Και βάψανε τα ρούχα σου τα λιανομεταξένια
Σε εννιά ποτάμια τά΄πλυνα και βάψαν τα ποτάμια
Σε εννιά λιβάδια τάπλωσα και βάψαν τα λιβάδια
Επέρασε κι ο Βασιλιάς και βάψε τ’ άλογό του
Επέρασαν κι οι πέρδικες και βάψαν τα φτερά τους.

και του χρόνου

Εάν στο σπίτι είχαν  κάποιον στην ξενητειά

Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο
η ξενιτιά σε χαίρεται και ιγώ χω τον καημό σου
Τι να σου στείλω ξένε μου αυτού στα ξένα που είσαι;
Να στείλω μήλο σέπεται κυδώνι μαραγκιάζει
Να στείλω και το δάκρυ μου σε ένα μικρό μαντίλι
Το δάκρυ είναι καυτερό και καίει το μαντήλι
και του χρόνου

Το τραγούδι για τον νοικοκύρη.

Σ αυτό το σπίτι το ψηλό πέτρα να μη ραγίσει
Ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.
να ζήσει χρόνια εκατό, και ξάμηνα διακόσια
να ασπρίσουν τα μαλλάκια του σαν τ’ άσπρο περιστέρι.

και του χρόνου

Οι νοικοκυρές είχαν τα αυγουλάκια έτοιμα, τα ξυλοκέρατα, τα στραγάλια, που και που δραχμούλες, καραμέλες και έδιναν σε όλες τις «Λαζαρίνες». Το θεωρούσαν ευημερία  για το σπιτικό τους να κεράσουν όλα τα κορίτσια. Όταν κάποια νοικοκυρά δεν ήταν πρόθυμη να κεράσει τις Λαζαρίνες τότε της « έβγαινε το όνομα» .

Πραγματικά φέτος έγινε η αρχή και ελπίζουμε του χρόνου να υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή. Δώσαμε με την αναβίωση των παλιών Λαζαριάτικων τραγουδιών ένα ιδιαίτερο “χρώμα” στην εορταστική αυτή περίοδο της Πασχαλιάς γιατί «ο άνθρωπος που αγνοεί την ιστορία, τις παραδόσεις και τα έθιμά του, είναι δέντρο χωρίς ρίζες».

Και του χρόνου !!!