«Ως τα τρίμματα του αδάμαντος – Ο Εξηνταβελόνης» κωμωδία Ο Φιλάργυρος του Μολιέρου από τον Κωνσταντίνο Οικονόμο εξ Οικονόμων

Ο Εξηνταβελόνης (Ως τα τρίμματα του αδάμαντος)  είναι η θεατρική παράσταση που παίζεται στο θέατρο του ΒΕΤΟΝ 7 κάθε Σαββατοκύριακο , στις 18.00 η ώρα μέχρι το Πάσχα. Η παράσταση βασίζεται στο κείμενο του Κωνσταντίνου Οικονόμου εξ Οικονόμων που αποτελεί μια προσαρμογή του Μολιερικού «Φιλαργύρου». Η σκηνοθέτης Μαρία Φραγκή,  που επιμελείται δραματουργικά το εγχείρημα,  μας απαντάει σε επτά ερωτήσεις που κάναμε για την πρόταση αυτή.

Γιατί διαλέγετε σήμερα αυτό το έργο;

Γιατί με το  θέατρο σχολιάζουμε με έναν διευρυμένο τρόπο τα κρίσιμα προβλήματα του καιρού μας. Σήμερα λοιπόν που είμαστε όλοι προσηλωμένοι στις αγορές και γονατίζουμε κάτω από ένα βάρος που δεν είναι στα μέτρα του ανθρώπου, κάνουμε με αυτή την πρόταση μια μεγέθυνση του προβλήματος της μονομερούς προσήλωσης στο χρήμα. Σα να υπάρχει μόνο αυτό και μπροστά του όλα τα υπόλοιπα – αξιακά, λειτουργικά, συγκινησιακά , υπαρξιακά- σβήνονται ! Η αλήθεια όμως και η έκβαση της ζωής είναι πολύ διαφορετική. Ο άνθρωπος έχει πολλά να γευτεί και να χαρεί πέρα από την «φιλτάτην κασέλαν» και το σύγχρονο ανάλογό της, ένα παχυλό χαρτοφυλάκιο σε μια τράπεζα του εξωτερικού.

Ποιος είναι ο συγγραφέας;

Συγγραφέας του «Εξηνταβελόνη», όπως καθιερώθηκε να λέγεται το έργο, είναι ο Οικονόμος εξ Οικονόμων, λόγιος και ιερέας, δάσκαλος και σχολάρχης του Γυμνασίου της Σμύρνης, ιδιότυπος  αγωνιστής και νεωτεριστής που ξεκινάει από την Τσαριτσάνη για να διασχίσει όλη την Ελλάδα, την Ευρώπη και να φθάσει έως και τη Ρωσία. Πνεύμα ανήσυχο, με αρκετούς αντιπάλους και υποστηρικτές , κάνει τον δικό του αγώνα στην προεπαναστατική περίοδο του νεοελληνικού διαφωτισμού. Ένας ζωηρός νους με κωμική φλέβα, μεγάλη παιδεία και γνώση της ανθρώπινης φύσης.

Ποια είναι η ιδιομορφία της παράστασης, ο Φιλάργυρος δεν είναι έργο του Μολιέρου;

Με το προτεινόμενο θέαμα θέλουμε να αποδώσουμε το παλίμψηστο του «Φιλαργύρου» που έχει τις βαθιές του ρίζες , κατά τον συγγραφέα μας , στον Αριστοφάνη και διαμέσου του Πλαύτου  φθάνει στον Μολιέρο, για να τον παραλάβουμε εμείς πια από τον Οικονόμο. Μήπως δεν αναρωτιόμαστε σήμερα κι’εμείς: «…τις  είναι μεγαλύτερος πταίστης, όστις δανείζεται εξ ανάγκης ή όστις δανείζει δια πλεονεξίαν;». Το θέμα της τοκογλυφίας προκύπτει διαχρονικό και οι θυσίες που γίνονται  δυσανάλογα άδικες.

Με ποιον τρόπο δουλέψατε;

Ξεδιπλώνοντας τον διαχρονικό μύθο, αναδεικνύοντας το ζωντανό, υγιές  πάθος των ανθρώπων και τις πολλές επιλογές που έχουν σε απάντηση του μονομανούς φιλάργυρου και ανακαλύπτοντας όλες τις σκηνικές εκδοχές μιας γλώσσας πλούσιας, γοητευτικής και θεατρικής που προηγείται της γνωστής μας καθιερωμένης καθαρεύουσας. Ο ηθοποιός, ο σκηνοθέτης αλλά και ο καθένας έχει πολλά να κερδίσει μελετώντας αυτό το κείμενο.

Πόση σημασία έχει για τον σύγχρονο έλληνα το θέατρο;

Ο έλληνας είναι γεννημένος θεατράνθρωπος , αγαπάει να παίζει και να παρακολουθεί, γι’ αυτό και η δραματοποίηση  πιάνει τόσο πολύ σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις μας. Αυτό που χρειάζεται είναι λίγο μεγαλύτερη εξοικείωση με τους κώδικες της τέχνης του θεάτρου. Το κωμικό αποτελεί την απάντηση σε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, σαν να θέλουμε να τις ξορκίσουμε με το γέλιο ή να τις γνωρίσουμε  μέσα από τον μεγεθυντικό καθρέφτη της κωμωδίας, η οποία «ως τα τρίμματα του αδάμαντος εργάζονται και στιλβόνουσι τον αδάμαντα, ούτω των ανθρωπίνων παραπτωμάτων η γελοία παράστασις ωφελεί και ρυθμίζει τον άνθρωπον»

Γιατί πιστεύετε πως θα πρέπει να δούμε το έργο σας;

Για να μην νιώθουμε μόνοι, για να εμπιστευθούμε την αλήθεια, για να «ψηφίσουμε» υπέρ της ζωής….Ακόμη γιατί αφαιρώντας από την κοινωνία την παιδεία και τα άλλα «κοινά καλά» τη στερούμε από κάθε  πρόοδο και δημιουργούμε έτσι την πηγή κάθε νοσηρής παρέκκλισης και πολιτειακής ασθένειας, όπως φαίνεται μέσα από αυτό το κείμενο.

Με ποιους θεατές ταυτίζεστε περισσότερο όταν ετοιμάζετε μια παράσταση σαν αυτή;

Κάθε θεατρική παράσταση βρίσκει την ολοκλήρωσή της στο κοινό, στον κάθε θεατή ξεχωριστά, την ώρα που την παρακολουθεί…αλλά ίσως και για την υπόλοιπη ζωή του. Όπως δεν χάνουμε τη σχέση με ένα στιγμιότυπο της πρώτης παιδικής μας ηλικίας, με ένα τραγούδι που μας συγκίνησε, έτσι δεν διαγράφεται από την βαθεία μνήμη και μια θεατρική παράσταση μόλις απομακρυνθούμε από το θέατρο. Προσωπικά θα ήθελα να θεωρήσω ότι αυτή η δουλειά μπορεί να αγγίξει τον καθένα , ελπίζω όμως ότι οι έφηβοι που θα τη δουν, θα αναγνωρίσουν μια δική τους γλώσσα και  εικόνα, θα συγχρονιστούν με κάποιες ιδέες της και ίσως μακροπρόθεσμα να έχουν κάποιου τύπου δεύτερες επι-σκέψεις στη θεματολογία και την αισθητική μας. Έτσι κι’ αλλιώς αυτή η δουλειά έχει μια αυτοαναφορά, που αποτελεί φόρο τιμής σε μια σημαντική δασκάλα της δικής μου εφηβείας , η οποία μου  χάρισε – όταν ήμουν μαθήτρια της δευτέρας γυμνασίου- το κείμενο της «Ελληνικής Νομαρχίας».

Υπάρχει άραγε πιο ουσιαστική κατάθεση από αυτήν,  στη ζωή μας εν τέλει;

Το έργο

Ο “Φιλάργυρος του Μολιέρου, εις την λαλουμένην ημών γλώσσαν” εκδίδεται ανώνυμα το 1816 στη Βιέννη, από τον Κωνσταντίνο Οικονόμο εξ Οικονόμων, λόγιο, ιερωμένο και δάσκαλο τότε στην Σμύρνη. Εκεί μεταφέρεται και η υπόθεση έργου, προσαρμόζοντας στα ήθη της προεπαναστατικής Ελλάδας όλη τη δράση. Ο «Φιλάργυρος» εδώ  δεν είναι μόνο ένας τσιγκούνης, που προκαλεί το γέλιο με τις εμμονές του, αλλά και ένας καταπιεστικός πατέρας, ένας δυνάστης σε οικογενειακή και κοινωνική κλίμακα. Είναι επιπλέον ένας αναξιοπρεπής, λάγνος και κοινωνικά ανυπόφορος εκμεταλλευτής, εχθρός της παιδείας, του κοινωνικού κράτους, του διαφωτισμού και  κάθε έννοιας ελευθερίας.

Το φιλελεύθερο πνεύμα σ’ αυτό το κείμενο συναντά  τη γλωσσική ζωντάνια  με την καίρια χρησιμοποίηση της πολύχρωμης και ιδιωματικής ομιλίας. Ο Οικονόμος γνωρίζει σε βάθος όχι μόνο τη γαλλική εκδοχή του Φιλάργυρου (Μολιέρος) αλλά και όλες τις  άλλες, όπως  εξηγεί  στον πρόλογό του, που παρατίθεται στην έκδοση εν είδει μανιφέστου. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν του διαφεύγει και ο κρητικός «Κατζούρμπος» που κινείται σε παρεμφερή θεματική κλίμακα.

Πρόκειται για την εκπαιδευτική δράση του θεάτρου ΒΕΤΟΝ 7 υπό την αιγίδα του  Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του προγράμματος Θεατρικές Συνθέσεις 2014-2015, που αφορά μαθητές Λυκείων και Γυμνασίων, με κεντρική δράση τη θεατρική παράσταση πάνω στο έργο του Κωνσταντίνου Οικονόμου εξ Οικονόμων και άλλες θεατροπαιδαγωγικές δραστηριότητες που προτείνονται στους εκπαιδευτικούς.

Οι συντελεστές

Δραματουργική επεξεργασία- Σκηνοθεσία: Μαρία Φραγκή

Σκηνικά- Κοστούμια: Άννα Μαχαιριανάκη

Μουσική: Στέφανος Γανωτής

Φωτισμοί: Μαρία Φραγκή

Φωτογραφίες:Απόλλων Δέλλιος

Video Art: Αναστάσης-Παναγής Μελέτης

Βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Γραμματικάκη

Ηθοποιοί: Κατερίνα Γραμματικάκη, Πάνος Κορδαλής, Νατάσα Φαίη Κοσμίδου, Ευασία Κουτουλάκη, Μαρία Ξυπολυτά, Γιώργος Ρουστέμης, Κωνσταντίνος Τζουάνας

https://www.youtube.com/watch?v=UZ8g5zMFHzs