Η ΡΗΡ στα βήματα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στο Kolkondas (Κολικόντασι) του Fier (Φίερι)-Φωτο

> Ρεπορτάζ: Νίκος Σουτόπουλος

> Φωτογραφία: Kozma Kota και romfaia.gr

* Προσκυνηματική εκδρομή με αφορμή τα 300 χρόνια από τη γέννηση του εθναποστόλου Αγίου Κοσμά του Αιτωλού (1714-1779)

ΦΙΕΡΙ: Σε κλίμα θρησκευτικής κατάνυξης, παρά την απειλή ακραίων εθνικιστικών κύκλων της Αλβανίας για έκτροπα με στόχο τη ματαίωσή της, πραγματοποιήθηκε με την ανάλογη μεγαλοπρέπεια από την Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας στις 24 Αυγούστου 2014 για τη μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στην ομώνυμη Ι. Μονή στο Kolikondas (Κολικόντασι) η Συνοδική Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κ. κ. Αναστασίου και μετεχόντων όλων των μελών της Ι. Συνόδου: των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Βερατίου κ. Ιγνατίου, Κορυτσάς κ. Ιωάννη, Αργυροκάστρου κ. Δημητρίου καθώς και των Θεοφιλεστάτων Επισκόπων: Απολλωνίας κ. Νικολάου, Κρούγιας κ. Αντωνίου, Αμαντείας κ. Ναθαναήλ και Βύλλιδος κ. Αστίου μαζί με άλλους ιερείς και διακόνους από την Αλβανία αλλά και την Ελλάδα.

Ο Τάφος του Αγίου Κοσμά στο Kolkondas (Κολικόντασι) Αλβανίας.

Ξεκινήσαμε χαράματα από τα Ιωάννινα με μικρά λεωφορεία, ύστερα από πρωτοβουλία της Περιφέρειας Ηπείρου, όπως και πολλοί άλλοι Ορθόδοξοι πιστοί, κυρίως απ’ την περιοχή του Fier (Φίερι) αλλά και από όλη την Αλβανία και προσκυνητές απ’ την Ελλάδα που κατέκλυσαν τόσο το Καθολικό της Μονής στο Kolkondas (Κολικόντασι) όσο και τον ευρύτερο χώρο του μοναστηριακού συγκροτήματος, μετέχοντας στην όλη λατρευτική ατμόσφαιρα της ημέρας.

Για το πρόσωπο και το πνευματικό έργο του εορταζόμενου Αγίου Κοσμά μίλησε ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Απολλωνίας κ. Νικόλαος.

Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος στο λόγο του αναφέρθηκε ειδικά στις ιστορικές συνθήκες υπό τις οποίες ο Άγιος Κοσμάς ανέπτυξε την ιεραποστολική του δράση, συνέπεια της οποίας ήταν η αναχαίτιση του κύματος μαζικών εξισλαμισμών και η διάσωση της Ορθοδοξίας στα μέρη αυτά, μια όμορφη πραγματικότητα για την οποία οι σημερινοί Χριστιανοί τόσα οφείλουν στον Άγιο.

«Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν δημοσιεύματα στον αλβανικό τύπο από ψευτοιστορικούς και διαστρεβλωτές αναλυτές που έφτασαν να αποκαλούν τον Άγιο Κοσμά “διάβολο” και “αντιαλβανό”, επιχειρώντας», όπως είπε ο Αρχιεπίσκοπος, «να απαγχονίσουν με χάρτινες αγχόνες και πάλι τον Άγιο».

Ορθόδοξοι Αλβανοί προσκυνούν ευλαβικά στον Τάφο του Αγίου Κοσμά.

«Εμπνέονται από αθεϊστικά κίνητρα και θέλουν να συνεχίσουν να κρατούν ακόμη υπόδουλους τους Ορθοδόξους. Οι καιροί αυτοί όμως έχουν περάσει και όταν προσβάλουν τους Αγίους της Εκκλησίας μας, ή όταν θέλουν να υποδείξουν τον τρόπο με τον οποίο οι Ορθόδοξοι θα τους τιμούν το μόνο που μπορούν να κατορθώσουν είναι να διαταράξουν την ανεκτικότητα και τη διαθρησκευτική συμβίωση, μια πραγματικότητα απ’ τα ελάχιστα που έχει με καύχημα να παρουσιάσει η Αλβανία στη σημερινή ευρωπαϊκή οικογένεια. Ο Άγιος Κοσμάς ήταν όχι απλά ένας αφοσιωμένος Ορθόδοξος κληρικός και φωτισμένος ιεραπόστολος, ήταν και ένας παράγοντας προόδου και επιδίωκε για τα δεδομένα της εποχής του την κοινωνική χειραφέτηση», συνέχισε ο Μακαριώτατος Αλβανίας.

Παρότρυνε τους πιστούς Ορθοδόξους στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας όχι ως ένδειξη εθνικισμού ή προσπάθεια εξελληνισμού, αλλά ως μέσο για να γνωρίσουν την αλήθεια του Ευαγγελίου και τα μυστήρια της Εκκλησίας. Την εποχή εκείνη ακόμη στην αλβανική δεν είχε τίποτε γραπτό ή που να είχε μεταφραστεί, ενώ ακόμη και το Ι. Ευαγγέλιο μεταφράστηκε αρκετές δεκαετίες αργότερα. Με το κήρυγμα του συνήγειρε τα πλήθη που τον άκουγαν σε όλη τη γεωγραφία της σημερινής Αλβανίας, ενώ αγαπήθηκε και για όλο του το φιλοπρόοδο και φιλεκπαιδευτικό έργο.

Συγκινημένος ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος μίλησε για την επίσκεψη που είχε τις τελευταίες μέρες στο σημείο του δι’ απαγχονισμού μαρτυρίου του Αγίου Κοσμά (στο Κολικόντασι βρέθηκε και ενταφιάστηκε το Λείψανο του Αγίου Κοσμά, τρεις μέρες μετά την εκτέλεση του). Πρόκειται για το χωριό Mujalli (Μούγιαλι), δίπλα στον ποταμό Αψώ (Seman) στη νότια ακτή του, και στη θέση του μαρτυρίου του Αγίου Κοσμά υπάρχει και πάλι ένα δέντρο όπως εκείνο της αγχόνης.

Στο ανακαινισμένο μοναστικό συγκρότημα ο Αρχιεπίσκοπος και όλοι οι αρχιερείς δέχτηκαν τους πιστούς και τους προσκυνητές που είχαν έρθει από μακριά και τους προσφέρθηκε κέρασμα.Να αναφερθεί ότι το Μοναστήρι του Αγίου Κοσμά έχει πλήρως αναστηλωθεί με τη φροντίδα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Εργασίες ανασκαφής έχουν αναδείξει τον τάφο του Αγίου με τοιχογραφία της εποχής καθώς επίσης και άλλα ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Επίσης έχουν ανεγερθεί τέσσερεις νέοι μεγαλοπρεπείς ναοί σε διάφορα σημεία αφιερωμένοι στη μνήμη του.

Χορός ψαλτών στο Ναό του Αγίου Κοσμά.

Από αριστερά,  Μιχ. Τρίτος- Κοσμήτορας  Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ,  Μαξ. Χαρακόπουλος βουλευτής Λάρισας, Αλ. Καχριμάνης Περιφερειάρχης Ηπείρου και Στ. Μπαλογιάννης καθηγητής Ψυχιατρικής ΑΠΘ.

Πλήθος πιστών αποτελούμενο από Ορθόδοξους Αλβανούς, μεταξύ των οποίων και εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης, όπως και άλλοι ελληνικής καταγωγής -ανάμεσα τους και ο πρώην υπουργός Εργασίας της Αλβανίας κ. Σπύρος Ξέρρας- αλλά και προσκυνητές από την Ελλάδα, με επικεφαλής τον Περιφερειάρχη Ηπείρου κ. Αλέκο Καχριμάνη, τον κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Μιχαήλ Τρίτο, το Διευθυντή της Ανωτ. Εκκλησιαστικής Σχολής Βελλάς Ιωαννίνων Αρχιμ. π. Δημ. Αργυρό και τον ομότ. Καθηγητή Νευρολογίας ΑΠΘ, Νευρολόγο-Ψυχίατρο κ. Μπαλογιάννη Σταύρο κ. ά., παρακολούθησαν τη λειτουργία και τη λιτάνευση της εικόνας και του λειψάνου του Αγίου στον περίβολο της Μονής.

Ο βουλευτής Λάρισας της Νέας Δημοκρατίας κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος που μετέβη στο Κολικόντασι προκειμένου να συμμετάσχει στην εορτή για τα 300 χρόνια από τη γέννηση του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, στον τόπο που βρίσκεται ο τάφος του εθνομάρτυρα και σε δήλωσή του, αφού αναφέρθηκε στην αξία του παραδείγματος του Πατροκοσμά σήμερα, εξήρε το σπουδαίο έργο που έχει συντελεστεί από το λόγιο προκαθήμενο της Αλβανικής Εκκλησίας για την αναγέννησή της μετά τους διωγμούς από το αθεϊστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα και ανέφερε τα εξής:

Επίσκοπος  Απολλωνίας  κ. Νικόλαος, μιλάει για τη ζωή και το έργο του Αγίου Κοσμά.

«Αποτίνουμε φόρο τιμής όχι μόνο στο Απόστολο της Ορθοδοξίας, αλλά και στον αγνό πατριώτη και απαράμιλλο προστάτη των γραμμάτων. Γιατί στα σκοτεινά χρόνια

Περιφορά λειψάνων Αγίου Κοσμά κατά τη Λιτανεία

του οθωμανικού ζυγού, λίγο πριν ανατείλει το φως της ελευθερίας, ο Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν ο ακούραστος οδοιπόρος ανάμεσα στις κοινότητες των Ελλήνων, και έσπειρε το σπόρο της ελπίδας. Χωρίς φόβο απέναντι στις απειλές, γεμάτος αυταπάρνηση, υψώνει το φρόνημα των σκλάβων, νουθετεί με αγάπη για τις ηθικές τους αδυναμίες, κτίζει σχολειά για να νικηθεί η αμάθεια και η δεισιδαιμονία. Το έργο του ανεκτίμητο και μοναδικό προκάλεσε πραγματικό σεισμό απ’ όπου περνούσε», συνέχισε ο πρ. Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης.

«Πολλοί ήταν αυτοί, όμως, που δεν ήθελαν την αφύπνιση του σκλάβου. Και ο Πατροκοσμάς προκάλεσε την μήνιν και την εκδικητική μανία, που κατέληξε στο μαρτυρικό του θάνατο εδώ στο Κολικόντασι. Η σπορά του, όμως, δεν πήγε χαμένη, Προετοίμασε την παλιγγενεσία του 1821 αλλά αναδείχθηκε και σε φάρο ελπίδας για όλες τις μελλοντικές γενιές. Σήμερα, μάλιστα, που βιώνουμε μια γενική αμφισβήτηση των αξιών και που η ανθρώπινη ελευθερία και ιδιοπροσωπία απειλείται με πολλούς τρόπους, η αγνή και συνάμα φλογερή μορφή του Κοσμά του Αιτωλού παραμένει και για εμάς υψηλό παράδειγμα ηθικού βίου και αγάπης προς τα γράμματα. Είναι ευλογία για την Αλβανία η παρουσία του τάφου και των λειψάνων του Αγίου που ευλαβούνται εκατομμύρια Ορθόδοξοι σε όλο τον κόσμο. Η ανάδειξη του προσκυνήματος και η διευκό

Αρτοκλασία  προεξάρχοντος του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου.

λυνση της πρόσβασης σε αυτό από τις αρχές της Αλβανίας αρκεί για να δημιουργήσει από μόνο του ένα ρεύμα θρησκευτικού τουρισμού στη γείτονα χώρα», κατέληξε ο κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος.

Η Συνοδική Θεία Λειτουργία  της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας.

Σε δηλώσεις του ο Περιφερειάρχης Ηπείρου κ. Αλέκος Καχριμάνης αποκλειστικά για την “PHP” σχετικά με την προσκυνηματική εκδρομή στον τάφο του Αγίου Κοσμά στο Kolkondas (Κολικόντασι) του Fier (Φίερι) που διοργάνωσε από την Ήπειρο ο ίδιος μας ανέφερε:

«Να συγχαρώ κατ’ αρχήν το Δήμαρχο του Φίερι κ. Μπαφτιάρ Ζέκιαϊ (Baftjar Zeqaj) για τη συνδιοργάνωση με τη Μητρόπολη Βερατίου της εκδήλωσης και να ευχηθώ να κατασκευαστεί σύντομα και ο αστικός δρόμος σύνδεσης προς αυτό το σημαντικό για μας προσκύνημα, που έχει μεγάλη αξία τόσο για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς της Αλβανίας, όσο και για τους Έλληνες, καθώς ανήκει στην Οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας. Ας ευχηθούμε οι διδαχές, η ζωή και η προσωπικότητα του αγωνιστή Αγίου Κοσμά να είναι οδηγός στη ζωή μας στους δύσκολους καιρούς που πάλι διανύουμε», κατέληξε ο Περιφερειάρχης Ηπείρου.

Πηγή: ΡΗΡ

Η ζωή και το έργο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

Το σημείο όπου δίδαξε ο Αγιος  Κοσμάς , στον Ιερό Ναό  Περιβλέπτου Ιωαννίνων.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός (1714 – 1779), γνωστός και ως Πατροκοσμάς, ήταν Ελληνορθόδοξος μοναχός. Το κατά κόσμον όνομά του ήταν Κώνστας, ενώ το επώνυμό του παραμένει άγνωστο. Γεννήθηκε στην Αιτωλία και όπως αναφέρει ο ίδιος αόριστα “Η πατρίδα μου είναι Ελλάδα από το Απόκουρον”. Κατά τον βιογράφο και σύγχρονό του Νικόδημο Αγιορείτη γεννήθηκε στο χωριό Μέγα Δένδρο Απόκουρου κοντά στο Θέρμο Αιτωλακαρνανίας ενώ κάποιοι μελετητές θεωρούν πιθανό το γειτονικό Ταξιάρχη. Ο πιθανός χρόνος γέννησής του είναι το 1714 διότι ο Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει πως πέθανε σε ηλικία 65 ετών. Οι Παπακυριακού και Κώνστας την τοποθετούν στα 1700-1707. Πιστεύεται από χριστιανούς ότι διέθετε προφητικές και θαυματουργικές ικανότητες. Μαθήτευσε στα διδασκαλεία της Παρνασσίδας και της Ναυπακτίας πλάι σε ονομαστούς ιεροδιδασκάλους: τα στοιχειώδη γράμματα τα έμαθε από τον ιεροδιάκονο Γεράσιμο Λύτσικα, ενώ γύρω στα είκοσι, τα γραμματικά, δηλαδή την εγκύκλιο παιδεία την έλαβε από τον ιεροδιάκονο Ανανία, ενώ δίδασκε συγχρόνως και ως υποδιδάσκαλος. Το 1749 πήγε στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους (χερσόνησος του Άθω), όπου έκανε σπουδές ανωτέρου επιπέδου στη Θεολογία και τη φιλοσοφία. Εκεί υπήρξε μοναχός για δύο περίπου χρόνια στη μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Στα 1759 εγκατέλειψε το μοναστήρι και με εντολή του Πατριάρχη Σεραφείμ ξεκίνησε τις περιοδείες του στη Δυτική και Βόρεια Ελλάδα και την Ήπειρο προκειμένου να αντιμετωπίσει τον αυξανόμενο τότε εξισλαμισμό των Χριστιανών. Παρακινούσε με θέρμη τους Ορθοδόξους Χριστιανούς να ιδρύσουν σχολεία που θα διδάσκουν την ορθοδοξία. Το σχολείο αντιμετωπίζεται από τον Κοσμά σαν απαραίτητη προϋπόθεση για την προώθηση της ορθοδοξίας και η εκπαίδευση σαν ένα εργαλείο κατήχησης στην Ορθοδοξία. Εκτός από τη σημασία της Ελληνικής γλώσσας αναφέρεται συχνά και στο “ποθούμενο” που ήταν η απελευθέρωση του γένους. Ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι η απόλυτη αφιλοχρηματία. Έλεγε επί λέξει: «Δεν έχω άλλο ράσο από αυτό που φορώ».

Ο συνεργάτης-ανταποκριτής μας κ. Νίκος Σουτόπουλος στο Ναό του Αγίου Κοσμά, στο Kolkondas Αλβανίας.

Μέσα σε 16 χρόνια ίδρυσε περίπου 200 σχολεία. Στις Διδαχές του παρότρυνε τους γονείς να σπουδάζουν τα παιδιά τους Ελληνικά, τα οποία είναι η «γλώσσα της Εκκλησίας».

«Να σπουδάζετε και εσείς, αδελφοί μου, να μανθάνετε γράμματα όσον ημπορείτε. Και αν δεν εμάθετε οι πατέρες, να σπουδάζετε τα παιδιά σας, να μανθάνουν τα ελληνικά, διότι και η Εκκλησία μας είνε εις την ελληνικήν. Και αν δεν σπουδάσεις τα ελληνικά, αδελφέ μου, δεν ημπορείς να καταλάβης εκείνα οπού ομολογεί η Εκκλησία μας». Μετά την Ελληνική επανάσταση του 1770 στην Πελοπόννησο, κατά την περίοδο των Ορλωφικών, οι Τούρκοι τον υποπτεύονταν ως πράκτορα των Ρώσων. Κατά άλλους ερευνητές στην καταδίκη του Κοσμά συνέβαλαν κάποιοι Εβραίοι της Ηπείρου διότι με το κήρυγμά του κατόρθωσε να μεταφερθεί η διενέργεια του παζαριού από την Κυριακή στο Σάββατο, γεγονός που έφερε οικονομικές ζημίες στους Εβραίους. Τελικά συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 24 Αυγούστου, ημέρα Σάββατο του 1779 στο χωριό Κολικόντασι κοντά στην πόλη του Φίερι και του Βερατίου στην σημερινή Αλβανία. Ο Άγιος συχνά αναφερόταν στα κηρύγματά του αρνητικά για τους Εβραίους, πάντως σε κήρυγμά του είχε πει ρητά: «Όσοι αδικήσατε χριστιανούς ή Εβραίους ή Τούρκους, να δώσετε το άδικον οπίσω». Εναντίον του υπήρξαν επίσης οι Ενετοί, οι κοτσαμπάσηδες, οι πλούσιοι και άλλοι ισχυροί οι οποίοι θεωρούσαν ότι θίγονται. Αντίθετα, ο Κοσμάς είχε τη λαϊκή στήριξη από Χριστιανούς και ακόμα και από Τούρκους. Δεν υπήρξε καμία επίσημη κατηγορία εναντίον του ούτε δικάστηκε πριν το θάνατό του. Για την καχυποψία των Ενετών απέναντί του σώζονται μέχρι σήμερα αναφορές κατασκόπου τους για το πρόσωπό του στα ενετικά αρχεία. Ανακηρύχθηκε επίσημα άγιος από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως στις 20 Απριλίου 1961 και η μνήμη του τιμάται στις 24 Αυγούστου. Επίσης, εκτός από την Ελλάδα τιμάται αρκετές φορές και από την Αλβανία, τη Ρωσία, την Σερβία, την Βουλγαρία, την Αρμενία, τις ΗΠΑ, την Κύπρο, την Ουκρανία, την Ρουμανία, το Μαυροβούνιο και την ΠΓΔΜ.

Διδαχές και Προφητείες του

Καθώς το κήρυγμά του Κοσμά του Αιτωλού

Ο παλαιότερος Ναός της Παναγίας όπου βρίσκεται και ο τάφος του Αγίου Κοσμά.

διασώθηκε μέσω της προφορικής παράδοσης, η ακρίβεια του είναι σχεδόν αδύνατο να βεβαιωθεί. Στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό αποδίδεται μια σειρά κειμένων, σημαντικότερες των οποίων είναι οι “Διδαχές” και οι “Προφητείες”, που πιστεύεται ότι βασίζονται σε κηρύγματα του ίδιου του Αγίου που καταγράφηκαν αμέσως ή σύντομα μετά την απαγγελία τους. Σύμφωνα με τη πλειοψηφία των ερευνητών αποτελούν άμεσες καταγραφές των ομιλιών του, με πιθανότερο σενάριο κατά τον Ι. Μενούνο, να αποτελούν υπαγορευμένες ομιλίες σε μαθητές του. Σε ότι αφορά τη χρονολόγηση των κειμένων, αυτές διαχωρίζονται σε δυο κατηγορίες με βάση το χρόνο εκφώνησης και τον χρόνο καταγραφής ή αντιγραφής. Σύμφωνα με τα διασωθέντα πρωτότυπα τα οποία μας παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το χρόνο, αυτές εκφωνήθηκαν από το 1772 ως το 1779 ενώ η καταγραφή τους ξεκινά από το 1780 και φτάνει μέχρι το 1830. Η κάθε διδαχή του δεν φαίνεται να αποτελεί το περιεχόμενο μιας ομιλίας του, αλλά σύνθεση επί μέρους ομιλιών, που έκανε σε διαφορους τόπους: έτσι εξηγείται η ανωμαλία ως προς τη διαδοχή των θεμάτων που συζητούνται αλλά και η συχνή επανάληψη των ίδιων διηγήσεων και ιδεών. Οι Διδαχές και οι Προφητείες έτυχαν επανειλημμένων αντιγραφών και εκδόσεων και αποτέλεσαν δημοφιλή λαϊκά θρησκευτικά αναγνώσματα. Σε ορισμένα από τα κείμενα αυτά, που έχουν τύχει ερμηνειών και παρερμηνειών, αναπτύσσονται σύγχρονοι προβληματισμοί, όπως η έννοια της Ελληνικότητας, του “Γένους” κτλ. Τα μόνα σωζόμενα ιδιόχειρα γραπτά του Αγ. Κοσμά είναι μερικές επιστολές. ( από την ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια «Wikipedia»)