Το ταξίδι του «ιερού κώδικα»: Από την κλοπή στο Αγιο Ορος μέχρι το μουσείο του Λος Αντζελες

Μετά από ένα απίστευτο ταξίδι που κράτησε περίπου 40 χρόνια, η μοναδική βυζαντινή Καινή Διαθήκη του 12ου αιώνα δια χειρός Θεόκλητου, θα επιστρέψει στο Αγιο όρος απ’ όπου κλάπηκε το 1960.

Οπως αναφέρει σε σχετικό δημοσίευμα η εφημερίδα Καθημερινή, ο «ιερός κώδικας» φυλασσόταν στη Μονή Διονυσίου στο Αγιον Ορος όπου φυλάσσονται πολλά σπάνια κειμήλια. Ωστόσο όταν το 1950 ένας μοναχός πήγε να καθαρίσει τα πολύτιμα χειρόγραφα, διαπίστωσε ότι η Καινή Διαθήκη είχε κλαπεί.

Το «παράνομο» ταξίδι του βυζαντινού χειρογράφου διήρκησε συνολικά τέσσερις δεκαετίες, με το βιβλίο να περνάει από τη Νέα Υόρκη, τη Γερμανία και τελικά να καταλήγει στο μουσείο Γκετί του Λος Αντζελες.

Εκεί εντοπίστηκε μόλις πριν από μερικές εβδομάδες και στα τέλη του καλοκαιριού ο κώδικας –όπως ονομάζεται το σπάνιο αυτό κειμήλιο– θα επιστέψει και πάλι στη Μονή.

Η ανακάλυψη του χειρογράφου, όπως αναφέρει η Καθημερινή έγινε με αφορμή τη μεγάλη έκθεση «Ουρανός και Γη, Η τέχνη στο Βυζάντιο μέσα από ελληνικές συλλογές» που εγκαινιάστηκε πριν από τρεις εβδομάδες στο μουσείο Γκετί, στο Λος Αντζελες. Το διάσημο μουσείο είχε αποφασίσει να συμπεριλάβει και 13 κομμάτια από τη δική του μόνιμη συλλογή, μέσα στα οποία βρισκόταν και ο εν λόγω βυζαντινός θησαυρός.

Σύμφωνα με το Γκετί, το χειρόγραφο είχε περιέλθει στην κατοχή του μουσείου το 1983, από μια γερμανική συλλογή, η οποία το είχε αγοράσει –άγνωστο πότε– από άλλη ιδιωτική συλλογή με έδρα τη Νέα Υόρκη.

Το πώς όμως «έφυγε» το χειρόγραφο από το Αγιο Ορος δεν αναφερόταν πουθενά. Την απάντηση βρήκαν οι μοναχοί, όταν ανέτρεξαν στα αρχεία της δεκαετίας του ’60 και όπως προέκυψει από σχετική αναφορά που είχε κάνει ο τότε ηγούμενος, τρεις Γερμανοί επισκέπτες συνοδευόμενοι από έναν Ελληνα δημοσιογράφο είχαν ζητήσει να δουν αποκλειστικά και μόνο το πολύτιμο αυτό κειμήλιο.

Η κίνηση αυτή δεν είχε κινήσει υποψίες, φαίνεται όμως πως ήταν καθοριστική για την τύχη του χειρογράφου: Οταν λίγες εβδομάδες αργότερα το ατμόπλοιο «Αδριατική» προσάραξε σε κόλπο του Αγίου Ορους, ένα μεγάλο γκρουπ Γερμανών ζήτησε να περιηγηθεί στη βιβλιοθήκη. Εν μέσω της «αναμπουμπούλας», από την πολυκοσμία, το χειρόγραφο εκλάπη από κάποιον που σίγουρα ήξερε πολύ καλά πού ήταν τοποθετημένο.

Οπως αναφέρει η εφημερίδα Καθημερινή, κανείς δεν ξέρει πώς έφτασε ο κώδικας στην πρώτη συλλογή που τον «φιλοξένησε», στη Νέα Υόρκη, αλλά όπως αποκαλύπτει σήμερα η «Κ», δεν έφτασε ποτέ ολόκληρος. Φαίνεται πως οι άνθρωποι πίσω από την κλοπή και διακίνηση είχαν κόψει ένα από τα 288 φύλλα και το είχαν πουλήσει χωριστά. Το φύλλο περιέχει μια σπάνια εικονογράφηση Αγίων και βρίσκεται εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια στο Μουσείο Κανελλοπούλου στην Αθήνα.