«Δια βίου εκπαίδευση του Εξωραϊστικού – Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κρηνίτσας στην πόλη του Μεταξιού»

Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη δώσ’ της κλώτσο να γυρίσει παραμύθι ν’ αρχινίσει». Το παραμύθι μας λοιπόν διαδραματίζεται γύρω από το Σουφλί και την σηροτροφία, η οποία αρχίζει όταν οι δύο μοναχοί έφεραν κρυφά στο Βυζάντιο από την Κίνα τα αβγά του μεταξοσκώληκα, μέσα στα μπαστούνια τους.

Το Περιβάλλον δεν γνωρίζει σύνορα, έτσι η ιδιαίτερη ευαισθησία και αγάπη για το Περιβάλλον των μελών του «Εξωραϊστικού – Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κρηνίτσας» οδήγησε στη διοργάνωση μιας διαφορετικής επίσκεψης σε ένα τόπο γεμάτο Ιστορία και Φυσικές ομορφιές, τον ακριτικό Έβρο. Η τριήμερη απόδραση στο Σουφλί, την πόλη του μεταξιού στόχευε αφενός στην παρακολούθηση ενός τριήμερου σεμιναρίου που αφορούσε τη σηροτροφία. Η σηροτροφία αποτελεί μια σύγχρονη εκτροφή αειφορικής ανάπτυξης χωρίς να επιβαρύνει το περιβάλλον, και προσφέρει άψογα μοντέλα ανακύκλωσης και διαχείρισης των προϊόντων. Οι οικονομικές δραστηριότητες για να είναι αειφορικές πρέπει να βασίζονται σε ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και φυσικά να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των τοπικών κοινωνιών.

Η επίσκεψη στο Σουφλί διήρκεσε από 21 έως 23 Φλεβάρη 2014 στο ΚΠΕ Σουφλίου όπου φιλοξενηθήκαμε. Μας καλωσόρισε ο Μπουτάκης Γιώργος, υπεύθυνος του ΚΠΕ Σουφλίου, ο οποίος μας μίλησε για «το ρόλο του μεταξιού σήμερα» και μας ενημέρωσε για «Το Κ.Π.Ε. Σουφλίου και τη λειτουργία του». Στη συνέχεια ακολούθησε «η γνωριμία με το Μετάξι και το Σουφλί». Η παρουσίαση ενός καταπληκτικού βίντεο μας βοήθησε να μάθουμε πως γίνεται το Μετάξι και τα μεταξωτά υφάσματα. Μια διαδικασία που ξεκινάει από την εκκόλαψη συνεχίζει με την εκτροφή του μεταξοσκώληκα, το κλάδωμα και το ξεκλάδωμα, την απόπνιξη, την αναπήνιση, την κλώση, την ύφανση, τη βαφή για να φθάσει στο τελικό στάδιο που είναι το φινίρισμα.

Στην τάξη…

Η σηροτροφία -εκτροφή του μεταξοσκώληκα γίνεται σε χώρους καθαρούς και η μοναδική τροφή είναι φύλλα μουριάς τα οποία περιέχουν τα θρεπτικά συστατικά και το νερό που χρειάζονται οι μεταξοσκώληκες. Μέχρι να πλέξουν το κουκούλι, περνούν από διάφορες ηλικίες με διαστήματα αδράνειας – ο ύπνος. Η διάρκεια της εκτροφής περιλαμβάνει 5 ηλικίες και 4 ύπνους. Για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων ενός κουτιού των 20.000 αβγών χρειάζονται 500 κιλά περίπου μορεόφυλλα. Οι ανάγκες για κάθε ηλικία σε μορεόφυλλα κατανέμονται ως εξής: 1η ηλικία 2 kg, 2η ηλικία 8 kg, 3η ηλικία 20 kg, 4η ηλικία 80 kg, 5η ηλικία 390 kg, (σύνολο 500 kg). Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται ότι οι ανάγκες των μεταξοσκωλήκων σε μορεόφυλλα αυξάνονται πολύ όσο οι μεταξοσκώληκες μεγαλώνουν. Έτσι, στην τελευταία ηλικία απαιτούνται περισσότερα εργατικά χέρια (δηλαδή όλη η οικογένεια ασχολείται με το τάϊσμα του μεταξοσκώληκα). Οι μεταξοσκώληκες τρέφονται συνεχώς και μόνο στη διάρκεια του ύπνου δεν παίρνουν τροφή. Γι’ αυτό θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους συνέχεια φρέσκα φύλλα για να μη καθυστερήσει η ανάπτυξή τους.

Στο Μουσείο

Τα φύλλα στις πρώτες ηλικίες (μέχρι την 3η) χορηγούνται κομμένα σε μικρά κομμάτια, από 1 μέχρι 5 εκατοστά. Ο κύριος λόγος του τεμαχισμού των φύλλων είναι η διευκόλυνση διατροφής του μεταξοσκώληκα. Στην 4η ηλικία χορηγούνται ολόκληρα φύλλα και στην 5η ηλικία η τροφοδότηση μπορεί να γίνει και με ολόκληρους βλαστούς. Ακολουθεί το κλάδωμα, στάδιο που τα σκουλήκια θα πλέξουν το κουκούλι. Την 8η ημέρα της 5ης ηλικίας οι μεταξοσκώληκες σταματούν το φαγητό, γίνονται διαφανείς, μικραίνουν, κινούνται συνέχεια, ανεβαίνουν στα ψηλότερα σημεία της στρωμνής και διαγράφουν με το κεφάλι τους ομόκεντρους κυλίνδρους, βγάζουν νήματα από το στόμα τους που προσπαθούν κάπου να τα στεριώσουν. Οι μεταξοσκώληκες ανεβαίνουν στα κλαδιά για να πλέξουν το κουκούλι. Το οποίο αποτελείται από μεταξωτή κλωστή μήκος 2.000 περίπου μέτρων. Στη συνέχεια ακολουθεί το ξεκλάδωμα είναι μια εργασία που έχει για σκοπό την συγκομιδή των κουκουλιών πάνω από τα κλαδιά. Τα κουκούλια διακρίνονται σε 4 κατηγορίες.

Κανονικά, διπλά , ανώμαλα, λερωμένα. Μέσα σε 15 μέρες από τότε που οι μεταξοσκώληκες ανέβηκαν στα κλαδιά γίνεται η απόπνιξη, γιατί διαφορετικά οι πεταλούδες τρυπούν τα κουκούλια και βγαίνουν στο περιβάλλον, αλλά χαλάει η συνέχεια της κλωστής. Εάν δεν γίνει η απόπνιξη η πεταλούδα τρυπάει το κουκούλι και βγαίνει έξω για να ζευγαρώσει. Έτσι ο βιολογικός κύκλος ξαναρχίζει.

Ακολουθεί η αναπίνιση διαδικασία κατά την οποία ξετυλίγεται η κλωστή από το κουκούλι και τυλίγεται σε ανέμες. Τα κουκούλια τοποθετούνται σε ειδικές μικρές λεκάνες με ζεστό νερό 50 έως 60 βαθμούς Κελσίου για να διαλυθεί η μεταξόκολλα και να ξετυλιχθεί ευκολότερα η ίνα. Μια σειρά από διαδικασίες οδηγεί στην ύφανση διαδικασία με την οποία το νήμα πλέκεται σε ύφασμα. Για όλα τα είδη των υφασμάτων υπάρχει ένας τύπος αργαλειού, ο οριζόντιος ή καθιστός όπως λέγεται. Οι αργαλειοί μπορεί να είναι ξύλινοι, χειροκίνητοι, στην παραδοσιακή οικοτεχνία, ή αυτόματοι ηλεκτροκίνητοι στην βιοτεχνία και βιομηχανία. Μετά την ύφανση ακολουθεί η βαφή. Αν θέλουμε να διατηρήσουνε το φυσικό του χρώμα, ακολουθεί η διαδικασία της λεύκανσης. Κάπου εδώ τελείωσε η ενημέρωση που αφορούσε βασικά στοιχεία και πληροφορίες για τη σηροτροφία. Το βράδυ μετά το φαγητό διασκεδάσαμε με την υπέροχη ορχήστρα και τα τραγούδια του Δήμου Αρχοντούλη.

Την επόμενη ημέρα αφού πήραμε το πρωινό μας επισκεφτήκαμε το Μουσείο Σουφλίου στην παρακάτω ιστοσελίδα μπορείτε να παρακολουθήσετε αναλυτικά για την παραγωγή και το εμπόριο του μεταξιού http://www.artofsilkmuseum.gr/?page_id=594#go_page_now. Ακούσαμε για τα κουκουλόσπιτα, που ήταν διώροφα κτίρια και χρησίμευαν για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Οι μεταξοσκώληκες ήταν αραδιασμένοι πάνω σε μεγάλα κρεβάτια όπου εκεί τρέφονταν και 2 φορές την εβδομάδα τα κρεβάτια καθαρίζονταν από τα αποφάγια και τις ακαθαρσίες των σκουληκιών. Στις αίθουσες των κρεβατιών η θερμοκρασία και η υγρασία έπρεπε να ήταν συγκεκριμένη, κυρίως για την εκκόλαψη. Ανηφορίσαμε από την πλατεία προς τις παλιές γειτονιές. Γειτονιές και στενά με τα σαχνισιά, τις μεγάλες ξύλινες προθήκες του σιγείου, το χαγιάτι και τον τσατμά. Τα κουκουλόσπιτα είχαν τεράστιες μπαλκονόπορτες χωρίς μπαλκόνια. Είχαμε την ευκαιρία τόσο στο Μουσείο όσο και σε άλλα καταστήματα να αγοράσουμε μεταξωτά μαντήλια, κεντήματα και υφάσματα και καρβουρμά που όπως διαπιστώσαμε είναι νοστιμότατος.

Το Τζαμί

Ακολούθησε το γεύμα στο ΚΠΕ Σουφλίου και στη συνέχεια στις 13:00 κάναμε ένα διάλειμμα και αναχωρήσαμε για μια σύντομη επίσκεψη μέχρι την Ανδιανούπολη. Επισκεφτήκαμε το μεγαλοπρεπές τζαμί του Οθωμανού σουλτάνου Σελίμ Β’, το τέμενος Σελιμιγιέ. το οποίο αποτελεί κομψοτέχνημα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής και το αρτιότερο δημιούργημα του αρχιτέκτονα Σινάν και τη σκεπαστή αγορά. Στο δρόμο για την Ανδριανούπολη περάσαμε από το Διδυμότειχο που είναι χτισμένο στη συμβολή των ποταμών Έβρου και Ερυθροπόταμου και την Ορεστιάδα που οφείλει το όνομά της σε δυο εκδοχές, η πρώτη είναι ότι ο Ορέστης, γιος του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, λούστηκε στη συμβολή των τριών ποταμών, Άρδα, Έβρου και Τόνζου για να γλυτώσει από τις Ερινύες και έχτισε μια πόλη με το όνομα Ορεστιάδα και η δεύτερη εκδοχή είναι ότι ονομάστηκε κατά τις νύμφες που κατά τους αρχαίους Έλληνες ζούσαν στην συμβολή των τριών ποταμών και οι οποίες ονομάζονταν και «Ορεστιάδες». Η Ορεστιάδα είναι μια σύγχρονη Ελληνική πόλη. Αποτελεί σημαντικό αγροτοεμπορικό κέντρο της ορειοανατολικής Ελλάδας, με σιδηροδρομική και οδική σύνδεση. Στην Ορεστιάδα λειτουργεί το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης και το Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.

Επιστρέψαμε κατά τις 19:00 και μετά από ένα καφεδάκι συνεχίσαμε χωρισμένοι σε τρεις ομάδες με κατασκευές από μετάξι, αναπήνιση μεταξιού και ζωγραφική από μετάξι. Στις 21:30 γευτήκαμε ένα υπέροχο σνίτσελ και ευχαριστούμε τις μαγείρισσες για τα νόστιμα φαγητά και την προθυμία τους να μας περιποιηθούν όπως ξέρουν οι Έλληνες παντού να προσφέρουν φιλοξενία από καρδιάς. Την Κυριακή πολύ νωρίς κάποιοι επισκέφτηκαν τον Άη – Γιώργη για να

προσευχηθούν. Ο ναός έχει ένα πανύψηλο οκταγωνικό καμπαναριό που διακρίνεται από κάθε σημείο της πόλης. Όλοι όσοι επισκέφτηκαν το ναό έμειναν έκθαμβοι από την ομορφιά των ξυλόγλυπτων και τον τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης αποτύπωσε τους ιερούς συμβολισμούς της Χριστιανικής παράδοσης στο τέμπλο του ναού. Άξιες θαυμασμού είναι οι συμβολικές παραστάσεις και ο Εσταυρωμένος στο κέντρο του Τέμπλου. Επέστρεψαν και συνεχίσαμε το επιμορφωτικό σεμινάριο. Η μεταποίηση προϊόντων σηροτροφίας ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα και μας οδήγησε σε πολλές ερωτήσεις για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα και να αξιολογήσουμε το σεμινάριο. Απολαύσουμε ένα νοστιμότατο παστίτσιο και πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Ευχαριστήσαμε την Παιδαγωγική Ομάδα του ΚΠΕ Σουφλίου και αναχωρήσαμε για τον τόπο μας.

Στα δεξιά μας αποχαιρετούσαμε το εργοστάσιο μέταξας των αδελφών Τζίβρε, που από το 1909 επί σειρά ετών γνώρισε τη δόξα και τώρα ο χώρος όπου κάποτε εργαζόταν περίπου 100 μετεξεργάτριες, αποκτά πνοή ζωής και θα μετατραπεί σε Οικομουσείο Προβιομηχανικής και Βιομηχανικής Κληρονομιάς. Ακολουθεί η δύση ενός υπέροχου τριημέρου με μια τελευταία αναλαμπή στην Κομοτηνή, μια σύντομη στάση για καφεδάκι αλλά και αγορά παραδοσιακών γλυκισμάτων όπως σουτζούκ λουκούμ και καφέ Κομοτηνής.

Ευχαριστούμε την παιδαγωγική ομάδα του ΚΠΕ Σουφλίου και ιδιαίτερα τον υπεύθυνο του ΚΠΕ Σουφλίου Γιώργο Μπουτάκη, καθώς και τους διαφόρους φορείς της τοπικής κοινωνίας όπως το Δήμο Σουφλίου, τη Δημοτική επιχείρηση σηροτροφίας και το Μουσείο Μετάξης Σουφλίου για όλα όσα μάθαμε κατά τη διάρκεια του τριήμερου σεμιναρίου κάνοντας πράξη τα λόγια του Σόλωνα «Γηράσκω αεί διδασκόμενος», καθώς η “δια βίου μάθηση”, δηλαδή να διδασκόμεθα από τους “δασκάλους μας” απαιτείται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας !!!

Πηγές : 1. http://www.kpesoufliou.gr/index.php?option=com_content&task=section&id=8&Itemid=84 2. http://www.artofsilkmuseum.gr/