Μοριακή Βιολογία – Γενετική – Εξελίξεις και Προβληματισμοί

2.γ΄ ΝΕΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ – ΝΕΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

MAKIS J. TSAPOGAS, M.D., PH.D.

Οι νεώτερες εξελίξεις της Βιοϊατρικής θα έχουν σαν αποτέλεσμα την περαιτέρω παράταση της ζωής. Είναι όμως η μακροζωΐα η μόνη ή ακόμη η κύρια επιδίωξη του ανθρώπου; Η ποιότητα της ζωής είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντική. Αυτό όμως εξαρτάται μέχρις ένα σημείο από εμάς σαν άτομα και σαν κοινωνικό σύνολο.

Ας εξετάσουμε τώρα τον κόσμο όπως είναι σήμερα και πως θα διαμορφωθεί 20 χρόνια αργότερα, εάν δεν ληφθούν τα ανάλογα μέτρα. Ο πληθυσμός της γης υπολογίζεται σήμερα σε 6,7 δισεκατομμύρια. Η πρόβλεψη είναι ότι μετά 20 χρόνια θα φθάσει σε 7,7 δισεκατομμύρια. Η άνοδος αυτή θα συμβεί κατά 90% στις τεχνολογικά αναπτυσσόμενες χώρες και θα έχει σαν συνέπεια μεγαλύτερη κοινωνική αστάθεια.

MAKIS J. TSAPOGAS, M.D., PH.D.

Η αστικοποίηση που είναι ήδη παγκόσμια στο 50%, θα ανέλθει στο 80% στις αναπτυγμένες χώρες. Θα δημιουργηθεί επομένως δημογραφική έκρηξη, με αποτέλεσμα την μετακίνηση πληθυσμών,

αύξηση της ανεργίας, της εγκληματικότητας και επιδείνωση της ατμοσφαιρικής ρυπάνσεως. Η γήρανση του πληθυσμού σε ευρεία κλίμακα, θα αυξήσει τις ανάγκες για την αντιμετώπιση των χρονίων νοσημάτων και γενικά της κοινωνικής περιθάλψεως.

Όσον αφορά το περιβάλλον, προβλέπεται ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα επιδεινωθεί και θα επέλθει παγκόσμια χειροτέρευση του κλίματος. Θα επακολουθήσουν επίσης καταστροφές των καλλιεργειών, των αρδεύσιμων εκτάσεων και εξαφάνιση ιστορικών βιολογικών ειδών. Το Άζωτο υπό την μορφή διοξειδίου του αζώτου θα αυξηθεί κυρίως λόγω των καυσαερίων από τα αυτοκίνητα. Η μετατροπή του σε νιτρικά οξέα δημιουργεί την γνωστή όξινη βροχή. Θα συνεχισθεί βαθμιαία απώλεια και τελικά σοβαρή έλλειψη υδάτινων πόρων από λίμνες, ποτάμια και λιμνοθάλασσες. Τα τελευταία μόνον 40 χρόνια υπάρχει μείωση όλων αυτών κατά 40% και γενική υποβάθμιση του φυσικού πλούτου κατά 30%.

Άμεσα επείγοντα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν παγκόσμια, με ταυτόχρονη σωστή χρήση των φυσικών πόρων. Πρέπει να περιορισθεί η υπερβολική χρήση των οικοσυστημάτων και η επιπρόσθετη παραγωγή και συγκέντρωση παραπροϊόντων του πετρελαίου, του άνθρακα και των ορυκτών. Νέες πηγές ενέργειας, όπως τα παράγωγα του υδρογόνου θα δώσουν μερική τουλάχιστον λύση.

Βιοηθική: Θα επικεντρωθούμε στο πολύ ευαίσθητο και σημαντικό αυτό θέμα. Εκείνο που προκαλεί έντονες αντιδράσεις στον Τόπο μας και παγκόσμια, είναι η αναπαραγωγική κλωνοποίηση του

ανθρώπου. Στατιστικές μελέτες έχουν δείξει ότι σχεδόν η ολότης των πολιτών και των επιστημόνων είναι σαφώς τοποθετημένοι εναντίον της Κλωνοποιήσεως του ανθρώπου. Στο μικρό ποσοστό όσων την ασπάζονται, πρέπει να δοθούν οι ακόλουθες απαντήσεις: Δεν θα υπάρξει ουσιαστικό επιστημονικό, ούτε θεραπευτικό όφελος από την αναπαραγωγική κλωνοποίηση του ανθρώπου. Τα ποσοστά επιτυχίας θα είναι άλλωστε απαγορευτικά για να θεωρηθεί καλή η τεχνική αυτή. Πρέπει να τονισθεί παράλληλα ότι η τεχνητή γονιμοποίηση ήδη επιλύνει ασφαλώς πολλά από τα προβλήματα στο ζωτικό αυτό θέμα.

Εάν η κλωνοποίηση του ανθρώπου επιτευχθεί, ο κλώνος θα είναι ουσιαστικά ο ετεροχρονικός δίδυμος του πατέρα ή της μητέρας και όχι το παιδί τους, με την έννοια που γνωρίζουμε από πλευράς ψυχικής, κοινωνικής και νομικής διαστάσεως. Η γυναίκα που θα δωρίσει το ωάριό της, όπως και η ανάδοχος μητέρα, δεν θα έχουν γενετική σχέση με τον κλώνο. Δεν θα είναι ούτε καν αντίγραφο του δότη του γενετικού υλικού, αφού θα διαμορφωθεί σε διαφορετικό περιβάλλον και άλλη εποχή.

Μοριακή Βιολογία/Κοινωνία: Με την εφαρμογή της, θα χρειασθεί μεγαλύτερη κατοχύρωση του πολίτη και τήρηση ορισμένων αρχών. Η βασική έρευνα χρειάζεται να γίνεται κατά προτίμηση σε αναγνωρισμένα Ερευνητικά Κέντρα και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα. Η χρηματοδότησή τους να προέρχεται κυρίως από την Πολιτεία και άλλα Κοινωφελή Ιδρύματα. Μονοπώληση των ανακαλύψεων του ανθρώπινου γονιδίου δεν είναι επιτρεπτή.

Μοναδικός σκοπός της έρευνας πρέπει να είναι η αντιμετώπιση ασθενειών και όχι η χρησιμοποίησή της για την λεγόμενη «ευγονική». Ο γονιδιακός χάρτης δεν πρέπει να έχει επιζήμιες εφαρμογές δηλαδή να χρησιμοποιείται για επαγγελματικό ή κοινωνικό αποκλεισμό του ατόμου. Παράλληλα υπάρχει το πρόβλημα των επιπτώσεων που μπορεί να δημιουργηθούν ψυχολογικά στο άτομο, εάν και όταν ενημερωθεί εκ των προτέρων τι του επιφυλάσσει το μέλλον.

Η αντιμετώπιση των ασθενειών θα έχει μοριακή βάση και θα σχεδιάζονται ακριβείς εξατομικευμένες θεραπείες. Στο αρχικό στάδιο της εφαρμογής των ανακαλύψεων αυτών το κόστος της θεραπείας θα είναι υπέρογκο.

Καθήκοντα του Ιατρού: Προβλέπεται ότι θα διευρυνθούν όσον αφορά την ευθύνη του απέναντι στον ασθενή, την Οικογένειά του, αλλά και την Κοινωνία. Ο κύκλος σπουδών των Ιατρών και των άλλων επαγγελμάτων υγείας θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται συχνότερα ανάλογα με τις εξελίξεις.

Για μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση των μελών των Ομάδων Υγείας απέναντι στον ασθενή ως άτομο, έχουμε προτείνει με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, να συμπεριληφθούν στην Ιατρική Εκπαίδευση και κοινωνικές επιστήμες, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία και Ανθρωπολογία. Αυτό έχει ήδη υιοθετηθεί σε ορισμένες Ιατρικές Σχολές του εξωτερικού, με αρχικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Λόγω των κατακλυσμιαίων αλλαγών στην γνώση, η Συνεχιζόμενη διά βίου εκπαίδευση αποκτά εξέχουσα θέση. Σωστή ενημέρωση,

συναίνεση και τήρηση του απορρήτου πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά.

Οι κανόνες που αφορούν την τήρηση των πρωτοκόλλων για κλινικές μελέτες, να εφαρμόζονται με απόλυτη ακρίβεια. Υπάρχει ανάγκη για ίδρυση περισσότερων Κέντρων Γενετικής Συμβουλευτικής και ειδικών εργαστηρίων. Χρειάζεται επίσης ενδυνάμωση των Συμβουλίων Βιοηθικής, Ερευνητικών Ινστιτούτων και Επιστημονικών Εταιρειών.

Κατοχύρωση πολιτών: Η σημαντικότερη δικλείδα ασφαλείας, είναι ο σωστά ενημερωμένος και ενεργός πολίτης. Αυτό επιτυγχάνεται με την διάδοση της βιολογικής παιδείας. Ίδρυση συλλόγων που θα αποσκοπούν στην ενημέρωση του Κοινού για τις νέες έρευνες και τις μελλοντικές εφαρμογές τους. Ιδιαίτερα πρέπει να αναφέρονται οι πιθανές βλαπτικές επιπτώσεις που θα έχουν αυτές στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.

Η καταστροφή του περιβάλλοντος, η παγκόσμια αστάθεια και η αστικοποίηση, δεν θα επιλυθούν βέβαια με την Μοριακή Βιολογία. Αυτή καθ’ εαυτή η Βιοϊατρική έρευνα με τις εφαρμογές της, αντιμετωπίζει επίσης δυσκολίες και διλήμματα. Κάθε επιστημονική απάντηση γεννά καινούργια ερωτήματα. Οι εξελίξεις λοιπόν αυτές οδηγούν στο κέρας της Αμαλθείας ή ανοίγουν τους ασκούς του Αιόλου; Αυτό εξαρτάται και πάλι από όλους.

Υπάρχει ευφορία όσον αφορά την γονιδιακή θεραπεία, χρειάζεται όμως αρκετή αυτοσυγκράτηση. Απαιτούνται πολλά στάδια από το

πρώτο πειραματικό επίπεδο, μέχρις ότου επικυρωθεί μία τεχνική ότι είναι ασφαλής για να εφαρμοσθεί στους ασθενείς.

Η τεχνολογία αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες για να εδραιωθεί όσον αφορά την αντιμετώπιση των ασθενειών. Το οδοιπορικό της Μοριακής Βιολογίας είναι ανηφορικό. Χρειάζεται σκληρή δουλειά, πολλή γνώση και υπομονή, συνυφασμένη με ηθική δεοντολογία.

Στόχοι της πρέπει να συνεχίζουν να είναι οι ακόλουθοι:

Η γενετική αδικία να εξουδετερώνεται βαθμιαία από την πρόοδο της γενετικής θεραπείας.

Εξασφάλιση και αναβάθμιση της ποιότητας και διάρκειας της ζωής. Ειδικώτερα επιδιώκεται η ανεύρεση της μοριακής βάσεως των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού, των ασθενειών, του γήρατος και η κατανόηση του φαινομένου της ζωής.

Εφαρμογή των βιοϊατρικών επιτευγμάτων, ώστε οι άνθρωποι να γεννιούνται, να ζουν και να γερνούν σε καλή υγεία.

Θεμελιώδης στόχος είναι η διαρκής μετεξέλιξη του ΖΗΝ σε ΕΥ ΖΗΝ.

Με θετικό εποικοδομητικό πνεύμα θα αντιμετωπίσουμε τα θέματα της Υγείας και την Οικονομική Κρίση που είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένα. Τελικά και πάλι θα υπερνικήσουμε τις δυσκολίες.