Εσβησε τα ξημερώματα η διεθνούς φήμης, σπουδαία γλύπτρια Χρύσα

Τα ξημερώματα, λίγες μέρες πριν τα γενέθλια της, απεβίωσε μια από τις σημαντικότερες ελληνίδες όλων των εποχών, μια σπουδαία γλύπτρια που διεκδικούσαν ως εθνικότητα και άλλες χώρες και κυρίως οι ΗΠΑ όπου έζησε και δημιούργησε πολλά χρόνια: Χρύσα.

Η είδηση πως απεβίωσε έγινε γνωστή σήμερα το πρωί  ενώ ήδη η σελίδα του wikipedia έχει  καταγράψει την 23 Δεκεμβρίου του 2013 ως ημερομηνία θανάτου της Χρύσας Βαρδέα, αυτής της σπουδαίας Ελληνίδας που έλαμψε στο παγκόσμιο στερέωμα.

Γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου του 1933, σε μια φημισμένη μανιάτικη οικογένεια που όμως ζούσε φτωχικά στην Αθήνα – μάλιστα ο πατέρας της πέθανε όταν η Χρύσα ήταν ακόμα μωρό. Αρχικά σπούδασε κοινωνική πρόνοια στην Αθήνα όμως το 1953 με την προτγροπή των ειδικών πηγαίνει στο Παρίσι, όπου και σπουδάζει στην Ακαδημία Γκραντ Σωμιέρ για ένα χρόνο. Το 1954 αναχωρεί για την Αμερική και συνεχίζει τις σπουδές της στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας για άλλο ένα χρόνο. Από το 1957, εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη, οπού και δημιουργεί το εργαστήριό της. Εκεί θα επηρεαστεί από την Times Square και τα φώτα της. Η περιοχή αυτή θα γίνει πηγή έμπνευσης για αυτήν.

H Αμερική ήταν η γη των ευκαιριών για αυτήν. Δήλωνε στο περιοδικό Μοmento «Πρώτη μου στάση το Σαν Φρανσίσκο. Φοιτήτρια τότε στη Σχολή Καλών Τεχνών και ύστερα στη Νέα Υόρκη, όπου και έζησα 47 χρόνια. Εικοσοχτώ χρονών η πρόταση για την πρώτη μου ατομική έκθεση στο Guggenheim Museum. Το όνειρο που γινότανε πραγματικότητα για μερικούς. Πολλοί φίλοι καλλιτέχνες με ρωτούσαν τότε πως ένιωθα. Η αλήθεια ήταν ότι δεν θυμάμαι να ένιωσα ιδιαίτερη χαρά. Είχα μπροστά μου πολλές ώρες δουλειάς και στα εγκαίνιαδιατηρούσα τις επιφυλάξεις μου.»

Τα έργα της είναι εμπνευσμένα από την ζωή των μεγάλων αστικών κέντρων. Το πρώτο της μεγάλο έργο, τα Κυκλαδικά Βιβλία (1957)[2], χαρακτηρίστηκαν από την κριτικό τέχνης Μπάρμπαρα Ρόουζ ως προάγγελος του Μινιμαλισμού. Η πρώτη της ατομική έκθεση πραγματοποιήθηκε το 1961 στη γκαλερί της Betty Parsons και την ίδια χρονιά στο μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης.

Σε διάφορα έργα της εμπνευσμένα από την Times Square (1966), την οποία συνδέει με το Βυζαντινή Αυτοκρατορία, χρησιμοποιεί αλουμίνιο και φώτα νέον. Το έργο της Οι Πύλες της Times Square (Albright Knox Art Gallery), σύνθεση από ανοξείδωτο ατσάλι, πλέξιγκλας και φώτα νέον, αποτελεί την καλλιτεχνική κορύφωση της αλλά και ένα από τα πιο σημαντικά αμερικανικά γλυπτά. Στο έργο αυτό, που έχει την μορφή δύο μεγάλων Α, χρησιμοποιεί φώτα νέον. Η χρήση γραμμάτων αλλά και νέον χαρακτηρίζουν, γενικά, τα έργα της. Το 1967 κατασκευάζει το έργο Κλυταιμνήστρα, το οποίο σήμερα βρίσκεται έξω από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Έχει εκθέσει έργα της σε πάρα πολλά διάσημα μουσεία και γκαλερί στον κόσμο όπως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) στην Νέα Υόρκη, το Minneapolis’ Walker Art Center (1968), το Whitney (1972), το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Μόντρεαλ (1974), το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι(1979), στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα,[4], στα Ινστιτούτα Σύγχρονης Τέχνης της Βοστώνης και του Λονδίνου και έχει συμμετάσχει σε διάφορες εκθέσεις όπως οι Μπιενάλε του Σάο Πάολο (1963,1969) και της Βενετίας (1972). Επίσης έχει γνωρίσει σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης που εκείνη την εποχή υπήρχαν στην Νέα Υόρκη.
Το έργο της Mott Street (1983), επηρεασμένο από την Chinatown του Μανχάταν, βρίσκεται στον σταθμό Ευαγγελισμό του Μετρό της Αθήνας. Έργα της έχει χαρίσει, επίσης, στοΜακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης που θα γίνει στην Αθήνα. Το 1992 επέστρεψε για πρώτη φορά στην Αθήνα μετά από τριάντα πέντε χρόνια, δημιουργώντας ένα εργαστήριο στον Νέο Κόσμο, αλλά μετά επέστρεψε ξανά στην Αμερική.