Το αρχαιότερο ανθρώπινο DNA είναι 400.000 ετών

Ένα ανθρώπινο μηριαίο οστό «χάρισε» στους επιστήμονες το αρχαιότερο DNA που έχει βρεθεί ως σήμερα. Ειδικοί από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για την Εξελικτική Ανθρωπολογία στη Λειψία της Γερμανίας εξήγαγαν από το οστό αυτό γενετικό υλικό ηλικίας 400.000 ετών, γεγονός που, όπως αναφέρουν, ανοίγει νέους δρόμους στη μελέτη των προγόνων μας. Με δημοσίευση στην επιθεώρηση «Nature» οι επιστήμονες αναφέρουν ότι πρόκειται για το αρχαιότερο DNA το οποίο έχει ποτέ αλληλουχηθεί.

Ο δυσπρόσιτος «Λάκκος των Οστών»

Το μηριαίο οστό προέρχεται από τον ονομαστό «Λάκκο των Οστών» στην Ισπανία, στον οποίον έχουν βρεθεί απομεινάρια τουλάχιστον 28 προγόνων μας. Ωστόσο τα αποτελέσματα της ανάλυσης του οστού αυτού μάλλον γεννούν πολλά νέα ερωτήματα παρά δίνουν πειστικές απαντήσεις για το πολύπλοκο γενεαλογικό δέντρο μας.

Όλα τα αρχαία ανθρώπινα οστά που βρέθηκαν στον «Λάκκο των Οστών» κοντά στην πόλη Μπούργκος της βόρειας Ισπανίας ήλθαν στο φως με πολύ κόπο και «συναρμολογούνταν» από τους παλαιοντολόγους επί περισσότερο από δύο δεκαετίες. Η συγκεκριμένη σπηλιά αποδείχθηκε «θησαυρός» για τους επιστήμονες καθώς «έκλεινε» εντός της πολλά ανθρώπινα οστά του Μέσου Πλειστόκαινου.

Προκειμένου να έχουν πρόσβαση στη σπηλιά οι επιστήμονες χρειάστηκε να… σέρνονται επί εκατοντάδες μέτρα μέσα σε στενά τούνελ και να «καταδύονται» με σχοινιά στο σκοτάδι. Τα σώματα των αρχαίων ανθρώπων πιστεύεται ότι θάφτηκαν σε τέτοιο δύσκολο σημείο επί τούτου – τα αίτια θανάτου παραμένουν άγνωστα.

Τα απολιθωμένα οστά φέρουν πολλά χαρακτηριστικά τυπικά των Νεάντερταλ και είτε ανήκουν σε ένα προγονικό μας είδος γνωστό ως Homo heidelbergensis είτε, σύμφωνα με κάποιους παλαιοανθρωπολόγους, αποτελούν πρώιμους εκπροσώπους της γενεαλογικής γραμμής των Νεάντερταλ.

Αυτό το μηριαίο οστό προσέφερε στους ειδικούς το πανάρχαιο DNA Credit: Javier Trueba, MADRID SCIENTIFIC FILMS

Η τεράστια επιστημονική πρόοδος επέτρεψε την αλληλούχηση

Η ιδιότητα του DNA να διασπάται εύκολα με την πάροδο του χρόνου δεν είχε επιτρέψει μέχρι σήμερα στους ειδικούς να διεξαγάγουν γενετικές εξετάσεις σε αυτά τα αρχαία μέλη της ανθρώπινης οικογένειας. Ωστόσο η τεράστια πρόσφατη πρόοδος στην τεχνολογία αλληλούχησης έκανε τα (προηγουμένως) αδύνατα δυνατά. «Πριν από κάποια χρόνια οι γενετιστές πίστευαν ότι δεν θα ήταν σε θέση να εξαγάγουν DNA από δείγματα αρχαιότερα από 60.000 έτη» ανέφερε ένας εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης, ο Χοσέ Μπερμούδεζ δε Κάστρο που συμμετείχε στην ομάδα η οποία πραγματοποίησε τις ανασκαφές στον «Λάκκο των Οστών» και προσέθεσε: «Βέβαια αυτό σήμερα έχει αλλάξει καθώς οι τεχνικές είναι πλέον πολύ προχωρημένες».

Μεταξύ των «πατέρων» αυτών των αλλαγών στις τεχνικές εξαγωγής και αλληλούχησης του αρχαίου DNA είναι και οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Εξελικτική Ανθρωπολογία με επικεφαλής τον καθηγητή Σβάντε Πάαμπο. Όπως ανέφερε ο καθηγητής Πάαμπο που είναι και διευθυντής του Ινστιτούτου «τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι μπορούμε πλέον να μελετήσουμε το DNA προγόνων μας ηλικίας εκατοντάδων χιλιάδων ετών. Πρόκειται για κάτι εκπληκτικό».

Οι ερευνητές ήταν σε θέση να συλλέξουν μια σχεδόν ολοκληρωμένη αλληλουχία μιτοχονδριακού DNA (πρόκειται για το γενετικό υλικό που περιέχεται στα «εργοστάσια παραγωγής ενέργειας» εντός των ανθρώπινων κυττάρων) από το αρχαίο μηριαίο οστό. Ωστόσο η σύγκριση των αποτελεσμάτων με εκείνα που αφορούν τις γενετικές αλληλουχίες άλλων αρχαίων αλλά και σύγχρονων ανθρώπων εξέπληξε τους ειδικούς.

Η έκπληξη

Αντί να προκύψει σχέση μεταξύ των ισπανικών δειγμάτων με τους πιο… σύγχρονους Νεάντερταλ – κάτι που θα ήταν το αναμενόμενο αν βασιζόμασταν μόνο στα φυσικά χαρακτηριστικά των απολιθωμάτων και στη γεωγραφία – το μιτοχονδριακό DNA παρουσίαζε μεγαλύτερες ομοιότητες με εκείνο που εντοπίστηκε σε απολιθώματα 40.000 ετών που ήλθαν στο φως χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στη σπηλιά Ντενίσοβα στη Σιβηρία. Οι ερευνητές υπολόγισαν μάλιστα – μέσω χαμένων μεταλλάξεων στις αρχαίες αλληλουχίες του DNA – ότι το άτομο στο οποίο ανήκει το οστό από τον «Λάκκο των Οστών» μοιραζόταν έναν κοινό πρόγονο με τους Ντενίσοβα πριν από 700.000 χρόνια.

Αναρωτιέται κάποιος – και εύλογα – πώς DNA που μοιάζει με εκείνο των Ντενίσοβα της Σιβηρίας εμφανίστηκε στην Ισπανία του Μέσου Πλειστόκαινου. Οι πιθανές απαντήσεις αρκετές: καταρχάς πιθανώς ο τύπος μιτοχονδριακού DNA του «Λάκκου των Οστών» να προερχόταν από έναν ακόμη αρχαιότερο πληθυσμό ανθρώπων που ήταν πρόγονοι τόσο των ανθρωποειδών της Ισπανίας όσο και των Ντενίσοβα (αυτή η γενετική γραμμή πιθανότατα επίσης χάθηκε από τη γονιδιακή δεξαμενή των Νεάντερταλ).

Κατά δεύτερον η διασταύρωση μεταξύ των ανθρώπων του «Λάκκου των Οστών» (ή των προγόνων τους) με ένα άλλο πρώιμο ανθρώπινο είδος ίσως έφερε το DNA που μοιάζει με εκείνο των Ντενίσοβα μέχρι την Ισπανία.

Τα ερωτήματα δεν έχουν βρει οριστικές απαντήσεις, ωστόσο η πρόοδος της επιστήμης σίγουρα επιφυλάσσει και άλλα ερωτήματα και εκπλήξεις στα χρόνια που έρχονται δείχνοντας πολλά για το παρελθόν μας.