Ένας “εχθρός” φίλος του λαού

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΑΣΠΙΝΑ

Να το εξηγήσουμε από την αρχή. Δεν είμαστε κριτικοί του θεάτρου. Ούτε, δυστυχώς, από εκείνους που δεν ζουν αν δεν δουν τουλάχιστον μια-δυο θεατρικές παραστάσεις το μήνα… Για την ακρίβεια, και εξαιτίας της …ακρίβειας, η θεατρική αγωγή του γράφοντος έχει απελπιστικά ατονήσει τα τελευταία χρόνια. (Ε, και λίγα παραπάνω, δεν χάθηκε ο κόσμος!) Επομένως, δεν διεκδικούμε  περγαμηνές μήτε γράφουμε κριτική. Τις εντυπώσεις μας θα παραθέσουμε, από μια βραδιά που την φοβόμασταν πληκτική και εξελίχθηκε σε λίαν ενδιαφέρουσα έως και ψυχικά ευχάριστη.

Όταν ένας καλός συνεργάτης μας  μίλησε για την πρεμιέρα στο θέατρο “Άλφα”, με το θίασο του Στέφανου Ληναίου και της Έλλης Φωτίου,  “Ένας εχθρός του λαού”, του Ερρίκου Ίψεν, που συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά,  είπαμε “ναι”, περισσότερο γιατί προσωπικά ήθελα να ξαναδώ τους δύο μεγάλους  ηθοποιούς και λιγότερο για να γνωρίσω τον συγκεκριμένο “εχθρό” του λαού.  Άλλωστε, σκέφθηκα, τι μπορεί να κάνει στο λαό ΕΝΑΣ εχθρός, ανάμεσα στους τόσους που τον περιτρυγυρίζουν σήμερα;

Βρεθήκαμε, με τη γυναίκα μου, στο θέατρο αρκετά νωρίτερα από την προγραμματισμένη ώρα έναρξης της παράστασης. Καθίσαμε στην παρακείμενη καφετέρια. Βάλθηκα να παρατηρώ τους θεατρόφιλους που κατέφθαναν για την πρεμιέρα. Αναγνωρίσιμοι και μη,  μιας κάποιας ηλικίας και αυτό είναι απολύτως φυσικό και κατανοητό, αφού και οι δύο ηθοποιοί έχουν τα δημιουργικά τους χρονάκια. Ο “έρως” χρόνια δεν κοιτά, μα ούτε και η Τέχνη. Έτσι ερμήνευσα το γεγονός ότι και πολλοί νέοι άνθρωποι και των δύο φίλων κατέφθαναν για την πρεμιέρα. Αυτό ήταν το πρώτο ευχάριστο ξάφνιασμα της βραδιάς.

Το δεύτερο ευχάριστο ξάφνιασμα, ήλθε αμέσως μόλις πάτησαν τη σκηνή, η Έλλη Φωτίου και ο Στέφανος Ληναίος (με τη σειρά που εμφανίστηκαν).  Τα χρόνια τους, πάνω στο σανίδι, ούτε φαίνονται ούτε τα υποπτεύεσαι, έστω κι αν ξέρεις ότι τα τελευταία 43 από αυτά εμφανίζονται στο ίδιο θέατρο της οδού Πατησίων 37…  Οι φωτογραφίες στο φουαγιέ από τις μεγάλες θεατρικές τους επιτυχίες αποκαλύπτουν μόνον αυτό που από σκηνής, μετά την παράσταση και κατά διάρκεια της συζήτησης με το κοινό (που καθιερώνουν ξανά κάθε Παρασκευή) εξολομογήθηκε ο ίδιος ο ηθοποιός: Με την Έλλη, ήρθαμε εδώ νέοι και σήμερα έχουμε εγγόνια…

Στέφανος Ληναίος, Έλλη Φωτίου

Παρακολουθώντας τους να ερμηνεύουν τους ρόλους τους,  αισθάνθηκα το τρίτο ευχάριστο ξάφνιασμα.  Γύρισα νοερά πολλά χρόνια πίσω, εκεί στο θέατρο Μουσούρη όπου για πρώτη φορά είδα τον Στέφανο Ληναίο -με την Αλίκη Βουγιουκλάκη τότε-  στο έργο ” Τόπο στα νιάτα”. Θυμήθηκα τι μου είχε κάνει εκέινα τα χρόνια μεγάλη εντύπωση. Ότι ήταν τόσο νέος ο Στέφανος Ληναίος και όμως ερμήνευε εντελώς πειστικά το ρόλο ενός ηλικιωμένου καθηγητή. Χθες κατάλαβα το γιατί. Η απλότητα, η φυσικότητα και το πολύπτυχο του υποκριτικού του ταλέντου,  η ερμηνευτική του ικανότητα τον κάνουν διαχρονικό. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για την Έλλη Φωτίου. Μπρίο, έκφραση, εκφορά καθαρού λόγου. Ένα καλλιτεχνικό ζευγάρι που το άντεξε ο χρόνος!

Μπορεί τα γύρω θέατρα να έκλεισαν ένα-ένα εκείνοι, όμως, μένουν στις επάλξεις, και σε εποχές επιχειρηματικά δύσκολες, όπως η παρούσα, γιατί έχουν ακόμη πολλά να προσφέρουν. Έχουν να αφυπνίσουν συνειδήσεις.  Να προσκαλέσουν σε μία ηθική αντίσταση κατά του ισοπεδωτικού συμβιβασμού.  Να μιλήσουν και να αγωνισθούν επί σκηνής για το δίκαιο, να τονώσουν το αγωνιστικό μας συναίσθημα.  Αυτό ήταν το τέταρτο ευχάριστο ξάφνιασμα. Μπαίνεις στο θέατρο και βγαίνεις πνευματικά πλουσιότερος. Αλλά αυτός δεν είναι ο πραγματικός ρόλος του θεατρώνη και της Τέχνης;

Το έργο, κλασικό, διαχρονικό.  “Ένας εχθρός του λαού”, που αν δεν ξέρεις πριν από πόσα χρόνια το έγραψε ο Ίψεν, νομίζεις ότι πρέπει να τρέξεις, να προφυλαχθείς από αυτούς που επιτήδια τον κατασκεύασαν!  Η θεματολογία πάντα επίκαιρη.  Είναι η ιστορία ενός σπουδαίου γιατρού και της οικογένειάς του… Ο γιατρός ανακαλύπτει μια υγειονομική απάτη που θέτει σε κίνδυνο τις ζωές των συμπολιτών του…Η προσπάθεια αποκάλυψης της αλήθειας, η κοινωνική διαφθορά και το παρασκήνιο της πολιτικής ηγεσίας που την παρεμποδίζουν…  Όλα αυτά, όμως, θα ήταν, πιστεύουμε, λιγότερο σημαντικά, αν δεν παρουσιάζονταν στη σκηνή με την ανανεωμένη, σύγχρονη διασκευή και σκηνοθεσία του Στέφανου Ληναίου.  Απόλυτα πετυχημένη προσπάθεια, αφού καταφέρνει να εκπληρώσει τον κύριο στόχο της διασκευής και της ερμηνείας του έργου, που είναι να μεταφερθούν τα μηνύματα του συγγραφέα, διαχρονικά και επίκαιρα, από την εποχή που γράφτηκε έως τις μέρες μας. Η ίδια πάλη των λίγων ανθρώπων για την αποκάλυψη της αλήθειας. Η σταθερή επιδίωξη των πολλών να εμποδίσουν την αποκάλυψή της.  Η διαρκής εγωκεντρική αγωνία των ιδιοτελών να προασπίσουν το ατομικό τους συμφέρον.  Η ίδια διγλωσσία των πολιτικών. Ο καιροσκοπισμός κάποιων συνανθρώπων μας. Και η μοναχική φιγούρα της αφοσίωσης στο καθήκον, στις αρχές, στα ιδανικά.