Διάλεξη για τον Παύλο Μελά

ΔΙΑΛΕΞΗ  ΕΛΙΝΑΣ ΜΑΣΤΕΛΟΥ –ΓΙΑΝΝΑΚΕΝΑ,  ΓΙΑ ΠΑΥΛΟ ΜΕΛΑ

Την Τετάρτη, 16 ‘Οκτωβρίου καὶ ὣρα 7.00 μμ., στην Αίθουσα Διαλέξεων ‘ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ – ΔΙΓΕΝΗΣ’ (Πανεπιστημίου 64 -6ος  Όροφος), πραγματοποιήθηκε  εθνωφελής εκδήλωση, με θέμα:

‘’Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ  ΠΑΥΛΟΣ  ΜΕΛΑΣ’’ και ομιλήτρια την λογοτέχνιδα , κ.ΕΛΙΝΑ ΜΑΣΤΕΛΟΥ – ΓΙΑΝΝΑΚΕΝΑ

Η κ. Ε.Μ – Γ στην αρχή αναφέρθηκε στην Ελλάδα που έζησε ο Παύλος Μελάς (τέλη 19ου- αρχές του 20ου αι. ), μία Ελλάδα κατακερματισμένη, ανίσχυρη, βορά των σκοπιμοτήτων και των σχεδίων ύπουλων εχθρών, φθονερών γειτόνων και αρπακτικών συμμάχων. Δεν διαφέρει και πολύ από σήμερα, όμως τότε βρέθηκαν άνδρες με πατριωτισμό και ηθικό ανάστημα και ανέτρεψαν, με τους αγώνες, τις θυσίες τους και με την ίδια τους την ζωή, την τραγική εκείνη πραγματικότητα. Προετοίμασαν το έδαφος, πριν από 1904, ώστε η τότε μικρή Ελλάς (Μοριάς, Ρούμελη, τμήμα Θεσσαλίας και μερικά νησιά), να φθάσει, με τους νικηφόρους πολέμους  του 1912 – 13, να κερδίσει την υπόλοιπη Θεσσαλία, τμήματα της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης, και να γίνει κράτος υπολογίσιμο, με οντότητα και όραμα εθνικής ολοκληρώσεως.

Ανάμεσα σε εκείνους τους ξεχωριστούς ήρωες κατέχει εξέχουσα θέση ο Ηπειρωτικής καταγωγής νεαρός βλαστός μιας από τις πιο λαμπρές οικογένειες τις τότε Αθηναϊκής κοινωνίας, ο ΠΑΥΛΟΣ  ΜΕΛΑΣ [*1]. Με το υψηλό του ανάστημα και κόντρα στις μεμψιμοιρίες των συγχρόνων του, τράβηξε εμπρός με την συνείδηση ότι είχε να επιτελέσει ένα έργο Ελληνικό και χριστιανικό, υπέρ των υποδούλων μαρτύρων αδελφών. Μας το φανερώνουν οι επιστολές του προς την αγαπημένη του σύζυγο, Ναταλία. Το πύρωμα της ψυχής του τον οδήγησε εκεί όπου η θυσία του φώτιζε τις κοιμισμένες εφησυχάζουσες συνειδήσεις της εποχής του. Ο θάνατός του σηματοδότησε μία από τις λαμπρότερες σελίδες της Ιστορίας μας, αυτή του Μακεδονικού αγώνος  και απετέλεσε ένα φωτεινό παράδειγμα αγνού, ανιδιοτελούς ήρωος, το οποίο βρήκε πολλούς μιμητές στα χρόνια που ακολούθησαν.

Η ΕΛΙΝΑ ΜΑΣΤΕΛΟΥ – ΓΙΑΝΝΑΚΕΝΑ

Η καθημερινή πραγματικότητα της εποχής εκείνης ήταν η διπλή σκληρή κατοχή του Ελληνικού Μακεδονικού στοιχείου από Βούλγαρους και Τούρκους και η εγκατάλειψή του από το λεγόμενο ‘Αθηναϊκό Κράτος’. Και όμως, οι Μακεδόνες αυτοί είχαν Ελληνική συνείδηση και πολεμούσαν, με τα φτωχά μέσα που διέθεταν, Βούλγαρους και Τούρκους / Τουρκαλβανούς, προκειμένου να τους διώξουν και να ελευθερώσουν τα εδάφη τους. Υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς που έγραψαν για τον Π.Μ. και τα έργα τους αυτά, αν και είναι σχετικώς άγνωστα, μας βοηθούν να μπούμε στο κλίμα της εποχής εκείνης. Ένα από αυτά είναι ο ‘’ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΩΤΤΑΣ’’[*2], της Μακεδονίτισσας βραβευμένης λογοτέχνιδας κ. ΓΑΛΑΤΕΙΑΣ  ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ – ΣΟΥΡΕΛΗ, από το οποίο επισημάνθηκαν τα κάτωθι κεφάλαια:

– Μαχαίρι, φωτιά και σίδερο:

Περιγράφεται μία μάζωξη Βουλγάρων πρακτόρων, στους οποίους δίνει γραμμή δράσης ο ΝΤΑΜΙΑΝ ΓΚΡΟΥΕΦ [*3], για το πώς θα εκβουλγαρίσουν την Μακεδονία, εξαφανίζοντας το Ελληνικό στοιχείο.

– Να πεθάνεις για να καρπίσεις :

Ο καπετάν Κώττας ανακοινώνει, εμμέσως πλην σαφώς, (βάζοντάς τα με τον τρομερό Τουρκαλβανό  ΚΑΣΙΜ  ΜΠΕΗ  ΚΟΠΕΣΤΤΣΑ [*4]) , την απόφασή του να δώσει και την ζωή του ακόμα, πολεμώντας για την ελευθερία της Μακεδονίας.

– Η Ανάσταση της Μεγάλης Πέμπτης :

Θρησκευτικά, η Μεγάλη Πέμπτη είναι μία ημέρα πένθους για την Ορθοδοξία μας, αλλά εκείνη η Μ. Πέμπτη ήταν ημέρα χαράς, γιατί τότε ο καπετάν Κώττας σκότωσε τον Τουρκαλβανό τύραννο Κασίμ μπέη.

– Η μεγάλη έκπληξη

Οι Βούλγαροι τότε έβαζαν τους Έλληνες  με το ζόρι να υπογράψουνε ότι ήτανε με την (Βουλγαρική) Εξαρχία και, ότι ήσαν και Βούλγαροι (επειδή ήσαν σλαβόφωνοι). Ο μουχτάρης (Πρόεδρος Κοινότητας) και αζάδες (κεφαλές του χωριού, σύμβουλοι) πήγαν, λοιπόν, στον δάσκαλο, να τους ετοιμάσει ένα ‘χαρτί΄, για να το στείλουν στο Πατριαρχείο, ότι ξαναγυρνάνε στην Ορθοδοξία και ότι είναι Έλληνες. Οι αγώνες του καπετάν Κώττα και του επισκόπου Γερμανού Καραβαγγέλη [*5], Μητροπολιτη Καστοριάς κατά των Βουλγάρων τους έδωσαν θάρρος.

Η μεγάλη τους έκπληξη ήταν ότι ανακάλυψαν πως ο δάσκαλος … δεν ήξερε γράμματα, αλλά αυτό δεν ήταν τόσο αφύσικο κάτω από τις τότε υπάρχουσες συνθήκες. Και ένας ‘αγράμματος’ Έλληνας δάσκαλος ΄(που μιλούσε Ελληνικά στα παιδιά και κρατούσε ψηλά την Ελληνική εθνική συνείδηση) ήταν απείρως καλύτερος από τον προηγούμενο Βούλγαρο δάσκαλο, που είχαν και τους ‘πιπίλαγε το μυαλό’.

– Στα βασίλεια του Κώττα (16 -3 -1904)

Περιγράφεται η συνάντηση και οι συνομιλίες που είχε ο Π.Μ. με τις κεφαλές του χωριού, στο σπίτι του καπετάν Κώττα. Τους εξήγησε τον τρόπο που θα τους βοηθούσε αυτός και οι σύντροφοί του ‘’από την Αθήνα’᾿ Ο καπετάν Κώττας, παράλληλα, ενθάρρυνε τους συμπατριώτες του να αγωνισθούν, πρώτα από όλα, για την λευτεριά τους. Από τα ανωτέρω αποσπάσματα, φαίνεται ο θαυμασμός που έτρεφε ο Π.Μ. στον καπετάν Κώττα, για τους αγώνες του και την προσωπικότητά

του, με έναν απλό και ανιδιοτελή τρόπο, χωρίς ο ίδιος να αισθάνεται ανώτερος απέναντί του, λόγω της θέσης και της καταγωγής του. Επίσης, ο Π.Μ. συγκινήθηκε από την υποδοχή που του ετοίμασαν ο δάσκαλος και τα παιδιά, και τα αισθήματα αγάπης, που του έδειξαν οι χωριανοί.

Το κοινό ερώτημα ήταν «Τι κάνουν εκεί στην Αθήνα;;»

Στην Αθήνα είναι γνωστό τι έκαναν: μία ομάδα ανθρώπων μίλαγε και φώναζε για την Μακεδονία, μεταξύ των οποίων και ο πεθερός του Π.Μ., πρωθυπουργός της Ελλάδας το 1910, Στέφανος Δραγούμης, που καταγόταν από το χωριό  Βογατσικό Καστοριάς, και ο γιός του ‘Ιωνας, ο οποίος υπηρέτησε το 1902, ως υποπρόξενος , στο Μοναστήρι και εν συνεχεία στην Ανατολική Μακεδονία στο Προξενείο Σερρών, στην Ανατολική Ρωμυλία στο Προξενείο του Πύργου και στη Θράκη στο Προξενείο  Φιλιππούπολης, ως το 1907.

Αυτό που φαίνεται μέσα από τις επιστολές του Π.Μ. στην γυναίκα του και τις γονεϊκές τους οικογένειες [*6], είναι το πόσο πολύ αγαπούσε και αυτήν και τα παιδιά τους. Αλλά αυτή  η ώθηση να τον σπρώχνει προς την Μακεδονία έλεγε και ο ίδιος ότι ήταν ακατανίκητη!! Ο ίδιος τα είχε όλα στην Αθήνα, ήταν ερωτευμένος με την γυναίκα του, λάτρευε και τα δύο μικρά του παιδιά και ‘’είχε να χάσει’’ αφήνοντάς τα όλα αυτά πίσω του, για να πάει να πολεμήσει. Αλλά αυτό κάνει την θυσία του ακόμα μεγαλύτερη.  Είχε κόψει τις ‘αλυσίδες’ που δένουν τους κοινούς θνητούς με τον υπόλοιπο κόσμο (οικογένεια, παιδιά, καριέρα, περιουσία) και που τον τράβαγαν προς τα κάτω, και για αυτό ανέβηκε προς τα πάνω.

ΕΚΔΟΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές, με πρώτη και καλύτερη ότι εκπυρσοκρότησε το όπλο του πρωτοπαλλήκαρού του, Νικόλαου (Λάκη) Πύρζα  [*6] και αυτό τον εφόνευσε. Άλλη καταφέρονται κατά του Θεόδωρου Ντίνα, ο οποίος φέρεται ότι αποκεφάλισε το σκήνωμα του Π.Μ. και έθαψε το κεφάλι στο Πισοδέρι, για να μην το αναγνωρίσουν οι Τούρκοι.

Η ίδια η Ν.Μ. στο βιβλίο της γράφει ότι ο Π.Μ. είχε κατέβη, στην αυλή του σπιτιού όπου ήταν οχυρωμένος αυτός και τα παλληκάρια του και πυροβόλησαν έναν Τούρκο που επιχειρούσε να μπει μέσα, και τελικά έπεσε εκεί. Όταν άρχισε να νυχτώνει, ο Π.Μ., με τον Ντίνα και τον Κρητικό Γιώργο Στρατινάκη, κατέβηκαν στον περίβολο και ο Στρατινάκης πήγε να πάρει το όπλο του πεσμένου Τούρκου. Ακούστηκε ένας πυροβολισμός και ο Π.Μ. χτυπήθηκε στην κοιλιά και αργότερα πέθανε, μέσα σε φρικτούς πόνους. Πριν πεθάνει ζήτησε τον φίλο του Νίκο Πύρζα, και του ανέθεσε να παραδώσει τον σταυρό που φορούσε στη σύζυγό του, και το όπλο του στο γιο του Μίκη και μετά….

«….Πονώ, είπε σιγά και ξεψύχησε. ‘Ήταν Τετάρτη, νύχτα, 13 Οκτωβρίου 1904».

Ο κουνιάδος του ΙΩΝ  ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ [*7]  γράφει στο ‘’ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΑΙΜΑ’’  πως ο θάνατος του Π.Μ. θύμισε στο αδιάφορο ‘’Αθηναϊκό Κράτος’’  ότι υπάρχει μία Μακεδονία που αγωνίζεται ενάντια στην διπλή κατοχή Βουλγάρων και Τούρκων, άναψε κάποιες σπίθες πατριωτικού ενθουσιασμού, (που όμως για τους περισσότερους ήταν παροδικές ), και προέτρεψε τους νέους να τρέξουν να σώσουν την Μακεδονία, λέγοντας:

«Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει. Θα μας σώσει από την βρωμιά όπου κυλιούμαστε, θα μας σώσει από  την μετριότητα και την ψοφιοσύνη, θα μας λυτρώσει από τον αισχρό τον ύπνο, θα μας ελευθερώσει. Αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, Ε  μ ε ί ς  θα σωθούμε».

Και στον επίλογο του βιβλίου του λέει τα εξής προφητικά και διαχρονικά:

« Από τον 20 αιώνα, από σήμερα, από μας που ζούμε τώρα, αρχίζει για την Ελληνική φυλή νέα εποχή, αλλάζει η Ιστορία (και αναφέρεται  στους νικηφόρους αγώνες των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων, που πρώτος ξανάρχισε ο Πάυλος Μελάς). ….Από τον Βορρά, πάντα γενεές βαρβάρων θα πλακώνουν για να πνίξουν την Ελληνική φύτρα. Έλληνες, η φύτρα σας σε γης Ελληνική γεννιέται, ξεφυτρώνει, θεριεύει και φυτρώνει. Γενεές κλεφτών ας στέκονται παντοτινά σκοπιά, ακούραστοι, στα σύνορα τα βορεινά, για να φυλάγουν τα Ελληνικά, τα άγια χώματα. Είναι ανοιγμένος τώρα, μπροστά στα θολωμένα μάτια σας, τα σκοτισμένα, ένας δρόμος αληθινός, δρόμος ζωής και πολέμου. Αν θέλετε, πάρετέ τον. Αν δεν σας αρέσει πάλι τούτος, βρίσκονται και άλλοι, αληθινοί και αυτοί, δρόμοι ζωής και πολέμου, διαλέξτε και πάρτε. ΕΙΔΕΜΗ, ΣΑΠΙΣΤΕ  ΕΚΕΙ  ΠΟΥ  ΕΙΣΘΕ».

Η λογοτέχνιδα, συγγραφέας και ποιήτρια, κ. Ελίνα Μαστέλου – Γιαννάκενα

Πριν 9 χρόνια ακριβώς, για την επέτειο των 100 ετών από τον θάνατο του Π.Μ., οι  Εκδόσεις ‘’ΠΕΛΑΣΓΟΣ’’, εξέδωσαν το βιβλίο της Ναταλίας Μελά:

«ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ, ΒΙΟΦΡΑΦΙΑ, 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑ ΤΟΥ », ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ 2004.

Στο τελευταίο κεφάλαιο ‘’ΑΝΤΙ  ΕΠΙΛΟΓΟΥ’’, η κ. Ελ. Μ.- Γ. εκφράζει τις δικές της σκεψεις. Συμφωνεί με τον Ίωνα Δραγούμη ότι ο δρόμος μας οδηγεί στα βόρεια σύνορά μας, όπου υπάρχει ένα τόξο από αγκαθωτό συρματόπλεγμα, το οποίο χωρίζει τα λάθος και κακώς οριοθετημένα σύνορά μας από τα  αλύτρωτα σκλαβωμένα μας εδάφη. Το τόξο αυτό το πήραν οι σλαβόφρονες και ονόμασαν ‘’Ουράνιο Τόξο’’ το ανθελληνικό τους κόμμα που δρα παράνομα, καταχρηστικά και προπαγανδιστικά στον Ελλαδικό χώρο, σκάβοντας τον λάκκο της χώρας που τους ανέχεται, τους τρέφει και διαφυλάττει τα ‘’δημοκρατικά τους δικαιώματα’’. Μάλιστα, μετά από τόσες θυσίες και τόσο αίμα!

Ο Παύλος Μελάς στα 34 του χρόνια, έχοντας απαρνηθεί, με την θέλησή του, τα προνόμια που του είχε δώσει η ζωή απλόχερα, χάριν της Ελευθερίας της Μακεδονίας, της έδωσε ,τέλος, και το τελευταίο που του είχε απομείνει δικό του: ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ!!

Συγκλονίστηκε ολόκληρη η Ελλάδα όταν μαθεύτηκε πως στην Μακεδονία εκείνον τον Οκτώβρη του 1904 άφησε την τελευταία του πνοή ο Παύλος Μελάς. Ανάμεσα σε αυτούς που συγκλονίστηκαν ήταν και ο μεγάλος εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς, που έγραψε για τον θάνατο του παλληκαριού:

«Σε κλαίει ο λαός. Πάντα χλωρό να σειέται το χορτάρι

Στον τόπο, που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλληκάρι.

Πανάλαφρος ο ύπνος σου. Του Απρίλη τα πουλιά

Σαν του σπιτιού σου να τ’ ακούς λογάκια και φιλιά,

Και να σου φτάνουν του χειμώνα οι καταρράχτες,

Σαν τουφεκιού αστραπόβροντα και σαν πολέμου κράχτες.

Πλατειά του ονείρου μας η γη και απόμακρη.

Και γέρνεις  εκεί και σβεις γοργά.

Ιερή στιγμή.

Σαν πιο πλατειά τη δείχνεις, και τη φέρνεις σαν πιο κοντά!»

Ο θάνατος του Π.Μ., όπως το είχε ζητήσει ο Ιων Δραγούμης, έγινε εγερτήριο σάλπισμα για τους νέους με ιδανικά και οράματα, έγινε εφαλτήριο νέων αγώνων, όπως πιστοποιεί ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, με το ποίημά του “Παύλος Μελάς”, που δημοσίευσε στις 22 Οκτωβρίου 1904, την ημέρα του μνημόσυνου του Π. Μελά στην Αθήνα:  “Φέγγει τη νύχτα η ξαστεριά στους δρόμους τους μεγάλους,

μήπως ο πλάνος, πού’ ρχεται, διαβάτης τους ευρεί,

αλλά καλλίτερα οδηγεί ένα καντήλι τάφου,

που ο σκοτωμένος τ’ άναψε και μας ακαρτερεί…”

Άρχισαν να φθάνουν στην Μακεδονία για να πολεμήσουν, μαχητές από όλη την Ελλάδα: Κρητικοί, Μανιάτες και λοιποί Πελοποννήσιοι, Ρουμελιώτες, Ηπειρώτες, ακόμα και Μικρασιάτες και Κύπριοι. Με επικεφαλής τον Ιερό Κλήρο της Μακεδονίας έγραψαν σελίδες δόξης και ηρωισμού, κάτω από πάρα πολύ σκληρές συνθήκες. Μα οι αγώνες τους, η θυσία τους έμειναν αδικαίωτα, ατέλειωτα και μας ακαρτερούν.

Τον δρόμο της ‘’ζωής και του πολέμου’’ επέλεξαν να βαδίσουν χιλιάδες ανώνυμοι και από τις μεταγενέστερες  γενιές,  όπως οι ήρωες και ηρωίδες της εποποιίας τους 1940 – 1949, τα παλληκάρια της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, με επικεφαλής τον Γεώργιο Γρίβα – Διγενή, οι Βορειοηπειρώτες ενάντια στους Αλβανούς εξουσιαστές, οι πιλότοι μας στο Αιγαίο αναχαιτίζοντας τις Τουρκικές παραβιάσεις, οι Κύπριοι και Ελλαδίτες μαχητές, ενάντια στην Τουρκική εισβολή και κατοχή της μαρτυρικής μας Κύπρου, και τόσοι άλλοι.

Μήπως πρέπει να κάνουμε και εμείς αυτήν την υπέρβαση, αυτό το βήμα;; Θα ακολουθήσουμε, λοιπόν, τον δρόμο των παλληκαριών, τον δρόμο που χάραξε πριν από 109 χρόνια ο Παύλος Μελάς, ή ‘’θα σαπίσουμε εδώ που είμαστε’’;;

Ο αγώνας είναι εδώ,  χθες σήμερα, αύριο, στους δρόμους και τις πλατείες των  πόλεων και των χωριών μας, στις γειτονιές και  στα σπίτια μας, στα βόρεια σύνορά μας.

Τέλος,  η κ. Ε.Μ.- Γ. έκλεισε την ομιλία της με το ποίημα ενός αστυνόμου από την Ήπειρο, το οποίο πρωτοδημοσιεύθηκε στο Χριστιανικό περιοδικό «Η  ΔΡΑΣΙΣ  ΜΑΣ», με τίτλο

‘’ ΟΡΑΜΑ  ΧΡΕΟΥΣ’’

– Νύχτα στα σύνορα, Δεκέμβρης, κρύο, σε δάσος ξέφωτο λάμπ’ η σκοπιά,

Τριγύρω σμάριαζε η διμοιρία, δυο – τρεις ξεκόψανε, πιασαν σκοπιά.

– Σε κάποιον ξέρακα, σάπιο ελάτι, την πλάτη έγειρε ο λοχαγός,

Είχε μερόνυχτα να κλείσει μάτι, ύπουλος στέκεται αντίκρυ εχθρός

– Σλάβος που κάρφωσε θολό το βλέμμα, σε χώμα πάντοτε Ελληνικό,

Μακεδονία μας !!! Ποτίζεις μ’ αίμα, κάθε λουλούδι σου, κάθε φυτό.

– Για μιας ξαφνιάστηκε!! Μπροστά του στέκει άνδρας ψιλόλιγνος και τον θωρεί,

Στο’ να το χέρι βαστά ντουφέκι, του εφάνη και άλλοτε τον είχε δει …

– Πούθε να ‘ρχότανε την ώρα εκείνη? Με βήμα ανάλαφρο και σταθερό,

Τον επροσπέρασε, χωρίς βιασύνη και ανηφόρισε προς το βουνό.

– «Στάσου», του φώναξε, «τι πας να κάνεις? Ενέδρες έχουν οι Σκοπιανοί,

Σκέψου τα νιάτα σου π’ άδικα χάνεις, γίνονται χάρισμα στην μαύρη γη».

– Εκοντοστάθηκε, αργά γυρίζει, ρίγος διαπέρασε τον λοχαγό,

Ο ξένος ήρεμος τον ατενίζει και τ’ αποκρίνεται : «Τι να σκιαχτώ?»

– Κι αν βόλι άσπλαχνο μας βρει στην μάχη, κι έτσι για πάντοτε μείνουμε εδώ,

Τι τιμιότερο από το να’ χει Έλληνας σάβανο το χώμα αυτό;».

– Είπε και χάθηκε, όπως εφάνη, νύχτα τον τύλιξε και καταχνιά…

Ο αέρας σφύριξε: «Έχει πεθάνει, τον λέγαν κάποτε ΠΑΥΛΟ  ΜΕΛΑ»

Επιμέλεια Κειμένου :  ΘΩΜΑΊΣ  ΠΑΡΙΑΝΟΥ

Π Α Ρ Α Π Ο Μ Π Ε Σ

*1) ΠΑΥΛΟΣ  ΜΕΛΑΣ ( ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ)

Το όνομά του, ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ,  το πήρε από τον αδελφό του παππού του που, νεαρός τότε σπουδαστής, ήλθε από την Ρώμη να πολεμήσει κατά την επανάσταση του 1821 και σκοτώθηκε, μαχόμενος στο Μεσολόγγι, στο πλευρό του Μάρκου Μπότσαρη.

Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1870 στην Μασσαλία της Γαλλίας. Πατέρας του ήταν Μιχαήλ Γ. Μελάς (1833-1897), έμπορος στην Μασσαλία και μετέπειτα Δήμαρχος Αθηναίων, και μητέρα του η Ελένη, το γένος Βουτσινά, κόρη γνωστού Κεφαλλονίτη εμπόρου από την Οδησσό. Το 1874 η οικογένεια Μελά έρχεται για να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα και κατοικούν στο κτίριο της οδού Πανεπιστημίου, όπου βρίσκεται σήμερα η Αθηναϊκή Λέσχη. Εκεί μεγαλώνει ο Παύλος, ο μεγαλύτερος από τα έξι αδέλφια του. Τον Σεπτέμβριο του 1886 ο Παύλος γίνεται δεκτός στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, μετά από εξετάσεις. Τον Αύγουστο του 1891 και μετά από 5ετή φοίτηση στην ΣΣΕ, ο Παύλος Μελάς αποφοίτησε ως Ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού (ΠΒ). Το ίδιο καλοκαίρι του 1891 που τελειώνει τη Σχολή, γνωρίζει και τη Ναταλία Δραγούμη, που την παντρεύεται τον επόμενο χρόνο, τον Οκτώβριο του 1892. Είναι σε ηλικία 22 μόλις χρονών. Από τον γάμο αυτό, γεννιούνται 2 παιδιά, ο Μιχάλης (χαϊδ.Μίκης) και η Ζωή(χαϊδ.Ζέζα).

Στην Μακεδονία ανεβαίνει για πρώτη φορά το 1904. Μαζί με τον καπετάν Κώττα και τους ντόπιους οπλαρχηγούς  ξεκινάνε την οργάνωση του Αγώνα, μέρα νύχτα.   Κάνει τρεις περιοδείες , την πρώτη τον Μάρτιο – Απρίλιο, την δεύτερη στις αρχές Ιουνίου και στις 17 Αυγούστου ξεκινά από το σπίτι του στην Κηφισιά, για την τρίτη και τελευταία.   Μετά απόσκληρές μάχες. σταματά στο χωριό Στάτιστα, για να ξεκουράσει τους άνδρες του.

‘Όμως, οι Τούρκοι ειδοποιημένοι για την εκεί παρουσία τους και οδηγημένοι από τον κομιτατζή Μήτρο Βλάχο, επιτίθενται και κατά την διάρκεια των εχθροπραξιών, ο Παύλος τραυματίζεται σοβαρά, από εκπυρσοκρότηση όπλου, «στη μέση με πήρε, παιδιά …». Και αφού με δυνατούς πόνους παιδεύεται μισή περίπου ώρα, με τη λέξη “… πονώ!” αφήνει την τελευταία του πνοή την Τετάρτη, 13 Οκτωβρίου 1904.

*2) ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΩΤΤΑΣ

Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Χρήστου

Κατάγονταν άπό το χωριό Ρούλια (σήμερα φέρει το όνομά του), στο δρόμο Φλώρινας Κορυτσάς και στη μεγάλη ρεματιά από το Πισοδέρι στα Αλβανικά σύνορα. Γεννήθηκε το 1863 και πέθανε στην κρεμάλα στις 27 ’Οκτωβρίου 1905. Αντί άλλης περιγραφής, σας παραθέτουμε τον σχολιασμό ενός ανώνυμου Μακεδόνα:

«Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΩΤΑΣ ΗΤΑΝ Ο ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΜΕΝΟΣ ΔΙΑΟΛΟΛΟΣ. ΙΣΩΣ ΕΙΧΕ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΠΟΛΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΑΥΤΟΝ. ΑΣΤΑΜΑΤΗΤΟΣ, ΑΝΗΣΥΧΟΣ, ΠΑΝΕΞΥΠΝΟΣ. ΟΣΟ ΜΠΟΙ ΤΟΥ ΕΛΕΙΠΕ ΤΟΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ , ΕΞΥΠΝΑΔΑ ΚΑΙ ΜΙΣΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ ΕΚΡΥΒΕ. ΑΝ ΚΑΙ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΗΤΑΝ ΤΕΡΑΣ ΕΞΥΠΝΑΔΑΣ.Μ ΑΥΤΑ ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΤΑ ΟΡΘΑΝΟΙΧΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΣΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ,ΚΑΘΕ ΚΙΝΗΣΗ ΣΕ ΞΕΣΚΟΝΙΖΕ ΠΑΤΟΚΟΡΦΑ. ΕΙΧΕ ΠΕΤΥΧΕΙ ΚΑΤΙ ΑΚΑΤΟΡΘΩΤΟ,ΟΛΑ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΤΟΝ ΚΟΙΤΟΥΣΑΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΙΧΑΝ ΣΑΝ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΟΥΣ .ΟΛΟΙ ΠΙΝΑΝ ΚΡΑΣΙ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ». ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΜΟΥ ΠΟΥ ΤΟΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ, ΓΝΩΡΙΣΤΗΚΑΝ ΚΑΙ ΕΚΛΑΨΕ ΣΑΝ ΜΙΚΡΟ ΠΑΙΔΙ ΟΤΑΝ ΕΜΑΘΕ ΤΟΝ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟ ΤΟΥ.»

* 3) Ημερήσια διαταγή Δ.Σ.Ε. της 2ας Αυγούστου 1948 «Γιορτάζουμε σήμερα τη 45η επέτειο της εξέγερσης του Ήλιντεν.  Γιορτάζουμε το ξεσήκωμα των Μακεδόνων ενάντια στην τουρκική τυραννία. Το 1903 ο υπόδουλος στους Τούρκους μακεδόνικος λαός ξεσηκώθηκε και με επικεφαλής τους ήρωες Γκότσε Ντέλτσεφ, Ντάμιαν Γκρούεφ και άλλους δημιούργησε την ιστορική Δημοκρατία του Κρουσόβου.  Η τότε αντικειμενική κατάσταση δεν επέτρεψε τη διατήρηση της δημοκρατίας εκείνης της λευτεριάς […]  Με αίμα γράφτηκαν οι αγώνες των σλαβομακεδόνων κατά του ρετσινόλαδου και της ρέγγας του Μεταξά.  Με χιλιάδες θύματα σφραγίστηκαν οι αγώνες ενάντια στους γερμανο-ιταλο-βουλγάρους επιδρομείς […]  Με εκατόμβες θυσιών ο αδούλωτος σλαβομακεδονικός λαός συνεχίζει τον πόλεμο ενάντια στους καινούργιους επιδρομείς αμερικανο-άγγλους ιμπεριαλιστές και πουλημένους αμερικανόδουλους Σοφουλο-Τσαλδάρηδες προδότες […]  Η 45η επέτειος του Ήλιντεν ας γίνει μέρα γενικής εξόρμησης που θα φέρει πιο σιμά τη μεγάλη μέρα της νίκης και της λαϊκής δημοκρατίας, όπου λεύτερα και ισότιμα με τον ελληνικό λαό θα χτίσουμε την καινούργια Ελλάδα της χαράς, της λευτεριάς, της δημοκρατίας».

Η ημερήσια διαταγή βρέθηκε πάνω σε κάποιον νεκρό αντάρτη και δημοσιεύτηκε 25 ημέρες αργότερα στις εφημερίδες[Μακεδονία, 25 Αυγούστου 1948] και την υπογράφει ο ο νεαρός

διοικητής της 16ης ταξιαρχίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, Παντελής Βαϊνάς. Ο ίδιος ο Βαϊνάς, παλαίμαχος αξιωματικός του ΕΛΑΣ, Αγραφιώτης στην καταγωγή και γιος επώνυμου Μακεδονομάχου από τα Ασπρόγεια της Φλώρινας, σταδιοδρόμησε μεταπολεμικά ως ανώτατος αξιωματικός του βουλγαρικού στρατού.  ΠΗΓΗ:Βασίλης Γούναρης,« Εαμοβούλγαροι και Μακεδονομάχοι» στον συλλογικό τόμο «Ο εμφύλιος πόλεμος» των εκδόσων Θεμέλιο.

*4) Ο καπετάν Κώττας, πάνω  από όλα, έτρεφε άσβεστο μίσος για τούς Τούρκους. Στο χωριό υπήρχαν δύο χάνια, το ένα του Κασίμ μπέη Καπεστίτσα, Τουρκαλβανού, που είχε και ένα νερόμυλο, και το άλλο της εκκλησίας του χωριού. Το τελευταίο κανένας δεν τολμούσε να νοικιάσει. Οι οπλοφόροι του μπέη Τουρκαλβανοκρεμανταλάδες  θα του φιλοδωρούσαν μερικές σφαίρες… Ό Κώττας το νοίκιασε!

*5) ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ  ΚΑΡΑΒΑΓΓΕΛΗΣ, Μητροπολίτης Καστοριάς

ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ  ΚΑΡΑΒΑΓΓΕΛΗΣ, Μητροπολίτης Καστοριάς   [γεν. Στύψη της Λέσβου στις 16 Ιουνίου του 1866  – θαν. στις 11 Φεβρουαρίου του 1935 στη Βιέννη]  Ο Επίσκοπος Γερμανός Καραβαγγέλης ήταν Μητροπολίτης Καστοριάς και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, καθώς και του Ποντιακού Ελληνισμού, αργότερα, οργανώνοντας αντιανταρτικά σώματα με ντόπιους οπλαρχηγούς, με συνέπεια να αναδειχθεί μία από τις σημαντικότερες μορφές των Αγώνων εκείνων. Οι υπηρεσίες του τόσο προς το Έθνος όσο και προς την Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρξαν ανεκτίμητες.

*6) ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ  ΤΟΥ  ΠΑΥΛΟΥ  ΜΕΛΑ

– ΕΠΙΣΤΟΛΗ  ΠΡΟΣ  ΤΟΝ ΠΕΘΕΡΟ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟ  ΔΡΑΓΟΥΜΗ

Χαλκίς 25-2-1904

Αγαπητέ  μου πατέρα,

Η συγκίνηση εχθές δεν με αφήκε να σας πω πόσο σας ευγνωμονώ για την αγάπη και την ευτυχίαν, τας οποίας εύρον  εις την αγίαν οικογένειάν σας. Ότι απώλεσα με τον θάνατον του πατρός μου, το επανεύρον εν τη οικογενεία σας και μάλιστα υπέρ το δέον, διότι όλοι σας με ηγαπήσατε και περισσότερον από ότι αξίζω. Όσον αφορά εμέ, αν θελήσει ο Θεός να επιστρέψω, έχω απόφασιν, αφού εκτελέσω το προς την πατρίδα μου καθήκον, να εργαστώ πλέον φρονίμως δια την οικογένειά μου. Και πάλιν σας φιλώ εσάς, ως και την αγίαν μαμά και γιαγιά, θείαν Μαρίκαν και θείον Μάρκον.

Ζήτω η Μακεδονία, ο υιός σας Παύλος.

– ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ  ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΝΑΤΑΛΙΑ  ΜΕΛΑ

α)       Τα παιδάκια μου συλλογίζομαι και τα σφίγγω δυνατά στην αγκαλιά μου και σένα, αγάπη μου, δεν περνά στιγμή χωρίς να σε ευλογώ και να σε ευγνωμονώ για την υποστήριξίν σου. Πιστεύω ότι τόσας λύπας και τόσους αγώνες θα τους ανταμείψει ο Θεός και θα θελήσει να πετύχουμε και οι δυό μας. Αν δεις τη καλήν μου μητέρα, φίλησέ την εκ μέρους μου, ειπέ της να μην ανησυχεί και ότι μετ’ ολίγας μέρας θα επιστρέψω»

—————————

β) (Γράμμα που το έστειλε από τα σύνορα, κατά την επιστροφή του στην Μακεδονία)

Αισθάνομαι πολύ, ο δυστυχής, την ευτυχία που αφήνω, αισθάνομαι ότι, μ’ όλον τον ανήσυχον και νευρικόν χαρακτήρα μου, ο βίος που μου αρμόζει περισσότερον είναι ο ήσυχος και ο οικογενιακός.  Αλλ’ από τινος δεν ξεύρω τι έπαθα, έγινα όργανον δυνάμεως πολύ μεγάλης, ως φαίνεται, αφού έχει την ισχύν να κατασιγάζει όλα τα άλλα αισθήματά μου και να με ωθεί διαρκώς εις την Μακεδονίαν.

*6] ΝΙΚΟΛΑΟΣ / ΛΑΚΗΣ  ΠΥΡΖΑΣ

Ο Νικόλαος (ή Λάκης) Α. Πύρζας (1880 – 1947) ήταν Μακεδονομάχος οπλαρχηγός από τη Φλώρινα. Γεννήθηκε στη Φλώρινα το 1880 και μαζί με τους  Παύλο Κύρου και Κωνσταντίνο (Κώττα) Χρήστου ήταν από τους πρώτους οπλαρχηγούς που ξεκίνησαν τον Μακεδονικό Αγώνα στην περιοχή. Ο Παύλος Μελάς τον είχε ως υπαρχηγό του κατά τις τρεις περιοδείες του στη Δυτική Μακεδονία. Βρέθηκε με το Μελά στη μοιραία συμπλοκή του Οκτωβρίου του 1904, στη Στάτιστα που στοίχισε τη ζωή του τελευταίου. Λίγο πριν ξεψυχήσει ο Μελάς, ζήτησε από τον Πύρζα να δώσει το σταυρό που φορούσε στη σύζυγό του, και το όπλο του στο γιο του Μίκη. Ο Λάκης Πύρζας εκπλήρωσε την επιθυμία του φίλου του και αρχηγού του και έτσι μετέβη στην Αθήνα, όπου διέμεινε έως τον Ιούνιο του 1904 εργαζόμενος για το Μακεδονικό Κομιτάτο.

[*7] ΙΩΝ  ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης (Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου 1878 – 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Μέσα στο ασταθές πολιτικό κλίμα που ακολούθησε την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Παρίσι, συνελήφθη και τελικά δολοφονήθηκε στην περιοχή Αμπελοκήπων της Αθήνας, από βενιζελικό στρατιωτικό σώμα ασφαλείας, μπροστά σε περαστικούς.

Επιμέλεια Κειμένου : ΘΩΜΑΪΣ  ΠΑΡΙΑΝΟΥ