«Δασικό οικοσύστημα : ωφέλειες – απειλές » – Ένα ενδεικτικό σχέδιο εργασίας
Ένα ενδεικτικό σχέδιο εργασίας: «Δασικό οικοσύστημα : ωφέλειες – απειλές »
Της Μαριάννας Αποστόλου, Διευθύντριας του 1ου Γυμνασίου Τρικάλων στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
\
Για την υλοποίηση του σχεδίου εργασίας: «Δασικό οικοσύστημα: ωφέλειες – απειλές» ακολουθήθηκαν τα παρακάτω οκτώ βήματα που προτείνουν οι Ταρατόρη – Τσαλκατίδου (2002)
Βήμα 1ο: Πρωτοβουλία των μαθητών για να εργαστούν σε σχέδιο δράσης.
Βήμα 2ο: Καθορισμός από τους μαθητές του θέματος.
Βήμα 3ο: Προσδιορισμός του στόχου.
Βήμα 4ο: Καθορισμός ομάδων σύμφωνα με την επιλογή ένταξης του μαθητή .
Βήμα 5ο: Καθορισμός της πορείας του προγράμματος και των διαλειμμάτων για ενημέρωση και ανατροφοδότηση.
Βήμα 6ο : Συγκέντρωση από τους μαθητές του υλικού.
Βήμα 7ο: Επεξεργασία του υλικού και παρουσίαση των αποτελεσμάτων.
Βήμα 8ο : Παρουσίαση του προγράμματος.
Κριτήρια επιλογής θέματος:
* Η καταστροφή των δασών είναι παγκόσμιο πρόβλημα με οδυνηρές συνέπειες για την ύπαρξη του ανθρώπου, της ζωής, του πλανήτη.
* Η χρονιά 2007-08 είχε σαν θεματικό περιεχόμενο « Δάσος: Πράσινος πλανήτης».
* Οι πυρκαγιές στην Πελοπόννησο και στην Εύβοια το καλοκαίρι του 2007.
* Η πεποίθηση ότι τα παιδιά, όταν γνωρίσουν το δάσος, θα το αγαπήσουν και θα αναλάβουν δράσεις για την προστασία του.
* Η γειτνίαση του 3ου Γυμνασίου Τρικάλων με το χαρακτηρισμένο ως αισθητικό άλσος «Αηλιά» Τρικάλων για εργασία πεδίου και βιωματική μάθηση. (http://www.visitgreece.gr/pages.php?pageID=813&langID=1)
/
Στόχοι του προγράμματος
Γνωστικοί
* Να αποκτήσουν γνώσεις για τη δομή και τη λειτουργία του δασικού οικοσυστήματος.
* Να μάθουν τι είναι δασικό οικοσύστημα, τροφική αλυσίδα, εθνικοί δρυμοί, αισθητικά δάση, χλωρίδα και πανίδα
* Να γνωρίσουν και να καταγράψουν τη χλωρίδα του αισθητικού άλσους Αηλιά Τρικάλων και να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο για τη συγκεκριμένη χλωρίδα.
* Να μυρίσουν μυρωδιές του δάσους, να ανακαλύψουν την απόλαυση των κινητικών δραστηριοτήτων και των ομαδικών παιχνιδιών μέσα στο δάσος.
* Να κατανοήσουν την προσφορά και την αξία του δάσους όχι μόνο για τον άνθρωπο αλλά και για τους άλλους οργανισμούς.
* Να μελετήσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το δάσος και τους κινδύνους που το απειλούν. Να αναλάβουν δράσεις για την προστασία του.
Συναισθηματικοί
* Να έρθουν σε άμεση επαφή με τη ζωή στο δάσος, να αναπτύξουν αισθήματα αγάπης και να υιοθετήσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές.
* Να καταλάβουν ότι το δάσος είναι καταφύγιο ζωής και μέσα του συνυπάρχουν πολλά ζωικά και φυτικά είδη.
* Να συνεργάζονται σε ομάδες και να επικοινωνούν μεταξύ τους για κοινούς στόχους και σκοπούς και να σέβονται τους κανόνες της ομάδας (Κανάκης,1987).
* Να αναπτύξουν συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες.
Ψυχοκινητικοί
* Να μάθουν το παιχνίδι και τη διασκέδαση μέσα στη φύση.
* Να αναπτύξουν κριτική σκέψη και ερευνητική διάθεση.
* Να προβληματίζονται και να βρίσκουν λύσεις. (Καμαρινού, 1994).
* Να κάνουν έρευνα για την ανακύκλωση και να συλλέξουν φυτά για να φτιάξουν φυτολόγιο
Μέθοδοι διδασκαλίας
* Ομαδοσυνεργατική μάθηση.
* Βιωματική μάθηση (Καμαρινού, 1999)
* Χρήση ΤΠΕ για πληροφοριακό υλικό και παρουσίαση των αποτελεσμάτων.
\
Συμπερασματικά: Τα σχέδια εργασίας που αποτελούν σκόπιμες και μεθοδευμένες μορφές δράσης, οδηγούν στην επίλυση προβλημάτων, προκαλούν την ολόψυχη εμπλοκή των μαθητών – επειδή τα θέματα που ασχολούνται τους ενδιαφέρουν, διεξάγονται μέσα από συλλογικές διαδικασίες και συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση των μαθητών, οι οποίοι αναζητούν τις αναγκαίες πληροφορίες εντός και εκτός σχολείου και συμμετέχουν στην επιλογή του θέματος και στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων (Ματσαγγούρας, 2003).
Σύμφωνα με τον Frey (1986) η σχηματική πορεία ενός project είναι η εξής: πρωτοβουλία, ανταλλαγή απόψεων σχετικά με την πρωτοβουλία, από κοινού διαμόρφωση πλαισίων δράσης, υλοποίηση των όσων έχουν προγραμματιστεί. Η Π.Ε. με σωστή ενημέρωση και αγωγή των μαθητών για τη διατήρηση και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στη χώρα μας είναι απαραίτητα στη σύγχρονη εποχή διότι ο πλανήτης μας, υφίσταται μεγάλη επιβάρυνση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και χρειάζεται βοήθεια.
Το ήθος και η αγάπη για το περιβάλλον και τη φύση διαμορφώνονται μέσα από βιώματα και εμπειρίες, όπως επισημαίνεται σε πολλά ερευνητικά δεδομένα (Καλαιτζίδης, 1999). Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το περιβάλλον. Σύμφωνα µε την Ταµουτσέλη (1998) αυτό οφείλεται στα πολλά και ποικίλα ερεθίσματα. Οι υπαίθριες δραστηριότητες που διεξήχθησαν σ’ ένα όμορφο φυσικό περιβάλλον, όπως είναι το αισθητικό δάσος Αηλιά, είναι δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής στο δάσος και αποκαλούνται «δασική αναψυχή» (Τρακόλης, 1984).
Δραστηριότητες του τύπου αυτού έδειξε ότι βοηθούν τους μαθητές να βρεθούν σε κατάσταση ευεξίας και ικανοποίησης, να αναπτύξουν τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητες τους και στην συνέχεια οδηγούνται σε κοινωνική, σωματική & πνευματική υγεία. (Αμερικάνικη Ένωση Υγείας, 1983). Έτσι οι υπαίθριες κινητικές δραστηριότητες στη φύση ίσως αργότερα θα οδηγήσουν τους μαθητές σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Ο καλός δάσκαλος σύμφωνα με τον Palmer (1997) πρέπει να διαθέτει την τεχνική για να προκαλεί τη δημιουργική διάθεση των μαθητών. Η τεχνική αυτή διαφέρει από δάσκαλο σε δάσκαλο, αλλά ο καλός δάσκαλος πάντα βρίσκει το δρόμο για να οδηγήσει τους μαθητές του στα μονοπάτια της δημιουργίας.
Στο συγκεκριμένο project ήμουνα παρούσα σε όλες τις φάσεις ως έμπειρος σύμβουλος, βοήθησα την ομάδα να εντοπίσει τα προβλήματα και να οργανώσει την έρευνα της ανακύκλωσης, παρακίνησα τους μαθητές και τον ενέπλεξα σε διαδικασίες ώστε να κατακτά μόνος του τη γνώση, να αναπτύξει κριτική σκέψη και να καταλήξει στη μάθηση και στην αυτομάθηση. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να θέτει στο κέντρο των αναζητήσεων τις βιωματικές καταστάσεις των παιδιών, ατομικές και ομαδικές στα πλαίσια της επικοινωνιακής αλληλεπίδρασης (Χρυσαφίδης, 1996). Ειδικά σε τάξεις πολυπολιτισμικές, όπως τυγχάνει και η δικιά μας Π. Ο., τα πλεονεκτήματα της μεθόδου project έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς οι μαθητές αξιοποίησαν τις ιδιαίτερες ικανότητές τους.
Η μέθοδος project τους παρείχε τη δυνατότητα ομαλής ένταξης και τους βοήθησε σε πολλές περιπτώσεις να ξεπεράσουν την πολιτισμική διαφορά και να απολαύσουν τη διαφορετικότητα (Νικολάου 2000). Τέλος, οι μαθητές αναλαμβάνοντας ποικίλες συλλογικές δραστηριότητες χειρίζονται με επιτυχία πολλές διαφορετικές κοινωνικές συναλλαγές, και αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες που θα χρησιμοποιήσουν σαν αυριανοί ενεργοί πολίτες (Τρούκη, 2005). Άλλωστε ο J. Dewey (1964) θεωρεί ότι η μάθηση που πραγματοποιείται με διαδικασίες δράσης και χειρισμού των πραγμάτων προωθεί τη γνώση και τη γνωστική ανάπτυξη και ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να σταματά όταν κανείς τελειώνει ή αφήνει το σχολείο.
Η τάση να διδάσκεται κανείς από την ίδια τη ζωή και να διαμορφώνει έτσι τις συνθήκες της ζωής ώστε όλοι να μαθαίνουν από τη ζωή είναι το ωραιότερο έργο του σχολείου.
Βιβλιογραφία
1. Βασικά κείμενα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 36 ΤΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ 21 (AGENDA 21) http://www.ekke.gr/estia/Inteduc/Ba_Keim_PEEKPE/Teux_4.pdf
2. Κανάκης, Ι. , (1987). Η οργάνωση της διδασκαλίας μάθησης σε ομάδες εργασίας, Αθήνα
3. Καλαϊτζίδης, Δ., (1999).Η αναγκαιότητα του 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου της ΠΕΕΚΠΕ: Φώτα πορείας. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, 15, 22-23.
4. Καμαρινού, Δ. (1999). Βιωματική μάθηση στο σχολείο, Β΄ Έκδοση
5. Ματσαγγούρας, Η., (2003): Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Αθήνα: Γρηγόρη
6. Μπαμπινιώτης, Γ. (2000). ΤΠΕ και ποιοτική Παιδεία ,Εφ., ΤΟ ΒΗΜΑ, 3-12-2000 http://www.netschoolbook.gr/babiniot.html
7. Νικολάου, Γ. (2000). Ένταξη και Εκπαίδευση των αλλοδαπών μαθητών στο Δημοτικό Σχολείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
8. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Ανακτήθηκε στις 12-2-2008 9. http://www.pi-schools.gr/drast/perivalontiki/
10. Σφήκα,Γ., (1998): Δένδρα και Θάμνοι της Ελλάδας. ΑΘΗΝΑ
11. Ταµουτσέλη, Κ. (1998). Αστικό πράσινο και Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση . Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Τ. 13-14, σ. 19-21
12. ΤΑΡΑΤΟΡΗ -.ΤΣΑΛΚΑΤΙΔΟΥ,Ε.(2002):Η μέθοδος Project στη θεωρία και στην πράξη. Κυριακίδης, Θεσσαλονίκη.
13. Τρακόλης Δ. (1985): «Καταλληλότητα των Δασών και Δασικών Εκτάσεων για Αναψυχή και χωρητικότητα Αναψυχής», στα Γεωτεχνικά (Επιστημονικό Δελτίο του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας), Τεύχος 2, Σεμινάριο για Δασολόγους με θέμα Προστατευόμενες Φυσικές Περιοχές και Δασική Αναψυχή, Αθήνα
14. Τρούκη, Ε. (2005). «Πολυπολιτισμικότητα και σχολική τάξη: Εμπόδιο ή ευκαιρία». Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας «Η εμπειρία των Δημοτικών Σχολείων Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του Ν. Θεσσαλονίκης: Πραγματικότητα και Προοπτική της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης ». Θεσσαλονίκη.
15. Φλογαϊτη, Ε. (1998). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. ΑΘΗΝΑ
16. Χρυσαφίδης, Κ. (1996). Βιωµατική – επικοινωνιακή διδασκαλία. Η εισαγωγή της µεθόδου project στο σχολείο, Αθήνα: Gutenberg.
17. Elliot, J. (1993). An Introduction to Sustainable Development. London: Routledge.
18. Frey K., (1986). Η μέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο, ως θεωρία και πράξη. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.
19. Palmer J., P., (1997). The Courage to Teach. Jossey -Bass Publishers, San Francisco
Σχόλια Facebook