Στα «γερασμένα» χωριά της ελληνο-αλβανικής μεθορίου

«Τα χωριά μας, αναπνέουν, έχουν ζωή 10 έως 20 μέρες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, τότε που έρχονται όσοι ζουν στην Αθήνα. Συνηθίζουμε τον κόσμο και μετά μας φαίνεται δύσκολο». Με αυτές τις απλές κουβέντες, οι λιγοστοί κάτοικοι στα ακριτικά χωριά του Πωγωνίου, καταθέτουν τη μοναξιά που βιώνουν στον τόπο τους. Τα πανηγύρια του καλοκαιριού που δίνουν χρώμα στην καθημερινότητά τους, το αντάμωμα των οικογενειών που ζουν στις μεγαλουπόλεις, οι παιδικές φωνές στη γειτονιά τελείωσαν και το Φθινόπωρο που έφτασε, καταπίνει τη χαρά τους.

Στη γραμμή συνόρων με την Αλβανία, η πραγματικότητα στα όμορφα πετρόκτιστα χωριά, αποτυπώνεται με χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Ορεινό, Ξηρόβαλτο, Μαυρόπουλο, Χρυσόδολη, Ζάβροχο, Τεριάχι, Κτίσματα, Νεοχώριο, Χαυραυγή, Αγία Μαρίνα. Ο αριθμός των μόνιμων κατοίκων τους συνολικά, δεν ξεπερνά τους 300. Κάθε χωριό και ένα κλειστό σχολείο εδώ και τρεις δεκαετίες. Είναι ο τόπος «των γερασμένων», που ζουν δίπλα στη συνοριακή γραμμή με την Αλβανία, εκεί όπου κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 έγιναν σκληρές μάχες, γι’ αυτό σε κάθε πλατεία τους υπάρχει Ηρώο Πεσόντων.
Στο Ορεινό, ζει μόνο μια γυναίκα, η Σοφία Δημητρίου. Είναι κτηνοτρόφος και κάθε μέρα βγαίνει στο βουνό με το κοπάδι. Δεν φοβάται, όμως, γιατί παίρνει όλες τις προφυλάξεις. Στο Νεοχώριο, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων δίνει ανάσα στα κλειστά σπίτια.

Στο γραφικό Τεριάχι, που απέχει 52 χιλιόμετρα από τα Γιάννενα, μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο του Αυγούστου, οι τρεις μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, έμειναν και πάλι μόνοι τους. Πρόκειται για δύο αδέλφια συνταξιούχους και τον δημοτικό σύμβουλο Πωγωνίου Νίκο Γαλίτσα, ο οποίος επέστρεψε στον τόπο του, από την Αθήνα, ύστερα από 45 χρόνια, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Η συνομιλία μαζί του είναι αποκαλυπτική της κατάστασης στα χωριά των «20 ημερών», όπως χαρακτηριστικά αποκάλεσε τα ορεινά χωριά της μεθορίου στο Πωγώνι.

Ο κ. Γαλίτσας αν και διατηρεί ακόμη την εμπορική δραστηριότητα του στην πρωτεύουσα, επέλεξε τα κοινά για να βοηθήσει τον κόσμο στα χωριά του Πωγωνίου.
«Τα λίγα γεροντάκια κρατάνε τα χωριά στη ζωή. Είναι ήρωες. Η πολιτεία έπρεπε να τους ενισχύει. Νιώθουν απροστάτευτοι στα σπίτια τους, γιατί συχνά πέφτουν θύματα διαρρήξεων» λέει και προσθέτει ότι η μεγάλη ικανοποίηση για κείνον είναι όταν εξυπηρετεί τους ανήμπορους και τους πηγαίνει στο σπίτι τα φάρμακα και άλλα ψώνια.
Κατά την επίσκεψη στο Τεριάχι φτάνει η πληροφορία, ότι σε ένα άλλο χωριό του Πωγωνίου, τη Σιταριά, τα απανωτά κρούσματα διαρρήξεων, τις τελευταίες ημέρες έχουν αναστατώσει τους κατοίκους.

Φτάνοντας στην πλατεία, το θέμα συζήτησης ήταν η ανασφάλεια στον τόπο τους. Την περασμένη νύχτα, στα δρομάκια του χωριού εκτυλίχτηκαν σκηνές αστυνομικής ταινίας. Οι κυνηγοί βγήκαν στο δρόμο με τις καραμπίνες, γιατί έγινε αντιληπτό από μια γυναίκα που κάλεσε αμέσως σε βοήθεια τον κόσμο, ότι επιχειρείται από αγνώστους διάρρηξη σε κλειστά σπίτια.

Το μεσημέρι είχε προηγηθεί άλλη διάρρηξη και ληστεία σε σπίτι μιας συνταξιούχου, η οποία όμως, ευτυχώς, εκείνη την ώρα απουσίαζε. Οι άγνωστοι έφυγαν με λεία 3.000 ευρώ, χρήματα που είχε για να αντιμετωπίσει κάποιες υποχρεώσεις και άλλες ανάγκες της. Η Σιταριά, είναι ένα ακόμη χωριό ηλικιωμένων, με 60 μόνιμους κατοίκους και βρίσκεται 10 χιλιόμετρα πριν από τον συνοριακό σταθμό της Κακκαβιάς.

Τα κρούσματα διαρρήξεων στη Σιταριά δεν είναι τα μόνα. Όπως υποστηρίζουν οι κάτοικοι, από τη στιγμή που μειώθηκε η αστυνομική παρουσία στην περιοχή με την απομάκρυνση μεγάλου αριθμού συνοριοφυλάκων και έκλεισαν τα στρατιωτικά φυλάκια των συνόρων, τα χωριά του Πωγωνίου έγιναν τόπος παρανόμων δραστηριοτήτων. Καθημερινά, μέσα στα χωράφια τους και τις γειτονιές τους, βλέπουν να κινούνται παράνομοι μετανάστες, είτε άτομα που παριστάνουν τους μικροπωλητές, με αποτέλεσμα ακόμη και οι γυναίκες που ζουν μόνες να έχουν όπλα στα σπίτια τους.

Αυτό το καλοκαίρι ήταν η πρώτη χρονιά, που τα παιδάκια από τις μεγαλουπόλεις δεν ήρθαν στο χωριό να μείνουν με τους παπούδες, αμέσως μετά το κλείσιμο των σχολείων. Ο φόβος κυριάρχησε, μετά το διπλό έγκλημα στα Κτίσματα, που είχε γίνει μία εβδομάδα μετά το Πάσχα.
Πέραν των ζητημάτων ασφάλειας κατά τη συζήτηση με τους ακρίτες αναδείχθηκαν και άλλα ζητήματα που τους απασχολούν, όπως οι αντικειμενικές αξίες στην περιοχή, το τέλος της ΔΕΗ και ο σχεδιασμός για την ασφάλιση, στον ΟΑΕΕ, όσων διατηρούν καφενεία στα χωριά.

Είπαν, ότι το «χαράτσι» στο Δήμο Πωγωνίου αυξήθηκε από 3 στα 4 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο και ότι οι αντικειμενικές αξίες των χωραφιών, κυμαίνονται από 250 έως 800 ανά τ.μ., και υπερβαίνουν την πραγματικότητα.

«Τα χωράφια είναι άγονα. Έχουν γίνει δάση. Δεν κάνουν ούτε ρίγανη» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ένας συνταξιούχος κτηνοτρόφος.
Ο ελληνικός καφές στα καφενεία κοστίζει 0,80 λεπτά και 1 ευρώ το τσίπουρο με μεζέ. Οι εισπράξεις, ειδικά τον χειμώνα, δεν ξεπερνούν τα 7-8 ευρώ την ημέρα.
Ο Νίκος Γαλίτσας επισημαίνει ότι «εάν επιβληθεί ΟΑΕΕ, τότε τα μαγαζάκια αυτά θα κλείσουν, γιατί δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν, και τα χωριά θα μείνουν χωρίς καφενεία».

Όταν έρχεται ο Σεπτέμβριος, τα γεροντάκια στο Πωγώνι παρέα με τις όμορφες αναμνήσεις του καλοκαιριού, κάνουν υπομονή ώσπου να περάσει ο «δύσκολος χειμώνας». Προσπαθούν να αποβάλουν τον φόβο, για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, με σχέδια και όνειρα για το επόμενο καλοκαίρι.