Ο ορισμός της μητρότητας είναι έργο του δικαστή ή αλλιώς γιατί οι φιλόσοφοι δεν μπορούν πλέον να αλλάξουν τη ζωή μας;

Του Μιχάλη Κοκκινάρη

Ο σκηνοθέτης του Star Wars, Τζορτζ Λούκας και η σύζυγός του Μέλοντι Χόμπσον, απέκτησαν ένα υγιέστατο κοριτσάκι, το οποίο ήρθε στον κόσμο μέσω παρένθετης μητέρας, δήλωσε εκπρόσωπος του ζεύγους.
Αν θέλετε να μιλήσουμε με αυστηρά επιστημονική γλώσσα όροι,όπως “προαίσθηση”,δεν μπορούν να έχουν θέση σ’έναν κόσμο που αναζητεί επίμονα αποδείξεις για να κάνει τις όποιες επιλογές του.
Με προαισθήσεις δηλαδή και αξιώματα δεν αντιμετωπίζονται διλήμματα,που δεν παρέχουν περιθώρια αναμονής σ’έναν κόσμο,που μεταβάλλεται με ρυθμούς μάλλον ασύλληπτους για τον κοινό ανθρώπινο νου και τους οποίους (ρυθμούς)ετεροκαθορίζουν οι λεγόμενες τεχνοεπιστήμες.
Άρα είναι λάθος να πούμε ότι “έχουμε την προαίσθηση” ότι ο κόσμος,όπως τον γνωρίσαμε,με τη δομή,τις αρχές και τις αξίες του,σε λιγότερο χρόνο απ’αυτόν που καταλαμβάνει μια ανθρώπινη γενεά,θα έχει πάψει πια να υπάρχει.
Θα ήταν όμως ορθό να διατυπώσουμε τη βεβαιότητα και στη συνέχεια να την αποδείξουμε ότι πράγματι όλα γύρω μας αλλάζουν κατά τρόπο δραματικό και μάλλον ανεπίστρεπτο!

Και αυτή η αλλαγή δεν αφορά απλώς στις δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία στον άνθρωπο,αλλά στη ριζική αναθεώρηση εννοιών όπως είναι η κοινωνία,ο άνθρωπος και στον εκ νέου επαναπροσδιορισμό του περιεχομένου των εννοιών αυτών.
Άρα,ή αποφασίζουμε να αναζητήσουμε επιχειρήματα και να τα τεκμηριώσουμε,μετέχοντας αναγκαστικά στη διαδικασία επαναπροσδιορισμού της έννοιας της ζωής ή παραμένουμε στις βεβαιότητες και τα αξιώματά μας και μας προσπερνούν οι εξελίξεις,μένοντας για πάντα νοσταλγοί ενός κόσμου που πέρασε ανεπίστρεπτα.
Και η άποψη αυτή δεν είναι ενδεχομένως υπερβολική για να φανούμε συνεπείς στο κλίμα που διαμορφώνεται.Είναι πλέον τεκμηριωμένη βεβαιότητα,που προκύπτει από πρακτικές,τις οποίες ούτως ή άλλως έχουμε υιοθετήσει και οι οποίες δίνουν το μέτρο των επιλογών που είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχθούμε στην αυγή ακόμη του αιώνα της Βιοτεχνολογίας.
Θέλετε ένα απλοϊκό αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα των δυνατοτήτων,με τις οποίες μας προικοδότησε ο αιώνας που πέρασε σε σχέση με τις πρακτικές αυτές;
Με αμνιοπαρακέντηση ή καλλιέργεια εβρυικής τροφοβλάστης μπορούμε στο όνομα της ευγονικής να θυσιάζουμε έμβρυα που βαρύνονται με κληρονομικά νοσήματα.
Μάθαμε δηλαδή να ρίχνουμε στον Καιάδα(στον Καιάδα οι αρχαίοι Σπαρτιάτες έριχναν τους κακούργους,ενώ τα προβληματικά βρέφη τα έριχναν στους Αποθετήρες,παρόμοια απόκρημνη περιοχή του Ταϋγέτου-αν θέλουμε να κυριολεκτούμε)τους γενετικά ανάπηρους,για να αναστήσουμε μια κοινωνία υγιών ανθρώπων!
Υπερβολές θα μου πείτε.
Η αναδημιουργία της ζωής στο εργαστήριο δεν είναι ένα απλό γεγονός με ενδεχόμενες συνέπειες,που εξαρτώνται τελικά από την προαίρεση του ερευνητή αλλά μια συσσωρευμένη απειλή για την ανθρωπότητα,όπως τη γνωρίσαμε μέχρι σήμερα.
Και φυσικά δεν εννοούμε μόνο τις όποιες ανθρωπολογικές ιδιότητες,αλλά κυρίως τη δραματική κατάρρευση των αρχών που στηρίζουν τον ανθρώπινο πολιτισμό(βλ.και Μιχαήλ Κοκκινάρη,Τα στίγματα του Κάιν,εκδ.”Νικόδημος”,σελ.17).
Αν μάλιστα διευρύνουμε τον προβληματισμό μας στους ζώντες οργανισμούς συνολικά,τότε το πρόβλημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο.
Αναπρογραμματίζουμε τους γενετικούς κώδικες των ζώντων οργανισμών για να εξυπηρετήσουμε τις πολιτιστικές και οικονομικές ανάγκες και επιθυμίες μας.
Αναλαμβάνουμε το ρίσκο μιας δεύτερης Γένεσης,αυτή τη φορά μιας τεχνητής Γένεσης,που υπόκειται στις επιταγές της αποτελεσματικότητας και της παραγωγικότητας.
Με άλλα λόγια ξαναδημιουργούμε τον κόσμο για τις ανάγκες της αγοράς.
Στην εσχατολογία της θρησκείας ο κόσμος αναγεννάται.Γίνεται κατοικητήριο του Θεού.
Στην εσχατολογία της αγοράς ο κόσμος τεμαχίζεται και πωλείται χάρη χάρη του κέρδους.
Εδώ βέβαια ο μη ειδικός πρέπει να γνωρίζει ότι στα βιοτεχνολογικά εργαστήρια δημιουργούνται(;) “χιμαιρικά και διαγονιδιακά” είδη που παραβιάζουν των όρια των ειδών,ενσωματώνοντας π.χ.ζωικά γονίδια σε γενετικό υλικό φυτών,με την τεχνική του ανασυνδυασμένου DNA.
Το 1986,για παράδειγμα,πήραν το γονίδιο που ευθύνεται που ευθύνεται για την εκπομπή φωτός σε μια πυγολαμπίδα και το ενέθεσαν στο γενετικό κώδικα ενός φυτού καπνού.
Τα φύλλα  του καπνού έλαμψαν!
έτσι το φυσικό περιβάλλον και τα είδη που το αποτελούν,λογίζονται πλέον ως υλικά για ανασχεδιασμό κατά το δοκούν!
και το πέρασμα στο ανθρώπινο γενετικό υλικό είναι και δυνατό,αλλά και θεμιτό πλέον,όταν ούτως ή άλλως έχουμε αποδεχθεί σιωπηλά την αναδημιουργία της φύσης!
Εδώ το πρόσχημα είναι η υγεία του ανθρώπου και η απαλλαγή τους είδους από τους γενετικά ανάπηρους.
Βαρύτατα κληρονομικά νοσήματα ανχνεύονται πρώιμα στο αμνιακό υγρό ή την τροφοβλάστη και οι γονείς “προφυλάσσονται”από τη γέννηση ενός πάσχοντος παιδιού.
Νοσήματα όπως το σύνδρομο Ντάουν,η Μεσογειακή αναιμία,η οικογενής αμαυρωτική ιδιωτεία,η μυική δυστροφία Ντουσέν,η οικογενής σπληνική αναιμία,η ασθένεια του Χάντιγκτον,η ασθένεια του πολυκυστικού νεφρού και άλλα πολύ σημαντικά νοσήματα ελέγχονται με τη μέθοδο αυτή και θέτουν ευθέως το θέμα της άμεσης διακοπής της κύησης.
Ενώ η νεώτερη μέθοδος της προεμφυτευτικής γενετικής σάρωσης με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης ανιχνεύει σε πολλά γονιμοποιημένα ωάρια την ύπαρξη μιας συγκεκριμένης γενετικής ατέλειας,π.χ.κυστική ίνωση,και επιλέγει να εμφυτεύσει στη μήτρα της μητέρας τα υγιή έμβρυα.
Θέλετε να χειροκροτήσουμε την πρόοδο της βιοτεχνολογίας;
Γιατί όχι;

Τι θα λέγατε όμως όταν η προεμφυτευτική γενετική σάρωση είναι το πρόσχημα για την οργανωμένη παρέμβαση στο γενετικό υλικό του ανθρώπου για συγκεκριμένους σκοπούς;
Στις επόμενες αναρτήσεις θα προχωρήσουμε σε συγκεκριμένα παραδείγματα…
Αλλά αυτό δε φαίνεται να είναι το ουσιαστικό πρόβλημα.
Σήμερα υπάρχει ένα σημαντικός κλάδος γενετικής,η αναπτυξιακή γενετική,που ενώ αναγνωρίζει ότι τα γονίδια κωδικοποιούν σημαντικές πληροφορίες για την ανάπτυξη,δέχεται ότι αυτά από μόνα τους δεν μπορούν να καθορίσουν ή να ελέγξουν την ανάπτυξη.
Ο κυτταροβιολόγος δρ Στιούαρτ Νιούμαν,του Ιατρικού Κολεγίου της Ν.Υόρκης επισημαίνει:”Το περιβάλλον του γονιδιώματος δεν περιλαμβάνει μόνο εξωτερικά ελέγξιμους συντελεστές,όπως η θερμοκρασία και η διατροφή,αλλά  και αναρίθμητες πρωτεϊνες που προέρχονται από τη μητέρα και οι οποίες βρίσκονται στο ωοκύτταρο κατά τη στιγμή της γονιμοποίησης.Αυτές οι πρωτεϊνες επηρεάζουν τη δραστηριότητα του γονιδίου,μέσω των μεταβολών στις ποσότητές τους και τη χωρική κατανομή τους μέσα στο ωάριο και μπορούν να προκαλέσουν την ανάπτυξη με μοναδικά διαφορετικούς τρόπους,ακόμη και δύο μονωγενών διδύμων.(Newman,Stuart A.,Genetic Engineering as Metaphisics and Meance,Science and Nature,τομ.9/10,1989,σελ.118)
Εδώ λοιπόν σχολιάζουμε!

Δεν αναζητούμε προθέσεις και ανέπαρκειες του συντάκτη.Είναι ένα απλό και μάλλον αθώο παράδειγμα για να εισαγάγω τον αναγνώστη στις άπειρες δυνατότητες που παρέχει το εργαστήριο στη χιμαιρική ανάμειξη(όσο και αν ο όρος είναι αδόκιμος-και κακώς απαντώ)του ανθρώπινου γενετικού υλικού.
Ωστόσο σήμερα που έχει χαρτογραφηθεί το ανθρώπινο γονιδίωμα και τεχνικά τουλάχιστον μπορούμε να κάνουμε λόγο για πρωτεϊνες ή πρωτεϊνη που ελέγχονται από τα γονίδια και καθορίζουν το φαινότυπο του ανθρώπου είναι εύλογο να ελπίζουμε βάσιμα ότι σύντομα(σε μερικά ίσως χρόνια) θα ανασχεδιάσουμε το γενετικό υλικό του ανθρώπου,θα εξαλείψουμε όχι μόνο τις γενετικές ασθένειες αλλά και θα βελτιώσουμε το ανθρώπινο είδος”αναδημιουργώντας επιτέλους τον “τέλειο” άνθρωπο.

Και για να εξαλείψουμε οριστικά τη φθορά και συνεπώς το θάνατο,θα καταφύγουμε σε δύο απόλυτα εφικτές μεθόδους:
Με αδιαφοροποίητα βλαστικά κύτταρα θα δημιουργήσουμε ανταλλακτικά οργάνων,ενώμε την κλωνοποίηση θα επιτύχουμε την αθανασία του πρωτοτύπου,που έτσι κι αλλιώς θα έχει προέλθει από γεντικό ανασχεδιασμό!
Αυτό το πρόβλημα επιχείρησα να παρουσιάσω(λες και διέπραξα μέγα λάθος ή εξυπηρετώ κι εγώ άδηλη σκοπιμότητα…ή αλλιώς είμαι βαλτός!).
Και τα όσα ανέφερα προηγουμένως δεν έχουν καμία δόση υπερβολής.
Αποτελούν μέρος της απόπειρας επανασχεδιασμού της ζωής,χρηματοδοτούνται από χιλιάδες εταιρείες βιοτεχνολογικής έρευνας,που αγωνιούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της αγοράς που διαμορφώνεται τον 21ο αιώνα.
Καταναλωτές αυτού του  νέουπροϊόντος είναι όσοι θα είχαν λόγο να γνωρίζουν το γονιδίωμα αυτών που απασχολούνται στην επιχείρησή τους,όσων ασφαλίζονται στις εταιρείες τους,όσων εντέλει πρέπει να έχουν ειδικά προσόνται και προδιαγραφές μακροβίωσης,για να αναλάβουν π.χ.διευθυντικές θέσεις.

Ο Τζέρεμι Ρίφκιν σημειώνει χαρακτηριστικά:”Έτσι οι έννοιες της κοινωνικότητας και της ισότητας πιθανώς θα μετασχηματιστούν.Η αξιοκρατία θα έδινε τη θέση της στη γενετικοκρατία,με αποτέλεσμα άτομα,εθνοτικές ομάδες και φυλές να κατηγοριοποιούνται σε μεγάλο βαθμό,να τυποποιούνται μέσω του γονοτύπου τους,ανοίγοντας το δρόμο για την εμφάνιση ενός συστήματος αποτελούμενου από άτυπες βιολογικές κάστες σε διάφορες χώρες του κόσμου”(Τζέρεμι Ρίφκιν,ο αιώνας της Βιοτεχνολογίας,Εκδόσεις Λιβάνη,Αθήνα 1988,σελ.33)
Αν επομένως δικαιούμαι να σκέπτομαι και να ομιλώ (χωρίς να μου καταλογίζονται προθέσεις) θα μου επιτρέψετε να παραθέσω την έκταση του προβλήματος με παραδείγματα και να αποδείξω την ανεπάρκεια των καλοπροαίρετων ή αφελών που συνεχίζουν να πιστεύουν στις αγαθές προθέσεις  της επιστημονικής κοινότητας.

Μέχρι χθες,πριν δηλαδή μερικά χρόνια,μπορούσαμε εκ του ασφαλούς να αναφερόμαστε στο “είναι”(κοσμολογικό,οντολογικό,κοινωνικό,πολιτικό κ.ά.)ως τετελεσμένη πραγματικότητα,της οποίας η όποια εξέλιξη(“γίγνεσθαι”)ήταν θέμα του μακροϊστορικού χρόνου,άσχετα από την οπτική γωνία θεώρησης αυτής της εξελικτικής διαδικασίας(πραγματιστικής,επιστημονικής,θρησκευτικής ή εσχατολογικής).

Ο άνθρωπος,το περιβάλλον,ήταν έννοιες αυτονόητες,που μας έδωσαν τη δυνατότητα με το μύθο,τη θρησκεία,τη φιλοσοφία και την επιστήμη να απαντήσουμε σε ερωτήματα,όπως το “πόθεν” ή το “γιατί”,νοηματοδοτώντας έτσι την ύπαρξή μας.
Και πάντως “είναι”και “γίγνεσθαι”,κοινωνικά,πολιτικά,θρησκευτικά και φιλοσοφικά είχαν πάντοτε σ’όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπινου πολιτισμού(όπως κι αν εκφραζόταν αυτός)διαλεκτική σχέση.

Η διαλεκτική σχέση ανθρώπου-κοινωνίας ως πορεία κατάκτησης κοινωνικών αρετών προς όφελος του συνόλου.

Η σχέση ανθρώπου-θρησκείας ως πορεία αναζήτησης της τελειότητας και της υπέρβασης του θανάτου,του έσχατου ορίου της ανθρώπινης ύπαρξης.
Έννοιες με απόλυτα διακριτή δυναμική που επέτρεψαν την ανάπτυξη των αρχών της φιλοσοφίας αλλά και των λεγόμενων κοινωνικών επιστημών.
Αν μάλιστα εξειδικεύσουμε τις βεβαιότητές μας και αναφερθούμε στο χώρο της θρησκείας,το οντολογικό περιεχόμενο της έννοιας του προσώπου ή το θέμα της σωτηρίας του ανθρώπου ως προϋπόθεση της ελευθερίας της βούλησής του,αλλά και το ακανθώδες θέμα του θανάτου,οριοθέτησαν καθοριστικά τη σκέψη του δυτικού ανθρώπου.

Ανάλογες βεβαιότητες και ανθρωπολογικές ερμηνείες των ανατολικών φιλοσοφικών ρευμάτων και θρησκειών διαμόρφωσαν τη σχέση ανθρώπου-θρησκέιας υιοθετώντας πάντως ένα εσχατολογικό μοντέλο ερμηνείας της ζωής και του σκοπού της.

Κι ενώ όλ’αυτά αποτελούσαν ένα κοινό πεδίο αναφοράς φιλοσοφικής και κοινωνιολογικής,η ιδέα της χρησμοθηρικής επανασύστασης των υλικών της ζωής για τις ανάγκες της αγοράς ανέτρεψε τα πάντα.
Με άλλα λόγια στο ανώνυμο εργαστήριο της Βιοτεχνολογίας,επιστήμονες με άδηλες προθέσεις,με τις γνώσεις που τους παρείχαν οι λεγόμενες τεχνοεπιστήμες,αποφάσισαν να ξαναδημιουργήσουν τη ζωή,δίνοντάς της χαρακτηριστικά που ουδέποτε θα αποκτούσε στην πορεία του μακροϊστορικού “γίγνεσθαι”.

Και το πιο εφιαλτικό απ’όλα είναι το γεγονός ότι όσοι διαχειρίζονται πλέον αυτή τη μορφή της ζωής είναι έτοιμοι να τη διαθέσουν για τις ανάγκες της αγοράς!
Και επειδή όλ’αυτά μπορεί να φαντάζουν ως υπερβολές,είναι σκόπιμο να αναφέρουμε συγεκριμένα παραδείγματα “μετά λόγου γνώσεως”,για να γίνει κατανοητή η φύση και η έκταση του προβλήματος.

Με άλλοθι λοιπόν την “ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή”που και θεμιτή είναι αλλά και δίνει λύσεις σε άτεκνα ζευγάρια,σιωπηλά υιοθετούνται τεχνικές,που καταργούν στην πράξη την έννοια της μητρότητας,αλλά και καταφεύγουν σε χειμαιρικές αναμείξεις γενετικού υλικού με απρόβλεπτες συνέπειες και για το παιδί που γεννιέται,αλλά και για την κοινωνία,που αργά ή γρήγορα θ’αναγκασθεί να αντιμετωπίσει αυτή την πραγματικότητα.
Και δεν αναφερόμαστε απλά στην εξωσωματική γονιμοποίηση και την επανεμφύτευση της βλαστοκύστης,που θα προκύψει,στη μήτρα της μητέρας,αλλά στην επεξεργασία του ωαρίου της δότριας,στο εμπλουτισμό του με κυτταρόπλασμα άλλης δότριας,τη γονιμοποίηση του ωαρίου και την εμφύτευση της βλαστοκύστης(του αθροίσματος των κυτάρων από το αρχικό γονιμοποιημένο ωάριο)σε δανεική μήτρα,που εντέλει θα κυοφορήσει το έμβριο.
Στην προκειμένη περίπτωση ο ορισμός της μητρότητας είναι έργο δικαστή,όπως άλλωστε έχει καταδείξει η υπάρχουσα νομολογία…