Εφημερίδα “Μακεδονία της Κυριακής”, Αφιέρωμα: Απελευθέρωση Κιλκίς, Γευγελής, Λαχανά, Νιγρίτας

23 Ιουνίου 2013

Στα μέσα Ιουνίου του 1913 επήλθε οριστική ρήξη μεταξύ των χριστιανικών κρατών που συγκροτούσαν συμμαχία κατά τον Α’ Βαλκανικό πόλεμο, αφού η Βουλγαρία δεν συνεργαζόταν με τους συμμάχους της, ενώ η ίδια επιτέθηκε εναντίον Ελλήνων και Σέρβων ελπίζοντας πως θα τους αιφνιδιάσει. Έτσι άρχισε ο Β’ Βαλκανικός πόλεμος…

Κείμενα
Αρχείο “Μακεδονίας”
Πέτρος Παπαπολυβίου

Επιμέλεια αφιερώματος, εισαγωγή
Στέλιος Κούκος
skoukos@makthes.gr

Η εισαγωγή του αφιερώματος
Αν θα μπορούσαμε να πούμε πως η ψυχή του Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798) αισθάνθηκε αγαλλίαση από την επίτευξη συμμαχίας ανάμεσα στα χριστιανικά κράτη της χερσονήσου του Αίμου λίγο πριν από την έναρξη του Α’ Βαλκανικού πολέμου, σίγουρα μπορούμε να ισχυριστούμε πως η έναρξη του Β’ Βαλκανικού πολέμου τη βύθισε σε μια βαθιά θλίψη, αν όχι σε έσχατη απόγνωση.
Βεβαίως στην εποχή των βαλκανικών πολέμων πολλά πράγματα είχαν αλλάξει από τότε που ο Ρήγας συνέλαβε το όραμά του για τους κατοίκους της περιοχής και την παλιγγενεσία των Ρωμιών. Ένα όραμα που αφορούσε την κοινή απελευθέρωση των λαών της Βαλκανικής χερσονήσου από τον οθωμανικό ζυγό και τη σύσταση ενός πολυεθνικού κράτους, του οποίου ο πυρήνας θα ήταν ελληνικός και χριστιανικός, δηλαδή οικουμενικός.
Πιο καθοριστική αλλαγή στον αιώνα που μεσολάβησε ήταν η καθιέρωση της “αρχής των εθνοτήτων”, σύμφωνα με την οποία κάθε έθνος είχε δικαίωμα να δημιουργήσει το δικό του ανεξάρτητο κράτος.
Έτσι, από τον 19ο αιώνα άρχισαν να δημιουργούνται στα Βαλκάνια ανεξάρτητα εθνικά κράτη και μάλιστα χριστιανικά, τα οποία αποσπάστηκαν από την εν διαλύσει, αν όχι εν αποσυνθέσει Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι αποσπάσεις όμως αυτές ούτε βελούδινες ήταν ούτε ανώδυνες και πολύ περισσότερο δεν ήταν αναίμακτες. Και το χειρότερο είναι πως τα χριστιανικά αυτά κράτη δεν άργησαν να συγκρουστούν και μεταξύ τους για χώρους και περιοχές τις οποίες θεωρούσαν ζωτικές για τα συμφέροντά τους. Τρανό παράδειγμα ο Μακεδονικός αγώνας, ο οποίος όμως δεν δημιουργήθηκε από αμοιβαία εθνικιστική έξαψη Βουλγάρων και Ελλήνων: προφανώς το ελληνικό κράτος αναγκάστηκε να σπεύσει -και μάλιστα καθυστερημένα- για να συμπαρασταθεί στους δεινώς δοκιμαζόμενους ελληνικούς πληθυσμούς από τη δολοφονική και κυρίως ιδιότυπη πολιτισμική γενοκτονία και τρομοκρατία των Βουλγάρων.

Έτσι, όπως φαίνεται, η… αναβάθμιση της ανταρτικής σύγκρουσης του Μακεδονικού Αγώνα σε πολεμική σύρραξη ήταν αναπόφευκτη. Η υπεροψία και η εγκληματική συμπεριφορά των Βουλγάρων απέναντι στους ελληνικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς των περιοχών που είχαν κατακτήσει κατά την πρώτη φάση των βαλκανικών πολέμων, ακόμη και στις διάφορες εθνότητες της Θεσσαλονίκης, έδειχνε πως αργά ή γρήγορα θα επερχόταν η σύγκρουση. Αντίστοιχη όμως συμπεριφορά έδειξαν και απέναντι στους στρατιωτικούς συμμάχους τους, όπως ήταν η επίθεση εναντίον των ελληνικών στρατευμάτων στο Παγγαίο και εναντίον του θωρηκτού “Αβέρωφ”.

Τέλος, σημειώθηκε η έναρξη των πολεμικών συγκρούσεων με επιθέσεις των Βουλγάρων εναντίον Σέρβων και Ελλήνων, και χωρίς μάλιστα να κηρύξουν επισήμως τον πόλεμο. Σύντομα όμως οι ίδιοι οι Βούλγαροι ζητούσαν εκεχειρία, αλλά η απάντηση των εμπολέμων ήταν πως πλέον είναι αργά! Έτσι άρχισε ο Β’ Βαλκανικός πόλεμος και η προέλαση του ελληνικού στρατού, τον Ιούνιο του 1913 και μάλιστα λίγες μέρες μετά την 215η επέτειο της δολοφονίας του Ρήγα Βελεστινλή.