Κοκαβέσης: Υποφέραμε τα πάνδεινα στην Αλβανία του Χότζα

Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη με τον φιλόλογο Δημήτρη Κοκαβέση παρουσιάζει η Θωμαίς Παριανού. Μέσα από τα λεγόμενά του ανάγλυφη προβάλλει το τυραννικό καθεστώς του Χότζα, τα βάσανα των Βορειοηπειρωτών και το όραμα για την Ελλάδα που παρέμεινε ζωντανό στις ψυχές του όλα τα χρόνια.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως ακολούθως:

– 1^η ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύριε Κοκαβέση, από πού είναι η καταγωγή σας?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Γεννήθηκα στο χωριό Βουλιαράτι. Ο πατέρας μου, είναι Χειμαρραίος. Από τα δύο μέρη που κατάγομαι καυχιέμαι! Και τα δύο μέρη έχουν πολιτισμό, μόρφωση, έχουμε αξίες πολύ μεγάλες απέναντι στον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου και στη Μητέρα Πατρίδα.. Αυτά, είναι και μένουν στο σύνολο.

Τα παιδικά μου χρόνια τα έζησα στο χωριό Βουλιαράτι, όπου τελείωσα και το οκτάχρονο σχολείο.  Μετά στα Τίρανα τελείωσα το Λύκειο και τις Πανεπιστημιακές Σπουδές μου για Φιλολογία. Επέστρεψα στο  Αργυρόκαστρο όπου εργάστηκα και εξακολουθώ να εργάζομαι, ως καθηγητής σε Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Κυριολεκτικά, πριν το 1991*(1)δεν είχα  ασχοληθεί με την συγγραφή και δημοσίευση ενός λογοτεχνικού έργου, παρόλο που και γνώσεις είχα και διάθεση είχα να το κάνω, και λόγω χαρακτήρα αλλά και λόγω κληρονομικότητας, γιατί και ο πολιτισμός και η μόρφωση είναι για μένα παράδοση και από τις δύο πλευρές της οικογένειας μου. Ο λόγος που δεν ασχολήθηκα ήταν η τρομακτική πίεση του καθεστώτος, μία πίεση που καταβρόχθιζε την ίδια τη σκέψη, μην επιτρέποντάς σου να εκφράζεις άλλες σκέψεις και ιδέες, εκτός από αυτές που άρεσαν στο καθεστώς.  Εγώ, ήθελα να ήμουν ελεύθερος άνθρωπος, να έχω ελεύθερο λόγο και έκφραση, όπως λειτουργώ και αισθάνομαι  σήμερα. Αυτό μπόρεσα να το κάνω.  Μετά το 1991, ο κόσμος θα μπορούσε να κρίνει από τα γραφόμενα μου, που στηρίζονταν στην ανεξάρτητη και ελεύθερη σκέψη μου ( αν και πάντα μένει μέσα στους περιορισμούς) εμένα και το σύνολο της κοινωνίας που έχουμε ζήσει.
Ήρθα ένα διάστημα και  στην Ελλάδα, και  εργάστηκα στην Αθήνα, στην Άρτα, στην Άνδρο, Σκιάθο και έχω δει πολλά και πανέμορφα νησιά της Ελλάδος, τις Βόρειες Σποράδες…κλπ.
Αυτά στο σύνολο, γέμισαν τον ψυχικό κόσμο που καπότες βλέπαμε τον Ελλαδικό χώρο την πατρίδα να διαχωρίζεται με τα συρματοπλέγματα. Το κυριότερο ήταν ότι  δεν μας επέτρεπαν να γυρίσουμε ούτε καν το κεφάλι από στα σύνορα, γιατί εκεί οι Αλβανοί μας έλεγαν « Θέλει να λιποτάξει», ούτε καν το δάχτυλο δεν μπορούσαμε να γυρίσουμε από εκεί, Κάποιος θα μας έβλεπε και αυτό θα είχε συνέπειες για εμάς και τις οικογένειες μας. Τέτοιες εποχές ζήσαμε!!!

– 2^η ΕΡΩΤΗΣΗ: Και όλα αυτά, χάρη στο καταπιεστικό καθεστώς του Χότζα?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Μα το έλεγε, μόνος του ο Χότζα *(2) «Δικτατορία του Προλεταριάτου». Όποιος έκανε το ‘λάθος’ το πλήρωνε κυριολεκτικά μαζί με την οικογένεια δηλαδή το πλήρωναν οικογενειακώς και όχι  ατομικά, ο καθένας  στην καμπούρα του, που λένε. Το κομμουνιστικό καθεστώς, για να ολοκληρώσει  το έργο  του τρόμου, τους μετέφερε από το ένα μέρος στο άλλο, να μη έβλεπαν οι ίδιοι τους αγαπημένους και εκεί που πήγαιναν, να τους έβλεπαν οι άλλοι μέσα στη μιζέρια τους. Ήθελε να τους κάνει να μην ξέρουν ποιοι είναι, να αλλάξουν πίστη , θρησκεία γενικά το είναι τους. Και αυτή η κατάσταση κράτησε 45 ολόκληρα χρόνια, δυστυχώς. Αυτό ήταν το πιο χειρότερο και το πιο απαίσιο καθεστώς που εγώ πιστεύω έχουν ζήσει οι άνθρωποι.

-3^η  ΕΡΩΤΗΣΗ: Και το βαρύτερο τίμημα το πλήρωσε ο Ελληνισμός της Χειμάρρας.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ.
Μετά τον Δεκέμβριο του 1945, όταν οι Χειμαρραίοι ψήφισαν εναντίον του, άρχισε όχι μόνον ο ψυχολογικός πόλεμος αλλά και ο φυσικός. *(3). Έκλεισε το Ελληνικό σχολείο στη Χειμάρρα, τα πάντα ήταν ΜΟΝΟ στην Αλβανική γλώσσα και αυτό έμεινε μέσα στη συνείδηση του κάθε Χειμαρραίου! Την μητρική τους γλώσσα, ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ,  την μιλούσαν μόνο στο σπίτι και έξω με πολύ φόβο γιατί αυτός ήταν λόγος καταδίκης τους. Αυτή η βίαιη Αλβανοποίηση έχει δημιουργήσει χίλια δύο προβλήματα.

Το 1970, εγώ ήμουν 15 χρονών, και ρώτησα τον πατέρα μου για τους Χειμαρραίους «Μπαμπά, τι είμαστε;» υπονοώντας αν είμαστε Έλληνες ή Αλβανοί.

Ο πατέρας μου μου απάντησε επί λέξει: «Αρνείσαι το είναι σου;». Ήταν μία ξεκάθαρη απάντηση, που δεν σήκωνε καμιά άλλη συζήτηση, ούτε καν υπονοούμενα.
Ο RENE PUAUX (*4), όταν αναφέρεται στον Ελληνισμό της Χειμάρρας και τους Χειμαρραίους, λέει μία πολύ – πολύ όμορφη σκέψη που επιβεβαιώνει απόλυτα το τι είμαστε οι Χειμάρραίοι εντωμεταξύ των άλλων:
«Οι Χειμαρραίοι, είναι το τελευταίο επικόσμημα στο κοντάρι της γαλανόλευκης. Και αν όλο το άλλο ύφασμα σκιστεί, αυτό θα μείνει στην θέση του».
       Εμείς δεν διαπραγματευόμαστε την εθνική μας ταυτότητα, είμαστε Έλληνες, καυχιόμαστε γι’ αυτό που κάνουμε, για τον πολιτισμό μας, γι’ αυτό που διαφωτίζουμε και μεταδίδουμε σε όλες τις πλευρές. Αυτό το αναφέρω και στο βιβλίο « ΜΕΤΕΩΡΙΤΕΣ». Οι λαοί των Βαλκανίων πρέπει να επιβιώσουμε, βλέποντας την ζωή σαν ένα όμορφο δώρο για τον καθένα μας. Έτσι        θα πάμε μπροστά και δεν θα γυρνάμε πάντα τους αιώνες της μιζέριας και διχόνοιας του χθες.
.

– 4^η ΕΡΩΤΗΣΗ: Εσείς, ως Έλληνας, είχατε κάποιο εμπόδιο, κάποια κακή μεταχείριση, και γενικά κάποιο ‘κυνηγητό’ από το Καθεστώς?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Μια και μιλάμε για ‘κυνήγι’ , εκεί ήταν κυνηγημένοι οι πάντες. Ναι, μας είχε κυνηγήσει στο κατακόρυφο. Στα παιδικά μου χρόνια (1960 – 1970) θυμάμαι που ο Χειμαρραίος πατέρας μου,  ήρθε στο Βουλιαράτι *(5), όπου παντρεύτηκε την μάνα μου και ήταν και κυνηγός. Μόλις έβγαινε για κυνήγι, οι κακοπροαίρετοι έλεγαν :
«Ο Κοκαβέσης? Πήρε το δίκαννο για να λιποτάξει για Ελλάδα»,
Το πιο χειρότερο πράγμα αυτού του συστήματος ήταν η διχόνοια και η τακτική του « Διαίρει και βασίλευε»
Το 1966, τον θείο μου τον ‘φάγανε’, συγκεκριμένα , τον έπνιξαν στο Δυρράχιο και ήταν το ίδιο το σύστημα που το ανέφερε και μετά το πληρώσαμε ακριβά όλοι μαζί. Ο παππούς ο δικός μου, ο Πάνος, το Δεκέμβριο του 1945  ήταν δημογέροντας της Χειμάρρας, ψήφισε εναντίον του συστήματος και τον έχωσαν 101 χρόνια φυλακή. Ο πατέρας μου, πολέμησε από το 1943, και έδωσε τα πάντα για να τον βγάλει από την φυλακή. Θυμάμαι που μου έλεγε ακριβώς αυτό, ότι  απευθύνθηκε στα όργανα του κράτους και τους είπε «Επολεμήσαμε (μαζί) τους Γερμανούς, εσείς (τώρα) πολεμάτε μαζί μου? Δεν ήξερα ότι αυτά θα συνέβαιναν αναμεταξύ μας». Δηλαδή, ήταν το σύστημα κυριολεκτικά που αφαιρούσε τα πάντα στους ανθρώπους.
Εγώ προσωπικά δεν είχα περισσότερες πιέσεις από ότι είχαν οι άλλοι δάσκαλοι. Και τον Αλβανό και τον Έλληνα δάσκαλο, όποτε ήθελε τον μετέφερε όπου ήθελε και όταν ήθελε. κλπ. Εγώ δούλεψα και στην Μειονότητα και γενικά στην περιφέρεια του Αργυροκάστρου και όπου κατοικώ.

– 5^η ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι μαθητές σας είναι και Αλβανοί και Έλληνες?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Έχω περίπου 29 χρόνια που διδάσκω σε Ελληνόπουλα και Αλβανούς. Δεν μπορούσα  να βλέπω με άλλο μάτι τους Αλβανούς και με άλλο μάτι τους ‘Έλληνες μαθητές μου. Για αυτό και σήμερα, κάποιος παλιός μαθητής μου, που σπουδάζει σε Παιδαγωγική Ακαδημία του Εξωτερικού, μου έστειλε αίτημα φιλίας και μόλις το δέχθηκα, μου είπε ακριβώς αυτά :

«Να εκφρασθώ για την αγάπη απέναντί σου, είναι λίγο. Να εκφρασθώ για τον σεβασμό είναι λίγο, να εκφρασθώ για τις γνώσεις σου , είναι λίγο, ότι και να πω απέναντί σου ξεπερνάει τα όρια. Αυτά που μας δίδαξες, σήμερα τα βλέπω σε κάθε βήμα μπροστά μου».

Δεν τον θυμάμαι καν, ούτε το όνομα του, αλλά αυτό το αισθάνομαι γενικά για όλους τους μαθητές μου. Και αυτό εκτιμώ ότι είναι το μεγαλύτερο έργο που επέτυχα, δηλ. να μεταδίδω και γνώσεις αλλά και ηθικές αρχές στους μαθητές μου, σε όλο το χρονικό διάστημα που έχω εργασθεί ως εκπαιδευτικός.

– 6^η ΕΡΩΤΗΣΗ Έχετε κάνει δική σας οικογένεια ?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Είμαι παντρεμένος και έχω μία εξαιρετικά καλή οικογένεια : η γυναίκα μου είναι καθηγήτρια Χημείας, έχω ένα γιο τον Λαέρτη, που σπουδάζει Πολιτικές Επιστήμες, στο Πάντειο. Έχει το όνομα του πατέρα του Οδυσσέα, του βασιλιά της Ιθάκης. ‘Έχω και μία κόρη στην 9η Τάξη, πάει καλά με τις σπουδές της. Είναι στο Ελληνικό Σχολείο του Αργυροκάστρου.
Σήμερα αυτό το σχολείο είναι στην πρώην Παιδαγωγική Ακαδημία. Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο είναι όλα μαζί.
Έχουν 8 χρόνια διαφορά ο γιος μου με την κόρη, η οποία είναι πολύ δραστήρια, και πολύ καλή πέννα.  Μου λέει «Μπαμπά, θέλω να με βοηθήσεις», «Σε τι?», «Έχω αυτήν την έκθεση», «Σύρε, φτιάξ’τηνε, κάμε την μόνη σου, και , αν έχει ανάγκη για την σκέψη την δική μου, τότε να διορθώσω, όχι να σε βοηθήσω εγώ. Να γράψεις εσύ πρώτα και μετά». Έχει ωραία πένα, γράφει πολύ  καλά και όταν τα διαβάζω και εμένα με ενθουσιάζουν. και με συγκινεί αυτό που γράφει.

– 7^η ΕΡΩΤΗΣΗ Η έδρα σας είναι στο Αργυρόκαστρο, αλλά πηγαινοέρχεσθε και στην Ελλάδα. Έχετε κάποιους ιδιαίτερους δεσμούς ?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Mένω οικογενειακώς και εργάζομαι στο Αργυρόκαστρο, αλλά παράλληλα έρχομαι συχνά στην Ελλάδα, πρώτον γιατί μένει εδώ, ο αδερφός και η αδερφή μου με τις οικογένειές τους, καθώς και η πατρική οικογένεια της γυναίκας μου, και δεύτερον, εδώ και δύο χρόνια, έχω προβλήματα με τα ‘χαρτιά’ μου. Εδώ στην Αθήνα είναι πιο καλά τα πράγματα, ενώ στα Γιάννενα μου έβγαλαν τον αδόξαστο. Έληξε η κάρτα ομογενούς της κόρης μου και μου βγάλαν την ψυχή, γραφειοκρατίες δίχως έννοια.
Ή μας ανήκει, ή δεν μας ανήκει η ιδιότητα του ομογενούς δεν μπορεί να παίζεται κορώνα – γράμματα αυτό το θέμα.
Πηγαίνω όλα τα απαιτούμενα έγγραφα που θέλουν στα Γιάννενα, «Όχι» λέει, «Μα γιατί?»
Ζήτησα να δω τον προϊστάμενο, αλλά μου είπαν ότι υπήρχε κάποια απεργία και έλειπε.  Γενικά, το Ελληνικό κράτος, με αυτά και με τα άλλα, θέλει να μας κάνει να τα παρατήσουμε.

– 8^η ΕΡΩΤΗΣΗ : Όντως, αυτό είναι διαπιστωμένο για τους αδελφούς μας Ηπειρώτες, αντίθετα με ότι συμβαίνει για τους λαθρομετανάστες, όπου εκεί  υπάρχουν και… διευκολύνσεις. Και μου κάνει εντύπωση ότι σας δημιουργούν προβλήματα για τα χαρτιά της μικρής σας κόρης, ενώ έχουν λυσσάξει να κάνουν ‘Ελληνόπουλα’ όλα τα λαθρομεταναστόπουλα.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
        Αυτό είναι το πιο χειρότερο και πρέπει να πάρει ένα τέλος, πιστεύω, γιατί είναι 20 χρόνια που πνιγήκαμε στα έγγραφα και στις πληρωμές. Μόνο ένα πιστοποιητικό γεννήσεως να σφραγίσεις το Προξενείο ή στην Πρεσβεία θέλεις 28 ευρώ, αν λογαριάσουμε το τι πληρώνουμε και στο Αλβανικό κράτος. Το ποσό είναι τεράστιο και μάλιστα αν αναλογισθεί κανείς ότι εμείς πληρωνόμαστε με μισθούς ΑΛΒΑΝΙΑΣ και  δεν παίρνουμε σωστά ούτε 300 ευρώ.
Και να μπορώ να κάνω μία μικρή οικονομία όλη τη χρονιά, τα αφήνω για τα ‘χαρτιά’ μας. Αυτό είναι πρόβλημα και ειδικά αυτό τον καιρό που υπάρχουν δυσκολίες για την κάρτα της κόρης μου, πράγμα βέβαια που μας στεναχωρεί ιδιαίτερα όλους.

– 9^η ΕΡΩΤΗΣΗ: Πείτε μας για το συγγραφικό σας έργο.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Η αλήθεια είναι ότι πριν το ΄91, είχα ασχοληθεί προσωπικά μόνο με τις σκέψεις μου και είχα γράψει ορισμένα πράγματα που δεν τα είχα καν ανακοινώσει. Όμως, μόλις γκρεμίστηκε το κομμουνιστικό σύστημα στην Αλβανία, από εκεί και πέρα άρχισα να ελευθερώνω σκέψεις, ιδέες και αξίες που τις είχα μέσα μου κρυμμένες, να αναφερθώ, στον εαυτό μου ποιος και τι είμαι.
Άρχισα, κατ’ αυτόν τον τρόπο να γράφω και να εξασκώ το επάγγελμα της δημοσιογραφίας, του καλλιτέχνη, να γράψω βιβλία, να αφιερώνω σκέψεις. Η τέχνη είναι κάτι που μαθαίνει τον κόσμο
να αγαπάει το ωραίο και το καλό. Και η αλήθεια είναι ότι ήθελα να αφήσω προσωπικό έργο δικό μου, εκτός τον πολιτισμό και την κουλτούρα την οικογενειακή που έχω.

Εγώ σπίτι μου υλικό για περίπου 10 βιβλία, αλλά, λόγω οικονομικού κόστους και μη έχοντας οικονομική βοήθεια από πουθενά, μπόρεσα να εκδώσω μόνο τρία βιβλία που περιέχουν ποιήματά μου, ένα στην Ελληνική, με τον τίτλο ‘ΜΕΤΕΩΡΙΤΕΣ’ και δύο στην Αλβανική με τίτλο ‘FATI I DRITES’ (το Ε με δύο τελείες = Η Τύχη του Φωτός) και ‘STALAKMITE’ (= Σταλαγμίτες). Το βιβλίο ‘Η Τύχη του Φωτός’ το πήγα στα Τίρανα και, ανάμεσα σε συγγραφείς και στα εγκαίνια του εκδοτικού οίκου, έγινε η παρουσίασή του μπροστά το κοινό.

– 10^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Και τα μελλοντικά σας σχέδια ποια είναι? Τι θα θέλατε να ευχηθείτε?
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Εγώ τώρα διδάσκω στο Καλλιτεχνικό Λύκειο της Μουσικής στο Αργυρόκαστρο. Ξέρετε, είμαι και μουσικός, παίζω πιάνο, παίζω ακορντεόν, μαντολίνο. Το μαντολίνο το έχω μάθει από έναν δάσκαλο δικό μου στο Βουλιαράτι, ήταν τυφλός τελείως αλλά με πολύ μεγάλο κουράγιο, με πολύ αισιοδοξία, με πολύ θάρρος έβλεπε την δουλειά την δική του. Έχει ‘φύγει’ τώρα, Ηλία Γκάζγκα τον έλεγαν και, ενόσω ζούσε, δεν κουραζόταν να δημιουργεί γκρουπ καλλιτεχνικά στο Βουλιαράτι και να μαθαίνει μαντολίνο και βιολί. σε πολλές γενιές. Ιερή η μνήμη του !!!
Έχω τελειώσει και Ωδείο Μουσικής, παίζω πιάνο, και ΔΙΔΑΣΚΩ μουσική.
Το πρώτο και το κυριότερο, θα ήθελα να ευχηθώ η κατάσταση που είναι σήμερα να αλλάξει πολύ γρήγορα και ο Ελληνισμός να πάρει το απαιτούμενο που του ανήκει απέναντι σε όλη την Ιστορία της Οικουμένης. Επίσης ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός να παραμείνει ενωμένος στις εστίες του και οι εκάστοτε Ελληνικές κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν το θέμα με την δέουσα σοβαρότητα, προτάσσοντας τα συμφέροντα του Ελληνισμού και όχι να τα θυσιάζουν χάριν της Ελληνο – Αλβανικής φιλίας.
Εμείς δεν είμαστε γέφυρα όπως αναφέρεται πάντα από τις δύο μεριές,  γιατί τη γέφυρα την ποδοπατούν οι πάντες προκειμένου επιτύχουν αυτά που θέλουν για να περάσουν. Εμείς πρέπει να είμαστε μεν ένας σύνδεσμος φιλίας, ο οποίος όμως πρέπει να απολαμβάνει :

α] την αγάπη και την φροντίδα εκ μέρους του Ελληνικού Κράτους, όντας ένα αρχέγονο κομμάτι του Ελληνισμού, και

β] τα δικαιώματα και τα προνόμια που πηγάζουν από τις Διεθνείς Συνθήκες εκ μέρους του Αλβανικού Κράτους, τα ίδια ακριβώς που η Αλβανία έχει επιβάλλει για τους δικούς της ‘εθνικά Αλβανούς’ σε Σκόπια, Σερβία, Κόσσοβο και Μαυροβούνιο.

– ΚΥΡΙΕ ΚΟΚΑΒΕΣΗ, ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ !!!

———————————————————————————————————————

*(1) έτος που έπεσε το κομμουνιστικό καθεστώς

*(2) Ενβέρ Χότζα (14 / 10 / 1908 – 11 / 4 /1985). Μετά τον θάνατό του, τα ηνία της χώρας ανέλαβε ο Ραμίζ Αλία. Το 1990 το Κομμουνιστικό Καθεστώς κατέρρευσε και το 1992 ανέλαβε το κατ’ ευφημισμό Δημοκρατικό Κόμμα του Μπερίσα )

*(3) Στις 2 Δεκεμβρίου 1945, το Κομμουνιστικό Κόμμα Αλβανίας διεξήγαγε δημοψήφισμα, χρησιμοποιώντας το ως πρόσχημα για την νομιμοποίηση του πολιτεύματος της “Λαϊκής Δημοκρατίας” που ήθελε να επιβάλλει στη χώρα.  Οι Έλληνες της Χιμάρας, αποφάσισαν να αντισταθούν στην επερχόμενη σταλινική δικτατορία και προχώρησαν σε οργανωμένη αποχή από το κατ’ επίφασην δημοψήφισμα, η οποία έφτασε στο 90% των ψηφοφόρων της ηρωικής κωμόπολης. Για αυτή την πατριωτική στάση τους, οι Χιμαριώτες εκείνης της εποχής, και ειδικά αυτοί που πρωτοστάτησαν στην αποχή, αντιμετώπισαν τις σκληρότερες διώξεις από το καθεστώς του δικτάτορα Ενβέρ Χότζα, με φυλακίσεις, εξορίες και εκτελέσεις. Η Χιμάρα πλήρωσε την αντίσταση της πολύ ακριβά, αφού αμέσως μετά το κομμουνιστικό καθεστώς αφαίρεσε από τους κατοίκους της την ελληνική εθνικότητα και απαγόρευσε τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία της.

* (4) RENE PUAUX (προφέρεται Ρενέ Πυώ): Γάλλος Ιστορικός και Δημοσιογράφος.  Ο Ρενέ Πυώ υπεραμύνεται της ελληνικότητας της Β. Ηπείρου και καταγγέλλει την αδικία, που προσγίνεται με τη μη ενσωμάτωση της στην Ελλάδα, αν και ο ελληνικός στρατός είχε ελευθερώσει αυτή. Στο περίφημο βιβλίο του “Δυστυχισμένη Βόρειος Ήπειρος”(la malheureuse Epire) περιγράφει με ζωντανή και συγκινητική γραφή το χρονικό και τα βάσανα των Ελλήνων κατοίκων της.

΄Αλλα του έργα: Ελλάδα γη αγαπημένη των θεών, Έτσι έφυγε ο Βενιζέλος, Οι τελευταίες ημέρες της Σμύρνης

*(5) Η Χειμάρρα βρίσκεται στο Βόρειο τμήμα της Βορείου Ηπείρου, ενώ το Βουλιαράτι βρίσκεται ακριβώς στα σύνορα με την Ελλάδα.

ΘΩΜΑΪΣ   ΠΑΡΙΑΝΟΥ