Σχέσεις αποδήμων-Ελληνικής Πολιτείας IV

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΑΣΠΙΝΑ

Μιλήσαμε για το επίτευγμα του Εμπάργκο στην δωρεάν στρατιωτική βοήθεια της Αμερικής προς την Τουρκία, αμέσως μετά την εισβολή της τελευταίας στην Κύπρο. Επίσης, για την αποφασιστικής σημασίας βοήθεια της Ομογένειας προς τη γενέτειρα το Β΄παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και μετέπειτα, σε πολλές κρίσιμες φάσεις, όπως π.χ. με τους καταστροφικούς σεισμούς της Κεφαλονιάς το 1956.

Υπήρξαν κι άλλα μεγάλα θέματα, όπως το όνομα των Σκοπίων, στα οποία η Ομογένεια και ειδικότερα η Ομογένεια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, δεν μπόρεσε να φανεί το ίδιο αποτελεσματική στην προσπάθεια να περάσει τις ελληνικές θέσεις τόσο στη Βουλή και το Κογκρέσο όσο και σ΄αυτόν τον ίδιο τον Λευκό Οίκο.

Πρέπει, επομένως, να εξετάσει κανείς τι ήταν αυτό που επέτρεψε το 1940 τον γενικό ξεσηκωμό της Ομογένειας υπέρ της Ελλάδος και το 1974 να κατισχύσουν οι ομογενειακές  θέσεις στα δύο Νομοθετικά Σώματα της Αμερικής και να υποχρεώσουν το Αμερικανό Πρόεδρο να δεχθεί, σε πρώτη φάση, την επιβολή του Εμπάργκο κατά της Τουρκίας και, σε δεύτερη, να τον αναγκάσουν σε αλλεπάλληλα άκαρπα διαβήματα προκειμένου να επιτύχει την άρση του, επιδίωξη στην οποία είχε προσχωρήσει και η τότε ελληνική κυβέρνηση… Και ποιά ήταν η αιτία που το 1993 η Ομογένεια των ΗΠΑ, αλλά και της Αυστραλίας, δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την αναγνώριση των Σκοπίων με όνομα που περιελάμβανε τον όρο “Μακεδονία”.

Σε ό,τι αφορά την μεγάλη κινητοποίηση του 1940 και μετέπειτα, επειδή παρόμοια είναι η κρίση που και σήμερα αντιμετωπίζει η γενέτειρα, πρέπει να επισημανθεί ότι αυτή είχε λάβει παναμερικανικό χαρακτήρα και είχαν κινητοποιηθεί όχι μόνον ομογενείς και ομογενειακές οργανώσεις αλλά και σημαντικοί Αμερικανοί επιχειρηματίες και πολιτικοί της εποχής. Έχει τη σημασία του να αναφερθεί (επειδή σήμερα αναζητούμε οργανώσεις-ομπρέλα για να οργανώσουν την ομογένεια) ότι βασική ήταν η συνεισφορά της ομοσπονδίας των Ελληνικών Σωματείων Νέας Υόρκης η οποία, την 7η Νοεμβρίου 1940 είχε συγκαλέσει σύσκεψη αντιπροσώπων 120 Ελληνικών σωματείων  της Νέας Υόρκης στην αίθουσα τελετών του καθεδρικού ναού της Αγίας Τριάδος της πόλεως. Μαζί τους ήταν και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηναγόρας, αλλά και ο Έλληνας πρέσβης Διαμαντόπουλος. Επίσης, συμμετείχαν οι εκπρόσωποι των ημερησίων ομογενειακών εφημερίδων “Ατλαντίς”,  Βλαδ. Κωνσταντινίδης,  “Εθνικός Κήρυξ” , Β. Βλαβιανός, “Ελευθερία”,  Δ. Χριστοφορίδης, “Σάτυρος” Κ. Ζαμπούνης, κληρικοί κλπ.  Αποφασίζουν  τη συγκρότηση Παναμερικανικής Επιτροπής. Έτσι παρουσιάζεται, αναγνωρισμένη από τις αμερικανικές αρχές η οργάνωση Greek War Relief Association, Inc.

Να δούμε τι γίνεται σήμερα; Δεν υπάρχει συντονισμός των προσπαθειών. Κάθε μία οργάνωση, είτε είναι ομοσπονδία είτε είναι σύλλογος κλπ. δρα μόνη της. Κάθε ηγετικός παράγων της ομογένειας, είτε ιδρύει δικό του “ταμείο”, είτε κινείται με την οργάνωσή του ”κατά μόνας”.  Το αποτέλεσμα, έτσι, ενώ είναι σημαντικό για τις δυνατότητες της κάθε μίας οργάνωσης, είναι πενιχρό σαν συνολική αποτίμηση στην γενέτειρα όπου αποσπασμένα φτάνει η όποια βοήθεια.  Η προσπάθεια του Αρχιεπισκόπου κ. Δημητρίου εκ των υστέρων να συντονίσει τις προσπάθειες δεν απέδωσε καρπούς, καθώς έλειψε ο αρχικός σχεδιασμός και η συντονισμένη δράση σε παναμερικανική κλίμακα που θα έδινε το περισσότερο και συγκεντρωτικό αποτέλεσμα.  Δεν υπήρξε στρατηγικός σχεδιασμός καθώς δεν έγινε καμία μελέτη της κατάστασης και των αναγκών. Τι φταίει γι αυτό;  Εύκολα οδηγείται κανείς, από τα παραπάνω,  στην απάντηση του ερωτήματος.

Στο θέμα του Εμπάργκο, που θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλες τις διπλωματικές σχολές, λίγοι ομογενείς, ανάμεσά τους και φοιτητές τότε, αποφάσισαν να κινηθούν με βάση την αμερικανική νομοθεσία. Η εισβολή της Τουρκίας σε μία ανεξάρτητη χώρα όπως η Κύπρος, έγινε με την χρήση δωρεάν αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας, κάτι που το απαγορεύει ρητά ο νόμος. Αυτό ήταν το “κλειδί”.

Οι εκδότες της εποχής, ομογενείς πολιτικοί και επιχειρηματίες φίλοι πολιτικών, η οργάνωση ΑΗΙ, η ΑΧΕΠΑ είχαν ορισμένη δουλειά να κάνουν. Να πείσουν το Κογκρέσο να σεβαστεί και να εφαρμόσει τον αμερικανικό νόμο. Δεν ήταν εύκολο. Ήταν, όμως, συγκεκριμένο. Η εκστρατεία έλαβε μορφή ξεσηκωμού. Χιλιάδες τηλεγραφήματα κατέκλυσαν τα γραφεία βουλευτών και Γερουσιαστών, αλλά και τον Λευκό Οίκο. Συλλαλητήρια οργανώθηκαν έξω από τον Λευκό Οίκο στην Ουάσιγκτον  και τον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.

Η ελληνική κυβέρνηση, που είχε αποσύρει τη γενέτειρα απο το ΝΑΤΟ, στήριζε στο παρασκήνιο τον ξεσηκωμό των ομογενών. Μόνη υπολογίσιμη αντίθετη δύναμη το εβραϊκό λόμπι που την εποχή εκείνη στήριζε την Τουρκία.

Ιδού πως περιγράφει το θέμα του Εμπάργκο  μία ενδιαφέρουσα μελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαίκής και Εξωτερικής Πολιτικής), με τίτλο ”Μία συγκριτική προσέγγιση της δραστηριοποίησης του Ελληνικού και Εβραϊκού λόμπυ τη δεκαετία του 1970″, του Αλέξανδρου Κεντικελένη.

Γράφει:

“Το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε σε δύο τομείς: βοήθεια στους πρόσφυγες και διακοπή της στρατιωτικής ενίσχυσης της Τουρκίας από τις ΗΠΑ. Το γεγονός ότι η Τουρκία χρησιμοποίησε Αμερικανικούς στρατιωτικούς εξοπλισμούς τονίστηκε και παρουσιάστηκε στην κοινή γνώμη ως ένα ζήτημα που έχριζε αντίδρασης από την κυβέρνηση.

-Σύμφωνα με το Αμερικανικό νομικό πλαίσιο, απαγορεύονταν οι προμήθειες όπλων για σκοπούς που δεν σχετίζονταν με την αυτοάμυνα και την εσωτερική ασφάλεια και που δεν θα ήταν συμβατοί με τον χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Οι Ελληνο-Αμερικανοί χρησιμοποιώντας κατά κύριο λόγο το Ελληνο-Αμερικανικό Ινστιτούτο (American Hellenic Institute) –που ιδρύθηκε γι’αυτόν τον σκοπό–συντόνισαν τις προσπάθειές τους (οι οποίες υποστηρίχθηκαν και από τους Αρμενικής καταγωγής Αμερικανούς) και πέτυχαν την επιβολή ενός εμπάργκο όπλων που τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 1975. Το εμπάργκο αυτό παρά την σφοδρή εναντίωση από τον τότε Πρόεδρο, G. Ford, και τον Υπουργό Εξωτερικών, H. Kissinger, παρέμεινε σε ισχύ (παρά κάποιες ουσιαστικές –βελτιωτικές για τους Τούρκους– τροποποιήσεις του) μέχρι το 1978.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω , από τους σημαντικότερους παράγοντες που συντελούν στην αποδοτικότητα ενός εθνικού λόμπυ είναι η οργανωτική δομή του. Η δυνατότητα μιας ομάδας να συγκεντρώνει σε σύντομο χρονικό διάστημα πόρους, να επικοινωνεί γρήγορα, να συντονίζει τις δραστηριότητές της και να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τις υπάρχουσες δομές αποτελούν αποφασιστικό στοιχείο για την επιτυχία της.

Συγκεκριμένα η αντίδραση της Ελληνοαμερικανικής κοινότητας στην Τουρκική εισβολή στην Κύπρο και η υποστήριξη της επιβολής του εμπάργκο χαρακτηρίζεται από έναν επιτυχή συνδυασμό των παραπάνω δυνατοτήτων. Η εκκλησία αναδείχθηκε σε κινητήρια δύναμη πίσω από το εμπάργκο τόσο με κληρικούς, όσο και πιστούς να αφιερώνουν χρόνο και δυνάμεις για να πείθουν, κυρίως, μέλη του Κογκρέσου να εγκρίνουν ανθρωπιστική βοήθεια στην Κύπρο και να διατηρήσουν το εμπάργκο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας της εκκλησίας στην επιβολή του εμπάργκο αποτελεί η πρόσκληση στον Λευκό Οίκο του τότε Αρχιεπισκόπου Ιάκωβου για μια συνάντηση με τον Πρόεδρο και τον Υπουργό Εξωτερικών. Σε αυτή τη συνάντηση, είχε προσπαθήσει ο Kissinger –ανεπιτυχώς- να πείσει τον Ιάκωβο για την ύπαρξη ενδείξεων ότι τόσο ο Έλληνας πρωθυπουργός , Κ. Καραμανλής, όσο και ο Υπουργός Εξωτερικών Γ. Μαύρος, είχαν ενημερώσει για την πρόθεση τους να αποδεχθούν την άρση του εμπάργκο, γεγονός που διαψεύσθηκε από την Αθήνα μόλις διέρρευσε.

Ένα ακόμα ανεπίσημο δίκτυο ήταν οι οργανώσεις των Ελληνο-Αμερικανών και κατά κύριο λόγο η ΑΗΕΡΑ (American Hellenic Educational Progressive Association). Ένα ακόμα ημιεπίσημο δίκτυο αποτελούσαν τα Ελληνο-Αμερικανικά μέσα ενημέρωσης. Ο τύπος της Ελληνικής κοινότητας αποδείχθηκε πολύτιμος για την διάδοση πληροφοριών. Από τον Ιούλιο του 1974 και τουλάχιστον για τον επόμενο 1,5 χρόνο σχεδόν όλα τα πρωτοσέλιδα των Ελληνο-Αμερικανικών εφημερίδων ήταν αφιερωμένα στην Αμερικανική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο και κυρίως στη διατήρηση του εμπάργκο όπλων (Couloumbis and Hicks 1980: 73-76). Το προσωπικό του AHI-PAC είχε αναλάβει το δύσκολο έργο του να παρακολουθεί όλες τις συνεδριάσεις του Κογκρέσου και τις ενέργειες της εκτελεστικής εξουσίας που σχετίζονταν με την Κύπρο, ενώ κατεύθυνε την Ελληνική κοινότητα να επικοινωνεί με τους εκλεγμένους αντιπροσώπους της και να στέλνει επιστολές για το ζήτημα αυτό. Με τους ισχυρούς δεσμούς που είχε στο Κογκρέσο και συγκεκριμένα με τους Αντιπροσώπους. Brademas και P. Sarbanes, που είχαν ηγηθεί της προσπάθειας επιβολής του εμπάργκο, αλλά και χρησιμοποιώντας Ελληνο-Αμερικανούς με μεγάλη επιρροή σε πολλά μέλη του Κογκρέσου προσπαθούσε να πείσει για την ορθότητα διατήρησης του εμπάργκο.

Καίριας σημασίας υπήρξε η συσπείρωση ολόκληρης της κοινότητας και οι συντονισμένες δραστηριότητες του λόμπυ”.

(http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2008/07/ethnotikes_omades_piesis1.pdf).

Αύριο η συνέχεια.