Σε περιοδεία λιτότητας η Μέρκελ αποκαλύπτει το νέο ευρώ

Τον περασμένο μήνα, ήταν η Αθήνα. Την επόμενη εβδομάδα θα είναι η Λισσαβόνα. Με έναν γύρο τουριστικής λιτότητας, η γερμανίδα Καγκελάριος Αγκέλα Μέρκελ, ανακοινώνει το βραχυπρόθεσμο σχέδιό της για το ευρώ. Εφόσον οι κυβερνήσεις της περιφέρειας προσπαθούν, τουλάχιστον, να υπακούσουν στις προϋποθέσεις του κέντρου, η ΕΚΤ θα γλιτώσει αυτούς που βαδίζουν στο χείλος του γκρεμού, από την πτώση στην άβυσο. Θα υπάρξουν, οπωσδήποτε, δράματα –ήδη τα βλέπουμε στην επικίνδυνη διπλωματία για την Ελλάδα. Αλλά δεν θα επιτραπεί σε καμία κρατική χρεοκοπία ή τραπεζική κατάρρευση, να προκαλέσει κραχ.

Η εύθραυστη ανακωχή της καγκελαρίου έχει στόχο να απελευθερώσει την Ευρώπη να επικεντρωθεί στις μακροπρόθεσμες προκλήσεις: Πώς θα γίνει η νομισματική ένωση έτσι ώστε να είναι βιώσιμη στο μέλλον. Από κάθε άποψη, η κα Μέρκελ κυριαρχεί στον σχεδιασμό της διαδικασίας. Η αρχή της, ότι η στήριξη στην περιφέρεια πρέπει να γίνεται με προϋποθέσεις που θα ελέγχει το κέντρο, περιλαμβάνεται τόσο στο νέο δημοσιονομικό σύμφωνο όσο και στην προσπάθεια επικέντρωσης της τραπεζικής εποπτείας. Ομως, με μια ειρωνική απήχηση από την ίδρυση του ευρώ, η καγκελάριος ίσως είναι έτοιμη να επιτρέψει μια άφρονα υποχώρηση, που θα δηλητηριάσει την νομιμαστική ένωση όταν χτυπήσει η επόμενη κρίση.

Όταν δημιουργήθηκε το ευρώ, οι Γερμανοί πίστεψαν ότι θα έχουν την ΕΚΤ με την μορφή της Bundesbank. Από μια άποψη, αυτό ήταν αλήθεια: η ΕΚΤ έχει ξεπεράσει και την Bundesbank στην διατήρηση χαμηλού πληθωρισμού στην Γερμανία. Αλλά όσον αφορά την διοίκηση, οι Γερμανοί διαψεύστηκαν. Το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ δουλεύει με το σύστημα κάθε μέλος, μια ψήφος. Μόνο δύο από τα 23 μέλη είναι Γερμανοί. Στα χαρτιά, τουλάχιστον, ο διοικητής της Bundesbank δεν έχει μεγαλύτερη ισχύ από τον διοικητή της Τράπεζας της Κύπρου ή της Μάλτας.

Σε «κανονικές» εποχές, αυτή η δομή διοίκησης δούλευε μια χαρά. Οι Γερμανοί είχαν την σταθερότητα τιμών που ήθελαν, μαζί με το ευχάριστο συναίσθημα ότι ξεπερνούσαν πρωτόγονα εθνικά κατάλοιπα. Αλλά στις «περίεργες» εποχές, οι Γερμανοί που αναπολούν την Bundesbank παθαίνουν σοκ. Καθως η κρίση έχει υποχρεώσει την ΕΚΤ να τεντώσει στα άκρα τις δικαιοδοσίες της, έχει υιοθετήσει την πολιτική των διασώσεων που απεχθάνεται η Bundesbank. Το γεγονός ότι η πολιτική της ΕΚΤ είναι σωστή, δεν αλλάζει το γεγονός ότι πολλοί Γερμανοί την μισούν.

Και αυτή είναι συνταγή για μπελάδες. Σε κάποιο σημείο, οι τράπεζες στην ευρωπεριφέρεια θα δείξουν και πάλι αδύναμες. Για να αποφύγουν μια ακριβή διάσωση, οι Γερμανοί αξιωματούχοι θα τις πιέσουν να ξεφορτωθούν τους κινδύνους και να παχύνουν τα κεφαλαιακά τους «μαξιλάρια.» Αλλά για να αποφύγουν την οδυνηρή απομόχλευση, οι αξιωματούχοι της περιφέρειας πιθανότατα να πάρουν την αντίθετη κατεύθυνση, προτιμώντας την φιλανθρωπική ανοχή. Λόγω της διοικητικής δομής της ΕΚΤ, για να μην πούμε για την εγγενή δυσκολία αντιμετώπισης πανίσχυρων τραπεζιτών, είναι πολύ πιθανό όπως φαίνεται, η περιφέρεια να επικρατήσει και η εποπτεία να γίνει πιο «μαλακή.»

Ας υποθέσουμε τώρα, ότι οι γερμανικές ανησυχίες αποδεικνύονται σωστές: Το ανεξέλεγκτο τραπεζικό ρίσκο δημιουργεί έκρηξη στο σύστημα. Το πιθανότερο είναι ότι οι περιφερειακές κυβερνήσεις ακόμη θα στενάζουν κάτω από το βάρος των χρεών και δεν θα έχουν την δυνατότητα να σώσουν τις τράπεζές τους. Το κόστος τωνδιασώσεων θα πέσει τότε στους μηχανισμούς, πιθανότατα τον European Stability Mechanism. Η Γερμανία διαθέτει το ένα τέταρτο από τα κεφάλαια του ESM, οπότε θα αναμένεται από την Γερμανία να πληρώσει σε μεγάλο βαθμό την κρίση που απεγνωσμένα προσπάθησε να αποφύγει.

Οπως αναφέρει και ο Thomas Mayer της Deutsche Bank στο νέο βιβλίο του, αυτό δεν είναι δυνατόν να γίνει. Οι Γερμανοί ήδη δυσανασχετούν με την πολιτική της ΕΚΤ, αν και ο πληθωρισμός παραμένει σε νάρκη. Αλλά αν αυτή η διοικητική δομή δεν αφήσει τους Γερμανούς να αποτρέψουν τις τραπεζικές κρίσεις, η δυσαρέσκεια θα γίνει οργή. Σκεφτείτε την οργή των Αμερικανών και των Βρετανών για τις διασώσεις των τραπεζιτών της πλουτοκρατίας. Φανταστείτε τώρα αυτοί οι τραπεζίτες να είναι ξένοι.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι Γερμανοί συμφώνησαν στην διοικητική δομή της ΕΚΤ, επειδή οι μεταπολεμικοί ηγέτες δεν ήθελαν να προβάλουν εθνικά συμφέροντα κι επειδή ήθελαν την ευρωπαϊκή βοήθεια στην γερμανική ενοποίηση. Σήμερα οι Γερμανοί είναι πιο επιθετικοί και η ενοποίηση ανήκει στην Ιστορία. Είναι αφελές να περιμένουμε από τους Γερμανούς να ανέχονται διοικητικές ρυθμίσεις που συνδυάζουν υψηλή δυνητική φορολόγηση χωρίς την ανάλογη εκπροσώπηση.

Δεν είναι πολύ αργά για να αποφύγει η Ευρώπη αυτό το λάθος. Η ΕΚΤ σκοπεύει να δημιουργήσει ένα νεο συμβούλιο που θα εποπτεύει τους τραπεζικούς επόπτες και, αν και θα υπόκειται στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, θα του παραχωρηθεί μεγάλη αυτονομία. Αυτός δεν είναι λόγος να μην μπορεί το νέο συμβούλιο τραπεζικής εποπτείας να έχει ένα σύστημα δικαιωμάτων ψήφων που ευνοεί τις πλουσιότερες χώρες, κατά το μοντέλο των σταθμισμένων δικαιωμάτων ψήφου της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ. Βεβαίως, για να υιοθετηθεί το σταθμισμένο σύστημα ψήφων, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η Ευρώπη δεν κατάφερε να υλοποιήσει τα υπερ-εθνικά της οράματα. Ομως η κρίση το έχει δείξει ήδη αυτό καθαρά.

Πηγή Euro2day