Ο Ψαραντώνης σε φεστιβάλ στην Αυστραλία!

Η αυθεντική φυσιογνωμία του Ψαραντώνη, ο ζωντανός θρύλος της κρητικής μουσικής, ο μοναδικός που -όπως λένε- δεν φοβάται να παίξει και να τραγουδήσει έτσι όπως νιώθει. Αντώνης Ξυλούρης -Ψαραντώνης, όπως είναι ευρύτατα γνωστός- έρχεται το Μάρτιο στην Αδελαΐδα, με αφορμή το φεστιβάλ WOMADelaide 2013.

Θέλω να του πάρω συνέντευξη, αν και εκτός από μένα κανένας άλλος δεν ενθουσιάζεται τόσο πολύ. Μου ευχήθηκαν «Καλή επιτυχία», έχοντας στο νου τους τον ολιγομίλητο Ψαραντώνη. Εκτός σκηνής, όλοι τον ξέρουν ως έναν ευγενέστατο και ήπιο άνθρωπο. Αλλά, όπως επί της σκηνής, έτσι και εκτός αυτής, το μόνο που εκφράζει, είναι αυτά που νιώθει εκείνη τη στιγμή και που τα κουβαλάει μέσα του. Με την ίδια λογική, δεν μιλάει πολύ.

«Μωρέ, θα μιλήσω, βρε παιδί μου, πες τους» μου είπε, αναφερόμενος στους φόβους μου. Με φώναζε «παιδί μου» ενώ μιλούσαμε στο τηλέφωνο, εγώ στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, αυτός στον Ψηλορείτη της Κρήτης. Χωρίς να θέλει να χωρέσει στο καλούπι της όποιας αναμενόμενης ευγένειας, δεν είπε τίποτα παραπάνω από αυτά που ήθελε να πει.  Μετά από δέκα περίπου ερωτήσεις, με ρωτούσε συνέχεια: «Και άλλο; Και άλλο έχουμε;» γελώντας ντροπαλά. «Εγώ τα λέω με λίγα λόγια, εσύ φτιάξ’ τα όπως ξέρεις» με προειδοποίησε.

Στα 70 του, και πιο συναρπαστικός από ποτέ, ο Ψαραντώνης δίνει την εντύπωση ενός άνθρωπου απλού, αυθόρμητου, αυθεντικού, ελεύθερου, ζεστού, καλλιτέχνη, τολμηρού. Παίζει την κρητική λύρα, το όργανο που μαγεύει. Ποτέ του δεν παίζει έναν τόνο με τον ίδιο τρόπο. Ο ρυθμός είναι το «κλειδί» της μουσικής του. Το παν.
«Έτσι πρέπει να γίνεται» μου λέει η ξεχωριστή αυτή μορφή της κρητικής μουσικής που ο ίδιος χαρακτηρίζεται όχι μόνο από μια ιδιαίτερη χροιά στο παίξιμο της λύρας, αλλά για  την ελευθερία και την αμεσότητά του.

«Να βγάζεις από μέσα σου αυτό που έχεις, αυτό που νιώθεις. Όταν το βγάζεις με ψυχή, τότε αρέσει, είναι αληθινό. Αυτό αρέσει και στα δένδρα, στα πουλιά και στα ζώα. Ο ρυθμός ο κανονικός είναι» λέει ο Ψαραντώνης.

Αυτά που λέγονται για τον ίδιο, ότι είναι ένας ζωντανός θρύλος της κρητικής και ευρωπαϊκής μουσικής, στον ίδιο τον Ψαραντώνη προσδίδει βάρος αλλά κάνει και καλό.
«Έχεις ευθύνη γιατί πρέπει να υπηρετείς με σεβασμό τη μουσική του τόπου σου, αλλά και να την προσέχεις».

ΓΟΝΙΔΙΑ ΠΟΥ ΚΟΥΒΑΛΑΝ ΤΗΝ ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ο Αντώνης Ξυλούρης έρχεται από το σόι με μεγάλη μουσική παράδοση. Ο παππούς του, οι θείοι, τα αδέλφια του -ο Γιάννης και ο περίφημος Νίκος Ξυλούρης –ο αρχάγγελος της Κρήτης- όλοι έπαιζαν μουσική. Του λέω ότι δεν μου κάνει τόσο μεγάλη εντύπωση που τα παιδιά του ακολούθησαν το δρόμο αυτό, όσο ότι το ίδιο έκαναν και τα εγγόνια του, τα παιδιά του Γιώργου Ξυλούρη, ο Αντώνης, ο Νίκος και η Απολλωνία, τα εγγόνια του Ψαραντώνη, που, ναι μεν, είναι γεννημένα στην Αυστραλία, αλλά σήμερα παίζουν με τον παππού του. Μόλις τους ανέφερα, καταλαβαίνω από την φωνή του ότι χαμογελάει.

«Ωραία είναι τα παιδιά, τους γνώρισες εκεί, ε;
«Ναι, βεβαίως, και το περίμενα. Γιατί να μην περιμένω ότι θα παίξουν και αυτή τη παραδοσιακή μουσική; Ο καλός μουσικός παίζει τα πάντα. Η παράδοση μάγεψε και αυτούς. Έχουν ήδη προσανατολιστεί, γνωρίζουν την παράδοση. Μικρά ήρθαν εδώ στην Κρήτη».

Η οικογένεια Ξυλούρη, εκτός από την μουσική παράδοση, για πολλές γενιές τώρα φυλάει και το παρατσούκλι της – το Ψαρό: Ψαρονίκος, Ψαρογιάννης, Ψαραντώνης, Ψαρογιώργης…  Στο ορεινό χωριό τους, στα Ανώγεια, ακόμα και σήμερα, αν δεν ξέρεις το παρατσούκλι που έχει η κάθε οικογένεια δεν πρόκειται να βρεις κανέναν.
«Όταν ήταν νέος ο παππούς μου, η μια ομάδα κυνηγούσε τότε την άλλη. Ένας της παρέας, ο μεγαλύτερος από όλους έλεγε για τον παππού ‘όλα τα ψάρια τα πιάνει, ο ψαράς Αντώνης’ και έτσι του κόλλησε  Ψαραντώνης…»

Τον ρωτάω για τον αδελφό του, τον Ψαρονίκο. Συγκινείται, όταν μιλάει για εκείνον, αφού ήταν εκείνος που τον έφερε κοντά στην λύρα όταν ο Ψαραντώνης ήταν μόλις 13 χρόνων. Του χρωστάει τα διπλά ο Ψαραντώνης αφού από εκείνον έμαθε να παίζει και να τραγουδά, στο χωριό τους, στα Ανώγεια.
«Ήταν ο κορυφαίος όλων. Λεβέντης σε όλα, συγκέντρωνε όλα τα προσόντα. Ήταν πλήρης, με την παρουσία του, την παλικαριά του, τα είχε όλα. Είχε χάρισμα ο άνθρωπος» λέει ο Ψαραντώνης.

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Τη λύρα -το πιο αρχαίο όργανο στον κόσμο- την αγαπούσε πάντα. Στα χέρια του την έκανε ένα… θηρίο που μόνο ο ίδιος μπορεί να δαμάσει. 
«Η  λύρα, τα τύμπανα των Κουρητών και οι αυλοί ήταν τα πιο αρχαία όργανα. Αυτήν έπαιζαν και ο Ορφέας και ο Απόλλωνας, του θεού το όργανο είναι» λέει ο Ψαραντώνης, συχνά υπενθυμίζοντας ότι η μουσική είναι πιο σημαντική από τα λόγια. Τους μουσικούς τους κρίνει με βάσει τη δύναμη και την ενέργεια που διοχετεύουν στην εκτέλεσή τους, με τη δύναμη της έκφρασής τους και όχι με βάση την ποιότητα της φωνής.

«Η μουσική είναι ο παλμός. Ο παλμός, ο ρυθμός μας γεννάει και μας τρώει κιόλας. Ο ρυθμός είναι ο αέρας – είναι με ρυθμό, αλλιώς δεν υπάρχει. Και η θάλασσα έχει ρυθμό, αλλιώς είναι ψόφια όλα. Αυτή είναι η ζωή. Η φύση είναι ζωντανή, με το ρυθμό  της φύσης γίνονται όλα».

Τι σημαίνει, τι είναι η παράδοση για κείνον που την κρατάει ζωντανή στην Κρήτη;
«Η παράδοση είναι η ρίζα, και χωρίς ρίζα, ούτε φίλο ούτε καρπός. Αυτή είναι η τέχνη, η δύναμη. Και αυτή μένει για πάντα. Η παράδοση του κάθε λαού τα λέει όλα. Αυτή τα σπρώχνει όλα και είναι πάντα παρών. Η τέχνη, η δύσκολη και η ωραία είναι η παράδοση».

«Τώρα υπάρχουν εκατοντάδες παιδιά που παίζουν λύρα στη Κρήτη. Εκατοντάδες, βρε παιδί μου, που δεν υπήρχαν ποτέ. Αυτό τι λέει; Ότι ακούν, προσανατολίζονται, μαθαίνουν τον τόπο τους και το τι έχει».

Πηγή: Neoskosmos.com