«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» Μέρος 50ο

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

“Ο Μαρκέτος που γνώρισα”

Του Χρήστου Μαλασπίνα

Από την πρώτη στιγμή χάραξε τη γραμμή που θα ακολουθούσε, μακριά από τις φθοροποιές ακρότητες, τα δημαγωγικά συνθήματα και τις μισαλλοδοξίες.

Έδειξε σεβασμό στο αναγνωστικό κοινό. Ηταν αντίθετος με την πολιτική των εντυπωσιακών τίτλων, που θα προκαλούσαν την έξαψη στον αναγνώστη, ο οποίος γι’ αυτό το λόγο θα αγόραζε την εφημερίδα, μαχητικός και σκληρός όταν οι περιστάσεις το απαιτούσαν, πάντα, όμως, θεμελιωμένος στο επιχείρημα που κι αν δεν διεκδικούσε το αλάνθαστο δεν πρόδιδε εγωισμό ή επιπολαιότητα στη σκέψη και ανευθυνότητα στις πράξεις.

Απαριθμώντας κανείς τα επιτεύγματα του Ε.Κ. της εποχής, αξίζει και για ιστορικούς λόγους, να σταθεί ιδιαίτερα στο θέμα της ελληνικής γλώσσας, και του διετούς αγώνα, που έγινε γνωστός όχι μόνο σ’ ολόκληρη την Αμερική, αλλά παντού όπου υπάρχει ελληνισμός. Ο αγώνας που αν έλλειπε ή αν αποτύγχανε θα άφηνε βυθισμένη την Ομογένεια στα δεινά ενός καταστρεπτικού θρησκευτικού διχασμού. Αυτή την ιστορική διάσταση προσδίδει στην προσπάθεια του “ Κήρυκα” και η έγκυρη παγκοσμίου φήμης εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα καθώς περιγράφει την ανταρσία του πρώην αρχιεπισκόπου Ιακώβου, το 1970. Οταν με τη γνωστή απόφαση της 20^ης Κληρικολαϊκής προσπάθησε να εξοστρακίσει την ελληνική γλώσσα από τη Θεία Λειτουργία κλονίζοντας, συγχρόνως, τους δεσμούς και την εξάρτηση της Εκκλησίας των Ελληνοαμερικανών από το Φανάρι.

Μαζί με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον αείμνηστο Πατριάρχη Αθηναγόρα, που, όπως ήταν φυσικό αντέδρασε μπροστά στο μεγάλο κακό που μεθόδευε τότε ο Ιάκωβος, ο Ε.Κ. αγωνίστηκε κατά τρόπο έντονο, σκληρό και αδυσώπητο, με το επιχείρημα πάντοτε και όχι τη λασπολογία, για να μην εφαρμοσθούν οι απερίσκεπτες εκείνες αποφάσεις.

Δεν ήταν, όμως, μόνον ο “Κήρυκας” που αντελήφθη τις εκ του πονηρού αποφάσεις του Αρχιεπισκόπου. Και ο αμερικανικός Τύπος δεν άφησε να περάσει απαρατήρητη η πρόταση αυτή του κ. Ιακώβου. Η εφημερίδα της Νέας Υόρκης Daily News, στο φύλλο της 30^ης  Ιουνίου 1970, δημοσίευσε σχετικό ρεπορτάζ, που το τιτλοφόρησε “Έλλην Πρωθιερεύς ζητεί αυτόνομο Εκκλησία”.

Αξίζει να αναφέρουμε εδώ ότι πρώτη προσπάθεια να μπει κάποια τάξη στις Ελληνορθόδοξες Κοινότητες της Αμερικής, έγινε το 1918 με την άφιξη στην Νέα Υόρκη του τότε Μητροπολίτη Αθηνών κ. Μελετίου Μεταξάκη.

Ο κ. Μεταξάκης εγκατέστησε ως τοποτηρητή τον Επίσκοπο Ροδοστόλου Αλέξανδρο. Τέσσερα χρόνια αργότερα (1922), ανήλθε στον Πατριαρχικό θρόνο ο Μεταξάκης. Από τότε η Εκκλησία της Αμερικής τέθηκε κάτω από την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπου εξακολουθεί να παραμένει. Η απόφαση, επομένως, της 20ης Κληρικολαϊκής να ζητήσει από το Πατριαρχείο εν είδος αυτονομίας ήταν αναπόφευκτο να δημιουργήσει πολλά και βασανιστικά ερωτήματα.

Η κριτική που είχε εξαπολύσει ο Μπάμπης Μαρκέτος δεν ήταν κακόβουλη ή μυωπική. Δεν αμφισβητούσε την πιθανότητα στο απώτερο μέλλον, με τις αναπόφευκτες διαφοροποιήσεις του ομογενειακού στοιχείου μέσα στην αμερικανική πολιτιστική και κοινωνική δομή, να έρχονταν κάποτε η στιγμή – γέννημα ανάγκης αναπόδραστης – για θεμελιακές αλλαγές, όπως αυτές που ζητούσε να προωθήσει ο αρχιεπίσκοπος. Αλλά για τον Ε.Κ. η στιγμή αυτή δεν είχε φθάσει – όταν μάλιστα με την αλλαγή της μεταναστευτικής νομοθεσίας το 1965, η εισροή χιλιάδων μεταναστών από την Ελλάδα, καθώς και η εντεινόμενη επικοινωνία των Ελληνοαμερικανών με την γενέτειρα, αντί να οδηγεί στην φθορά και την απομάκρυνση έκανε ακόμη πιο ισχυρούς και άμεσους τους δεσμούς με την ελληνοχριστιανική παράδοση και κουλτούρα.

Η μάχη του “Κήρυκα” διήρκεσε δύο ολόκληρα χρόνια. Όσο και η αντίσταση του αρχιεπισκόπου. Στην επόμενη Κληρικολαϊκή, στο Χιούστον (1972), εκτός του επισήμου κειμένου της εναρκτήριας ομιλίας του Ιακώβου προς τους Συνέδρους, σε χωριστό δακτυλογραφημένο κείμενο που έφερε τον τίτλο “Προλεγόμενα Εισηγητικής Εκθέσεως” κάμφθηκε επιτέλους ο Ιάκωβος και διάβασε ένα κείμενο απερίφραστης υποταγής στα άρθρα του Συντάγματος της Αρχιεπισκοπής Βορείου και Νοτίου Αμερικής, που περιφρουρούν το θεσμό και το Δόγμα και ενώνουν άρρηκτα τον ελληνισμό των ΗΠΑ με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Όλα αυτά περιγράφονται στο βιβλίο του που ακολουθεί εδώ και το οποίο είχε ετοιμάσει ο ίδιος ο εκλιπόν έκδότης να εκδώσει με αφορμή την επέτειο 200 χρόνων Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ. Άλλο ένα δοκίμιο που είχε ετοιμάσει πάλι με την ίδια ευκαιρία, δεν εκδόθηκε ποτέ ούτε αυτό. Αφορούσε, ακριβώς στο ζήτημα της γλώσσας και του μακαριστού αρχιεπισκόπου Ιακώβου.

Ο πατριάρχης Αθηναγόρας, αναγνωρίζοντας και τιμώντας τον αγώνα αυτόν της εφημερίδος, δεξιώθηκε στο Φανάρι τον Μπάμπη Μαρκέτο και τον τότε βοηθό του Παν. Μακριά, τονίζοντας σε σχετικό μήνυμά του ότι “Ο Εθνικός Κήρυκας διέσωσε τα όσια και ιερά, τα τιμαλφή του ελληνικού γένους.”  Ο μέγας κίνδυνος με τη συγκεκριμένη τουλάχιστον μορφή είχε  αποτραπεί.

Αρκετά χρόνια αργότερα, γύρω στο 1980, ο Ιάκωβος επανήλθε στο ζήτημα της γλώσσας, πετυχαίνοντας τη φορά αυτή κάποιες διαφοροποιήσεις, λιγότερο όμως οδυνηρές. Ενώ το 1995 επεχείρησε και νέο “αυτοδύναμο” εγχείρημα, το οποίο απετράπη χάρις στην σθεναρή αντίδραση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οδήγησε, όμως,  τον αρχιεπίσκοπο στην υποβολή παραιτήσεως, με πρόσχημα την υγεία και την ηλικία του. Κάτι το εντελώς ασυνήθιστο – πρέπει να επισημάνουμε  για Ιεράρχη, που είθισται να διατηρεί ισοβίως το ιερατικό του σχήμα και την Ιερά Μητρόπολη μέχρι τελευτής του βίου του.

Αξιοσημείωτο, πάντως, είναι το γεγονός ότι ο Ιάκωβος αναγνώρισε λίγο πριν αποχωρήσει από τον θρόνο, σε συνέντευξή που παρεχώρησε στον  δημοσιογράφο Θόδωρο Καλμούκο και που δημοσιεύθηκε στον Ε.Κ. τον Ιούνιο του 1996, ότι “έκαμα λάθος με την γλώσσα.”

Ο Μπάμπης Μαρκέτος δεν αρκέστηκε στη μεγάλη του αυτή επιτυχία για τη διάσωση της ελληνικής γλώσσας. Έδωσε το ίδιο αποφασιστικά κι άλλους αγώνες για την προστασία της. Εξω από την ακατάπαυστη φροντίδα που εκδηλωνόταν με χίλιους και έναν τρόπους, σε μία δεδομένη στιγμή που το αρχαιότερο ελληνικό σχολείο της Νέας Υόρκης, Ο Πλάτων, επρόκειτο να διακόψει τη λειτουργία του, ανέλαβε ο Ε.Κ.  την οικονομική του ενίσχυση για μία δωδεκαετία, από το 1964 μέχρι και το 1977. Και όταν το κολέγιο Barnard του Πανεπιστημίου Columbia απευθύνθηκε ομοίως στην εφημερίδα, για να ρωτήσει εάν ήταν διατεθειμένη να αποτρέψει τη διακοπή των μαθημάτων της ελληνικής γλώσσας, ο εκδότης της ανταποκρίθηκε καταφατικά, γράφοντας νέα σελίδα ανεκτίμητης προσφοράς στον ελληνισμό.

Με δική του συμβολή 3.000 δολαρίων της εποχής, μέσα σε ένα μήνα κατάφερε να συλλέξει και να παραδώσει στο προεδρείο του πανεπιστημίου 36.000 δολάρια, ποσόν που εξασφάλισε για μία τριετία τη συνέχιση των μαθημάτων. Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν αναγνώστες της εφημερίδος από 326 πόλεις της Αμερικανικής Συμπολιτείας!

Στο σχετικό φυλλάδιο που τυπώθηκε και κυκλοφόρησε το 1975, είναι καταγραμμένα ένα προς ένα τα ονόματα των χιλιάδων αναγνωστών που προθυμοποιήθηκαν να συνεισφέρουν για την διάσωση και διάδοση της ελληνικής γλώσσας.

Πώς να μην επιδείξουν, άλλωστε, ζήλο και θερμό ενδιαφέρον οι αναγνώστες, για τη διατήρηση της μητρικής τους γλώσσας; Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν μάθει να διαβάζουν ελληνικά από τον Ε.Κ.!

Είναι, ίσως, από συναισθηματικής πλευράς, ο καταλληλότερος χώρος για να αναφέρουμε την πληροφορία ότι ο Ακαδημαϊκός Σωτήρης Σκίπης, κατόπιν παρακλήσεως του Μαρκέτου, δέχθηκε να γράψει για την 35η επέτειο της εφημερίδος, τον Ύμνο του απόδημου Ελληνισμού, τον οποίο, στη συνέχεια, μελοποίησε ένας άλλος Ακαδημαϊκός, ο Μανόλης Καλομοίρης.

Παράλληλα με το αυτονόητο ενδιαφέρον που επεδείκνυε ο Ε.Κ. προστατεύοντας ενεργητικά και ακατάπαυστα τον ομογενειακό παλμό, προωθώντας αποτελεσματικά τα κάθε λογής συμφέροντα των Ελληνοαμερικανών, εντυπωσιακή και καρποφόρα υπήρξε η αδιάπτωτη συμπαράστασή του στα εθνικά θέματα που απασχολούσαν τη γενέτειρα. Ανέλαβε σταυροφορίες που λάμπρυναν περισσότερο την ιστορική πορεία της Ομογένειας στην αμερικανική Ήπειρο, που εξέπληξαν όλους τους παράγοντες της πολιτικής και κοινωνικής ιεραρχίας, διαμορφώνοντας κάποτε κι αυτήν την εξωτερική πολιτική της Ουάσιγκτον.

Η ευεργετική σταυροφορία της εφημερίδος για το Κυπριακό ξεκίνησε ταυτόχρονα με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελληνοκυπρίων. Δύο μάλιστα χρόνια πριν αρχίσει τη δική της δράση η ΕΟΚΑ του στρατηγού Γρίβα, το 1956, στα γραφεία του Εθνικού Κήρυκα πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση των ελληνοαμερικανικών οργανώσεων για να μεθοδευθεί καλύτερα η προσπάθεια. Πολύ νωρίτερα, όμως, ήδη από τον Ιανουάριο του 1950, η Επιτροπή Κυπρίων Αμερικής σε ψήφισμά της αναφέρονταν στη συμβολή του “Κήρυκα” στον κυπριακό αγώνα, αναγνωρίζοντας το έργο που ήδη από τότε είχε επιτελέσει.

Το αποκορύφωμα, όμως, της προσφοράς ήλθε πολύ αργότερα με την καθοριστική συμβολή της εφημερίδος στην παρακίνηση των ομογενών, που κινήθηκαν ως ένας άνθρωπος, ασκώντας παντοιοτρόπως την επιρροή τους στην Αμερικανική Γερουσία και τη Βουλή και που κατέληξε στην επιβολή του στρατιωτικού εμπάργκο κατά της Τουρκίας, αμέσως μετά την εισβολή της τελευταίας στη Μεγαλόνησο το 1974.

Κατά χιλιάδες έφθαναν τα σχετικά αποκόμματα του Ε.Κ. στα γραφεία των Βουλευτών και Γερουσιαστών από τους ομογενείς, οι οποίοι έκοβαν και ταχυδρομούσαν τα έντυπα τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας που δημοσίευε  προς διευκόλυνσή τους – η εφημερίδα.

Η εθνική προσφορά του Ε.Κ. και της Ομογένειας προς την ελληνική πατρίδα δεν εξαντλήθηκε, βεβαίως, στον κυπριακό αγώνα. Επεκτάθηκε και άνθησε σε κάθε πτυχή, σε κάθε υπόθεση και σε κάθε δύσκολη ώρα που αντιμετώπιζε η γενέτειρα. Ενα πραγματικό επίτευγμα, το οποίο δεν έχει ως τα σήμερα αξιολογηθεί και αναγνωρισθεί επαρκώς από το μητροπολιτικό κέντρο του ελληνισμού, αφορά στην περίπτωση της συμπαραστάσεως τους προς τους σεισμοπαθείς της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου, οι οποίες είχαν ισοπεδωθεί τον Αύγουστο του 1953.

Αποδεικνύοντας πόσο ισχυρά και αναλλοίωτα είναι τα αισθήματα της Ομογένειας στην αλληλεγγύη και τη θυσία, με επικεφαλής τον αείμνηστο αρχιεπίσκοπο Μιχαήλ, τον απαράμιλλο εκείνον Έλληνα Ιεράρχη της αγάπης, της σκληρής δουλειάς και της μετριοφροσύνης, ο Ε.Κ. διοργάνωσε έρανο μεταξύ των Ελληνοαμερικανών. Το αποτέλεσμά του έλαβε εντυπωσιακές διαστάσεις. Ο ίδιος ο Μπάμπης Μαρκέτος, ως εκπρόσωπος της υπό τον κ. Μιχαήλ Επιτροπής, ενεχείρισε στον τότε πρωθυπουργό Στρατάρχη Παπάγο, επιταγή 500.000 δολαρίων. Τα χρήματα αυτά διατέθηκαν για την ανέγερση σχολικών κτιρίων στο Αργοστόλι και σε άλλες περιοχές της Κεφαλλονιάς.

Παράλληλα, εστάλησαν και άλλα ποσά από την Επιτροπή απευθείας στα δύο νησιά, που τα ακολούθησαν τρόφιμα και άλλα αγαθά, συνολικής αξίας δύο τουλάχιστον εκατομμυρίων δολαρίων.

ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ: Η προσφορά συνεχίζεται