Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Η Ελλάδα είναι αυτή που έδωσε το όνομα στην Ευρώπη

Όταν μιλάει η Βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, δεν έχουν σημασία ο χώρος και ο τόπος. Ούτε ο χρόνος. Αξία έχουν αυτά που λέει. Και με αυτήν την έννοια μεταφέρουμε εδώ αποσπάσματα από προ μηνών ομιλίας της,  που καθίσταται, όμως, εξαιρετικά επίκαιρη λόγω των ειδικών ¨συνθηκών” που επικρατούν αυτή την ώρα στις σχέσεις Ελλάδας-Ευρώπης.

Η Ελλάδα είναι αυτή που έδωσε το όνομα στην Ευρώπη

Είπε η κυρία Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ:

«Όπως έλεγαν οι παλιοί «ονομάτων επίσκεψις αρχή σοφίας»» σημείωσε στην αρχή της ομιλίας της η κ. Αρβελέρ αναρωτώμενη «ποια Ελλάδα και ποια Ευρώπη; Η Ευρώπη του χιονιού; Η Ευρώπη του ήλιου; Η καθολική, η διαμαρτυρόμενη, η ορθόδοξη, η νότια η βόρεια; Επικεντρώνοντας στον ορισμό που δίνει ο Στράβωνας το 50 μ.Χ. «Η Ευρώπη είναι η χώρα των συνετών ανθρώπων, εκτός αυτών που κάθονται στη σκοτεινή Ευρώπη», σημειώνοντας πως κατά τον Στράβωνα «σκοτεινή Ευρώπη είναι η Δυτική Ευρώπη και όχι η Ευρώπη η δική μας, γιατί η Ευρώπη στα αρχαία κείμενα και ήδη από την εποχή του Ηροδότου, είναι μόνο η Ελλάδα και όλα τα άλλα μέρη της Ευρώπης είναι άγνωστα, γιατί η Ελλάδα είναι αυτή που έδωσε το όνομα στην Ευρώπη. Ευρώπη σημαίνει αυτή που έχει το βλέμμα ευρύ, το βλέμμα των συνετών ανθρώπων, αυτών δηλαδή που ξέρουν τα πράγματα».

Επιθέσεις της Ευρώπης εναντίον της Ασίας

Ο ελληνικός μύθος που θέλει τον Δία να κλέβει την Ευρώπη από την Φοινίκη και να την μεταφέρει «πρώτα ίσως στην Κύπρο αλλά οπωσδήποτε στην Κρήτη», κατά την κ. Αρβελέρ, αποτελεί «ίσως την πρώτη επίθεση της Ευρώπης εναντίον της Ασίας. Η άλλη επίθεση της Ευρώπης εναντίον της Ασίας είναι ο Τρωικός πόλεμος, αλλά από λάθος βεβαίως της Ασίας. Η τρίτη επίθεση της Ευρώπης εναντίον της Ασίας είναι ο πόλεμος του Θησέως εναντίον των Αμαζόνων. Αυτό το λέω για να θυμίσω απλώς ότι ειπώθηκε, και ίσως χωρίς υπερβολή, ότι η Ευρώπη δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ακρωτήριο της Ασίας και δεν είναι χωρισμένη από την Ασία αλλά είναι μια συνέχεια της Ασίας. Εν τούτοις, όλη η ιστορία της Ευρώπης είναι σχεδόν εναντίον της Ασίας», ανέφερε η κ. Αρβελέρ, σημειώνοντας ότι αυτό συμβαίνει γιατί «ο πρώτος πόλεμος εναντίον της Ευρώπης γίνεται από δύναμη δεσποτική, δηλαδή από τους Πέρσες, οι οποίοι το 490 π. Χ φθάνουν στον Μαραθώνα με τα αποτελέσματα που ξέρουμε, το 480 στη Σαλαμίνα με τα αποτελέσματα επίσης που ξέρουμε, και θέλουν, όχι μόνο να κατακτήσουν την Ελλάδα, αλλά να βάλουν στο θρόνο της Αθήνας τον Ιππία, δηλαδή τον τύραννο που οι Αθηναίοι είχαν εκδιώξει, επειδή είχαν εγκαταστήσει την δημοκρατία».

Η δημοκρατία απέναντι στον ασιατικό δεσποτισμό

«Εναντίον λοιπόν της Ασίας η δημοκρατική Ευρώπη, η δημοκρατική Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι δημοκρατική για ένα απλό λόγο που οι σοφιστές ανέδειξαν λέγοντας ότι η αρετή διδάσκεται, η αρετή δεν είναι έμφυτη, δεν είναι προνόμιο, αλλά μπορεί να διδαχθεί και εφόσον η αρετή διδάσκεται τότε με τα κοινά της πόλης μπορούν να ανακατευτούν όχι μόνο οι ευγενείς αλλά όλοι οι ενάρετοι. Και έτσι η δυνατότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι ανοιχτή για όλους. Το δημοκρατικό πολίτευμα είναι αυτό που απαντά στα τέσσερα ι, δηλαδή στην ισογονία, στην ισοπολιτεία, στην ισονομία και στην ισηγορία. Δηλαδή ίσο δικαίωμα στην γέννηση, ίσο δικαίωμα απέναντι στο νόμο, ίσο δικαίωμα μέσα στο κράτος και ίσο δικαίωμα λόγου. Η δημοκρατική Ελλάδα σε αυτά προσθέτει και την ελευθερία λόγου. Δημοκρατία, ελευθερία λόγου εναντίον του ασιατικού δεσποτισμού είναι τα πράγματα που κάνουν από την αρχαιότητα την Ευρώπη να έχει ένα αντίπαλο δέος που λέγεται Ασία».

Αθήνα, Ρώμη και Ιερουσαλήμ το τρίποδο που στηρίχθηκε, στηρίζεται και θα στηρίζεται η Ευρώπη

Στη συνέχεια η κ. Αρβελέρ εστίασε στο πρόβλημα πολλών στοχαστών που αφορά στο ποιος είναι Ευρωπαίος. «Ποιος όμως είναι ο Ευρωπαίος; Είναι Ευρωπαίος ο Σκανδιναβός, ο Έλληνας, ο Ιταλός, ο Ισπανός; Το πρόβλημα έχει απασχολήσει πολλούς στοχαστές. Το 1922, πολύ πριν από την δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Πωλ Βαλερύ γράφει μια διατριβή με τίτλο «Ποιος είναι Ευρωπαίος» στην οποία καταλήγει «εκεί όπου το όνομα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, εκεί όπου το όνομα του Βιργίλιου και του Κικέρωνα, εκεί όπου το όνομα του Μωυσή και του Αποστόλου Παύλου έχουν κάποια σημασία και κάποια βαρύτητα, εκεί είναι Ευρώπη». Συνεχίζει δε με το «όποιος μπορεί να ζήσει με τον ελληνικό ορθολογισμό, με την νομοθετική εμβέλεια που έδειξαν οι Ρωμαίοι και με την πνευματικότητα του χριστιανισμού, αυτός είναι ευρωπαίος, δηλαδή Αθήνα Ρώμη και Ιερουσαλήμ είναι ακριβώς το τρίποδο στο οποίο στηρίχθηκε, στηρίζεται και θα στηρίζεται πάντοτε η Ευρώπη. Αυτή η Ευρώπη της Αθήνας της Ρώμης και της Ιερουσαλήμ βρίσκει για πρώτη φορά οργάνωση κρατική στο Βυζάντιο. Γιατί το Βυζάντιο δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ελληνικό μόρφωμα, εφόσον είναι η ελληνόγλωσση αυτοκρατορία, ένα χριστιανικό μόρφωμα, εφόσον είναι η πρώτη δύναμη η οποία πίστεψε εις τον Δεσπότην Χριστόν, και δια αυτό ουδέποτε καταβληθήσεται ανά τους αιώνες, και η οποία, όπως φαίνεται, ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνέχεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ρώμη Αθήνα και Ιερουσαλήμ και οι τρεις βρίσκουν την μόρφωσή τους μέσα από την Κωνσταντινούπολη η οποία ονομάσθηκε Νέα Ρώμη, Νέα Ιερουσαλήμ και Νέα Σιών αλλά ουδέποτε ονομάσθηκε Νέα Αθήνα, γιατί ακριβώς η Αθήνα ήταν η βάση της ειδωλολατρίας και δεν μπορούσε ποτέ μια χριστιανική, η πρώτη χριστιανική, δύναμη, όπως είπα, να αναγνωρίσει την Αθήνα. Όλος ο ειδωλολατρικός κόσμος είναι εναντίον της Χριστιανοσύνης και το Βυζάντιο δεν μπορούσε να αναγνωρίσει την Κωνσταντινούπολη ως νέα Αθήνα».

Το Βυζάντιο η πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία

«Όταν ο Κωνσταντίνος κτίζει την Κωνσταντινούπολη δεν έχει αποφασίσει να την κάνει έδρα, όχι της αυτοκρατορίας, αλλά του ανατολικού της μέρους. Πρωτεύουσα έχει αποφασίσει να κάνει την Τροία, γιατί, όπως είπε, οι δύο μεγάλοι λαοί, πνευματικά, πολιτιστικά, οικονομικά, κοινωνικά, της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι βεβαίως οι Έλληνες και οι Λατίνοι και αναγνωρίζουν και οι δύο κατορθώματα μόνο στο Ίλιον. Γιατί οι μεν Έλληνες αναγνωρίζουν το κατόρθωμα του Αχιλλέα και του Οδυσσέα, οι δε Λατίνοι θυμούνται ότι ο Αινείας, ο οποίος ήταν ένας πρίγκιπας Τρώας, έχοντας τον ώμο του τον πατέρα του φεύγει από την Τροία, περνά από την Καρχηδόνα, όπου ερωτεύεται την Διδώ και φθάνει στην Ιταλία, όπου ιδρύει τη Ρώμη. Οικιστής της Ρώμης ο Αινείας, νικητές στην Τροία οι Έλληνες άρα στην Τροία θα μπορούσε να συγκληθεί κατά κάποιο τρόπο η παγκόσμια κατά κάποιο τρόπο ιστορία. Οι ναύαρχοι όμως του Κωνσταντίνου τον απέτρεψαν λέγοντάς του όχι στην Τροία, γιατί το λιμάνι της δεν μπορεί να δεχθεί μεγάλους στόλους. Υποψιάζομαι ότι οι ναύαρχοι του Κωνσταντίνου ήταν ήδη χριστιανοί και δεν ήθελαν ακριβώς μια χριστιανική πόλη επάνω στα αρχαία ερείπια. Μετά από αυτό ο Κωνσταντίνος αποφασίζει να χτίσει την Πόλη στη Θεσσαλονίκη, γιατί είναι ελληνική, έχει ρωμαϊκά ανάκτορα, και είναι η πρώτη ακριβώς μεγαλούπολη της εποχής, η οποία έχει δεχθεί το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου. Αλλά η Θεσσαλονίκη είναι μακριά από την Περσία και το μεγάλο πρόβλημα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν ο περσικός κίνδυνος γιατί οι Πέρσες είχαν ανασυστήσει την αυτοκρατορία τους μετά τα κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και έτσι δεν μπορούσε ο ρωμαϊκός στρατός να πάει γρήγορα προς τα ανατολικά σύνορα. Θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μόνο τους «βαρβάρους», τους λαούς δηλαδή που κατέβαιναν από το Δούναβη προς τα σύνορα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και τότε λέει ο Κωνσταντίνος αποφασίζει να κτίσει την πόλη του όχι στην Κωνσταντινούπολη, αλλά στο Σκίπερο, δηλαδή απέναντι ακριβώς από την Πόλη, αλλά άγγελος Κυρίου κάθε βράδυ μετέφερε τις πέτρες και τα εργαλεία των οικοδόμων, των εργολάβων, από τη μια ακτή στην άλλη του Βοσπόρου και έτσι κτίστηκε η Κωνσταντινούπολη, η οποία δεν είναι εκλογή ανθρώπινη αλλά θεϊκή. Ιδού λοιπόν από πότε το Βυζάντιο πρέπει να θεωρηθεί ως η πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία».

Ελληνόφωνη και χριστιανική η Βυζαντινή αυτοκρατορία

«Το Βυζάντιο ως πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία συνεχίζει ακριβώς όπως οι αρχαίοι Έλληνες τον πόλεμο εναντίον της Ασίας. Η πρώτη νίκη των Βυζαντινών εναντίον της Ασίας είναι βεβαίως η νίκη του Ηρακλείου εναντίον των Περσών, ο οποίος μεταφέρει και τον Σταυρό, τον οποίο είχαν πάρει οι Πέρσες. Τότε ο Ηράκλειος και μόνο τότε παίρνει τον τίτλο του «Βασιλέως των Βασιλέων» που είχε ο Πέρσης ηγεμόνας και μόνο τότε τα ελληνικά γίνονται η επίσημη γλώσσα του κράτους, γιατί πρώτα ήταν τα λατινικά, αλλά ο πληθυσμός της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ελληνόφωνος και χριστιανικός. Σ’ αυτό το ανατολικό τμήμα το εξελληνισμένο, το ρωμαϊκό οπωσδήποτε, και το εκχριστιανισμένο, είχε δημιουργηθεί το Βυζάντιο. Λέμε ότι είναι η πρώτη αυτοκρατορία όχι μόνο για τα τρία γεγονότα που ανέφερα αλλά γιατί στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας έχουμε τους πρώτους χριστιανούς και όλους τους ελληνόφωνους πληθυσμούς. Γνωρίζουμε για τους πρώτους χριστιανούς από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, όπου μιλά για τις επτά λυχνίες της Αποκαλύψεως. Αυτές οι επτά λυχνίες είναι τα μεγάλα πνευματικά και χριστιανικά κέντρα της εποχής. Σμύρνη, Έφεσος, Πέργαμος, Σάρδεις, Λαοδίκαια, Φιλαδέλφεια και Θυάτειρα. Οι επτά πόλεις είναι μικρασιατικές και άρα είναι η πρώτη βάση ακριβώς του χριστιανισμού μέσα στην αυτοκρατορία.

Χριστιανική λοιπόν η ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ελληνόφωνη, όπως το γνωρίζουμε από όλους τους πατέρες της Εκκλησίας αλλά και από τα πρακτικά των Συνόδων, εφόσον και οι έξι σύνοδοι δημιούργησαν το δόγμα το χριστιανικό και έχουν γίνει σε πόλεις της Ανατολικής αυτοκρατορίας, σε βυζαντινές μικρασιατικές θα έλεγα σχεδόν πόλεις, αρχίζοντας από τη Νίκαια το 325, όπου 318 Πατέρες της Εκκλησίας ήταν παρόντες εκεί, προεδρεύων δε ήταν ο Κωνσταντίνος, ο αυτοκράτορας, που δεν έχει καν βαπτισθεί. Ο Κωνσταντίνος είναι αυτός που το 312 έβαλε το χριστιανισμό ως ισάξια θρησκεία μέσα στη Ρώμη, όχι ως επίσημη θρησκεία, αλλά ως ισάξια με το Δωδεκάθεο, ως ισάξια με την Κυβέλη, με την Ίσιδα, με τον Όσιρι, με τους Αιγυπτίους θεούς και άλλους. Επί πλέον ο Κωνσταντίνος προεδρεύει την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, η οποία επεξεργάζεται το «Πιστεύω». Ο Κωνσταντίνος προεδρεύει την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο με τον τίτλο «Επίσκοπος των έξω», δηλαδή αυτών που δεν ανήκουν ακόμη στην χριστιανική εκκλησία. Δεν είναι βαπτισμένος ο αυτοκράτορας αλλά είναι ο εγγυητής της τάξης. Ο Κωνσταντίνος ουδέποτε έκανε τον χριστιανισμό επίσημη θρησκεία του κράτους.

Ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία από τον Θεοδόσιο τον Μεγάλο. Το 393 ο Θεοδόσιος καταργεί τους Ολυμπιακούς αγώνες, απαγορεύει τις θυσίες, την μαγεία, τις μαντείες και τους μάγους και κάνει επίσημη θρησκεία τον Χριστιανισμό. Τότε αρχίζουν οι διωγμοί των ειδωλολατρών από τους Χριστιανούς. Και τότε έχουμε τις μεγάλες καταστροφές των αρχαίων ναών από τους Χριστιανούς- ως και ο Παρθενώνας είχε καταστραφεί, γιατί ακριβώς το επιβάλλουν οι μοναχοί, «οι τα φαιά φέροντες και φορούντες», όπως έλεγε ο Ιουλιανός ο Παραβάτης- και επιβολή του χριστιανισμού. Ο Ιουλιανός ο Παραβάτης προσπαθεί να επαναφέρει τον αρχαίο κόσμο. Στην εκστρατεία του εναντίον των Περσών τον σκοτώνει «οικείος στρατιώτης» γράφουν τα κείμενα της εποχής, δηλαδή ο Μερκούριος τον οποίο η εκκλησία άγιασε. Έπρεπε να περάσουν χρόνια για να αποκτήσει ακριβώς το Βυζάντιο την εποχή του Ηρακλείου το ρόλο, τη θέση, και θα έλεγα την υφή, που κράτησε μέχρι το τέλος, δηλαδή Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με την Κωνσταντινούπολη ως πρωτεύουσα εξελληνισμένη και εκχριστιανισμένη. Ο Μεγάλος Ιουστινιανός τον οποίο θεωρούμε αυτοκράτορα Βυζαντινό, είναι ασφαλώς ο τελευταίος ρωμαίος αυτοκράτορας, ο οποίος άλλωστε για πρώτη φορά γράφει τους νόμους στα ελληνικά, ενώ ο ρωμαϊκός Κώδικας είναι στα λατινικά. Αι «Νεαραί» είναι στα ελληνικά και ονομάζονται έτσι γιατί απλά ο Ιουστινιανός είχε στο νου του ότι lex στα λατινικά σημαίνει νόμος, δεν ξέρει ότι είναι αρσενικό και βάζει «Νεαραί leges», δηλαδή μια λέξη ελληνική και μια λατινική. Έτσι περνάμε από τη μία γλώσσα στην άλλη. Ο Ιουστινιανός θα κλείσει τη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών, θα φύγουν οι καθηγητάδες για να πάνε στην Περσία και έτσι οι Άραβες, όταν καταλαμβάνουν την Περσία, κατορθώνουν και μεταφράζουν κυρίως τον Αριστοτέλη. Νομίζουμε σήμερα ότι είναι οι Άραβες που μετέδωσαν την αρχαία γραμματεία στον ευρωπαϊκό κόσμο. Όλα αυτά είναι προπαγάνδα και το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι οι Βυζαντινοί συνεχίζουν ως πρώτοι ευρωπαίοι και την αρχαία γραμματεία και έχουν γνώση της αρχαίας γλώσσας. Από τους μεγάλους θεολόγους της Εκκλησίας ο Γρηγόριος ο Ναζιανζινός όταν ο Ιουλιανός ο Παραβάτης θέλησε να απαγορέψει τους χριστιανούς να μιλούν τα ελληνικά, γιατί η γλώσσα είναι της θρησκείας και άρα αν είστε χριστιανοί δεν έχετε το δικαίωμα να μιλάτε τα αρχαία ελληνικά, έγραψε την περίφημη διατριβή του «Τίνος το ελληνίζειν;» σε ποιον ανήκει το να είσαι Έλληνας;. Λέει λοιπόν «δικό μας το ελληνίζειν, γιατί εμείς ξέρουμε τη γλώσσα γιατί εμείς ξέρουμε να κάνουμε τα αγγεία, πλην ενός, της παιδεραστίας. Λέει ο Ναζιανζινός ότι όλα είναι δικά μας τα αρχαία, πλην της παιδεραστίας».

Ελληνισμός σημαίνει μίμηση των Ελλήνων

Με αφορμή το «ελληνίζειν» η κ. Αρβελέρ στάθηκε στον όρο ελληνισμός που όπως είπε «για πρώτη φορά εμφανίζεται από τον Τρόιζεν, ένα Γερμανό ιστορικό, ο οποίος προσπαθεί να κάνει το διαχωρισμό μεταξύ της αρχαίας Ελλάδας και της νεότερης Ελλάδας. Ο διαχωρισμός αυτός είναι ακριβώς το κατόρθωμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η μετάδοση της ελληνικής γλώσσας σε όλο τον ανατολικό κόσμο, τον οποίο κατόρθωσε να κατακτήσει. Η γλώσσα που μιλιέται τότε είναι η κοινή ελληνική, η πρώτη παγκοσμιοποιημένη γλώσσα που μιλάνε όλοι. Στα ελληνικά μεταφράζονται, πριν από την γέννηση του Χριστού, η Παλαιά Διαθήκη από τους εβδομήκοντα, γιατί απλούστατα οι Εβραίοι της Αλεξάνδρειας είχαν ξεχάσει την πάτριο γλώσσα και δεν μιλούσαν παρά ελληνικά. Στα ελληνικά γράφεται και όλος ο Κώδικας της Καινής Διαθήκης, όλα δηλαδή τα Ευαγγέλια, οι Πράξεις των Αποστόλων, οι επιστολές. πλην του Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο που γράφεται στα Αραμαϊκά αλλά το μεταφράζει ο ίδιος ο Ματθαίος πολύ γρήγορα ελληνικά. Οπότε η ελληνική γλώσσα είναι αυτή που επιτρέπει την διάδοση του χριστιανισμού και η οποία επιτρέπει σε αυτούς που τότε την μιλούν να ζουν σαν Έλληνες. Γιατί ο ελληνισμός σημαίνει μίμηση των Ελλήνων. Είναι ακριβώς η εποχή που όχι μόνον προσπαθούν να μιμηθούν τους Έλληνες πνευματικά και οι ίδιοι αυτοκράτορες Ρωμαίοι γράφουν ελληνικά, όπως ο Μάρκος Αυρήλιος που γράφει το Εις εαυτόν ελληνικά, οι δε μεγάλοι ρωμαίοι στοχαστές, όπως ο Κικέρωνας, όχι μόνον μιλούν ελληνικά, αλλά κάνουν και τις διαλέξεις τους στα ελληνικά. Αυτή η διάδοση του ελληνισμού στη Ρώμη γίνεται ευρύτερη από ό,τι οι Έλληνες την είχαν σκεφθεί. Οι Έλληνες σκέφθηκαν τον ελληνισμό ως αποκύημα κοινής παιδείας. «Έλληνες εισί οι της ημετέρας παιδεύσεως» όχι παιδείας «συμμετέχοντες» ή αυτό που γράφει ο Ισοκράτης «το Έλλην ου του γένους αλλά της διανοίας». Οι Ρωμαίοι θα ευρύνουν αυτό τον ελληνισμό και θα πουν πολύ απλά ότι ρωμαίοι πολίτες είναι όλοι αυτοί της αχανούς ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η οποία έχει ως σύνθημα «πάσα γη βατή και πάσα θάλασσα πλωτή είναι Ρώμη». Βρισκόμαστε στην πρώτη παγκοσμιοποίηση την οποία συνεχίζει το Βυζάντιο».

Το σχίσμα η πρώτη ενδοχριστιανική διαμάχη

«Σε αυτό τον κόσμο τον οποίο βλέπουμε να είναι χριστιανικός και να εκχριστιανίζει προοδευτικά την Ευρώπη οι μεν Βυζαντινοί εκχριστιανίζοντας τους Σλάβους χάρη στον Κύριλλο και τον Μεθόδιο, τους ιερομονάχους Θεσσαλονικείς, που κακώς οι νυν ονομαζόμενοι δήθεν Μακεδόνες, θεωρούν σλαβικής καταγωγής, οι δε δυτικοί εκχριστιανίζουν το δυτικό κόσμο, βρισκόμαστε μπροστά στο πρώτο διαζύγιο κατά κάποιο τρόπο της χριστιανοσύνης, δηλαδή την πρώτη ενδοευρωπαϊκή διαμάχη. Μιλώ βέβαια για το σχίσμα μεταξύ καθολικών και ορθοδόξων που αρχίζει για πρώτη φορά το 867 με τον Φώτιο ο οποίος φθάνοντας στη Ρώμη και απευθυνόμενος προς τους Ρωμαίους αμφισβητεί τα πρωτεία τα οποία αυτοί από την πλευρά τους τα στηρίζουν στα λόγια του Χριστού λέει: «Πέτρος ει και στην πέτρα αυτή κατακτήσω την εκκλησία μου…» και υποστηρίζει ότι επειδή ο Ανδρέας, που είναι ο οικιστής και ο πνευματικός πατέρας της Κωνσταντινούπολης, είναι πρωτόκλητος και είναι και ο μεγάλος αδελφός του Πέτρου, τα πρωτεία είναι των Βυζαντινών. Κακώς βέβαια, γιατί όταν ο Ανδρέας περνά από τον Πόντο, η Κωνσταντινούπολη δεν υπάρχει ούτε και το Βυζάντιο. Αλλά αυτό ήταν ένα από τα επιχειρήματα του Φωτίου που οι Δυτικοί δεν το δέχθηκαν. Πρώτη λοιπόν διαμάχη και πρέπει να θεωρηθεί και ως η πρώτη εμφύλια κατά κάποιο τρόπο σύρραξη γιατί έκτοτε η Ευρώπη δεν γνωρίζει παρά συρράξεις και μια τραυματική εμπειρία που είναι οι Σταυροφορίες κατά τις οποίες οι σταυροφόροι αντί να φθάσουν στην Ιερουσαλήμ φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη και παίρνουν τους θησαυρούς της γιατί τότε οι προσκυνητές για την Ιερουσαλήμ φημολογούσαν ότι στην Κωνσταντινούπολη είναι κρυμμένοι οι θησαυροί όλου του κόσμου, οπότε αντί να φθάσουν στην Ιερουσαλήμ πήγαν στην Κωνσταντινούπολη».

Τέλος στις συρράξεις βάζει η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

«Η Ευρώπη περνά τις τραυματικές της εμπειρίες από σύρραξη σε σύρραξη και αυτά τελειώνουν όταν ένας τεχνοκράτης, όπως ο Ζαν Μονέ, είπε ότι η Ευρώπη πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι μια φυλή αλλά είναι ένας πολιτισμός και ένα συμφέρον. Ένας πολιτισμός το γνωρίζουμε γιατί σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες η λέξη μουσείο, η λέξη φιλοσοφία, μαθηματικά, θέατρο είναι ελληνικά. Δεν μιλώ για τις επιστήμες η ονομασία των επιστημών αρχίζει πολύ αργότερα. Αλλά όλες οι άλλες λέξεις του πολιτισμού, καθώς και όλη η ορολογία του έρωτα, πλην του σεξ, είναι ελληνικής καταγωγής ήδη από την αναγέννηση. Ο Ζαν Μονέ θα πει ότι δεν είναι ο κοινός πολιτισμός που αποφέρει την ειρήνη και δείχνει ότι οι άνθρωποι είναι μιας φυλής, αλλά μόνο το κοινό συμφέρον. Έτσι δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Ένωση του Άνθρακα και Χάλυβος για να δημιουργηθεί η οικονομική κοινότητα της Ευρώπης. Μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο κατάφερε ο Μονέ ακριβώς με την δημιουργία της σημερινής Ευρώπης να έχουμε μια ειρήνη. Είναι η πιο μακροχρόνια ειρήνη που γνωρίζει η Ευρώπη σήμερα».

Η σημερινή Ευρώπη δεν αναγνωρίζει κοινό πολιτισμό

«Τα τέσσερα περίφημα δέλτα της Ευρώπης, για μένα είναι πέντε, δηλαδή δημοκρατία, δικαιώματα του ανθρώπου, δικαιοσύνη γενικά, διάλογος και δίκαια διανομή των αγαθών είναι αυτά που κάνουν τη σημερινή Ευρώπη. Αυτή η σημερινή Ευρώπη δεν αναγνωρίζει κοινό πολιτισμό. Άλλωστε ούτε καν την έννοια του χριστιανισμού δεν δέχτηκαν να βάλουν μέσα στο σύνταγμα ούτε καν τη ρήση του Περικλή από τον Επιτάφιο, γιατί υποτίθεται ότι όλοι είναι ίσοι οπότε δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τους Έλληνες από τους άλλους. Ωστόσο σε αυτή την Ευρώπη άλλοι είναι ίσοι και άλλοι πιο ίσοι από τους άλλους. Γιατί η κοινωνική και οικονομική εμβέλεια που έγινε η βάση αυτής της Ευρώπης δημιουργεί μια καινούργια αδικία την οποία στην Ελλάδα γνωρίζουμε καλύτερα από τον καθένα. Αυτή τη στιγμή θα πρέπει να πούμε πολύ απλά αυτό που έλεγε ο γέρο Καραμανλής «ανήκομεν εις την Δύσιν», αυτό που είπε ο Ζισκάρ Ντ’ Εστέν «δεν κλείνεις την πόρτα στον Πλάτωνα», όταν δέχθηκαν οι Γάλλοι να υπερασπιστούν τη θέση της Ελλάδος για να μπει στην Ευρώπη».

Είμαστε υπεύθυνοι για το μεγαλείο μας αλλά και για την παρακμή μας

Στο σημείο αυτό η κ. Αρβελέρ στάθηκε σε ένα σημείο που της περιέγραψε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που αποτελεί όπως είπε «ιστορία της νεώτερης Ελλάδα». Κατά την διάρκεια επίσκεψής του στον κ. Σμιτ προκειμένου να μπει η Ελλάδα στην Ευρώπη αυτός του είπε ότι η Ελλάδα δεν έχει ούτε την δυνατότητα την οικονομική ούτε έχει παραγωγή για να μπει στην Ευρώπη. «Τότε ο Καραμανλής σηκώθηκε επάνω και του είπε να καθίσει κάτω γιατί είναι πιο νέος. «Η Γερμανία που αιματοκύλησε την Ευρώπη δύο φορές έχει το δικαίωμα να είναι στην Ευρώπη και η Ελλάδα που σας έδωσε τα φώτα δεν έχει το δικαίωμα; Αυτό θα βγω να πω στους δημοσιογράφους που μας περιμένουν έξω» είπε στον Σμιτ. Βγήκαν και οι δύο και ο Σμιτ κατακόκκινος λέει «βεβαίως είμαστε υπέρ της εισόδου της Ελλάδος στην Ευρώπη». Ο ίδιος ο Καραμανλής μου τα είπε και φαντάστηκα ότι είχε ωραιοποιήσει τα πράγματα. Τυχαίνει όμως όταν προήδρευα στη Σορβόνη ο Μιτεράν να έχει κάνει μια συνάντηση όλων των αρχηγών κρατών της Ευρώπης μεταξύ των οποίων ο Κολ που μου ζήτησε ένα γραφείο ήσυχο για να δει τον Λούμπες, τον αρχηγό της Ολλανδίας. Του είπα ότι εκτός από το δικό μου γραφείο δεν μπορούσα να υποσχεθώ ότι τα άλλα ήταν ήσυχα. Του άφησα το γραφείο μου και κάθισα με την συνοδεία του Κολ. Η κουβέντα γύρισε στον Σμιθ και στο γεγονός με τον Καραμανλή οπότε ένας από τη συνοδεία μεταφραστής μου είπε ότι έτσι ακριβώς έγινε γιατί ο ίδιος έκανε τη μετάφραση. Αυτό πρέπει να το ξέρουμε και να το λέμε αλλά ουδέποτε οι Γερμανοί δέχτηκαν ότι είχαμε τα μέσα για να είμαστε μέλη αυτής της κοινότητας.

Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να μη ξεχνάμε ότι υπάρχει ισοτιμία σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, να μη ξεχνάμε ότι είμαστε υπεύθυνοι του μεγαλείου μας αλλά και της παρακμής μας. Επιπλέον να μη ξεχνάμε και αυτό που είπε ο Παλαμάς και με το οποίο θα τελειώσω. «Ο ελληνισμός χωρίς ευρωπαϊσμό είναι κάτι μισό και άπλερο». Για να είμαστε ούτε μισοί ούτε άπλεροι να θυμόμαστε ότι ανήκομεν εις την Ευρώπην».

ΡΗΡ: Αποσπάσματα από την ομιλία της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ στο 1ο Πνευμονολογικό Συμπόσιο Δ.Π.Θ. στην Αλεξανδρούπολη, 21-Μαρτίου 2012

*Οι φωτογραφίες είναι από το ίδιο Συμπόσιο.