«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» Μέρος 41ο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ

 Μετά την εισβολή

1974:  “Αττίλας”

Η είδησι για το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974, λίγους μόνο μήνες μετά την πρώτη προβολή των “διεκδικήσεων” των Τούρκων στο Αιγαίο, συνετάραξε την Ομογένεια. Οι πρώτες ειδήσεις ότι ο Μακάριος είχε δολοφονηθή ήταν φυσικό να προκαλέσουν βαθύ­τατη συγκίνησι. Αλλά το πραξικόπημα της 15^ης  Ιουλίου ήταν απλώς η πρώτη σελίδα στο καινούριο, τραγικό κεφά­λαιο πού άνοιγε στην ιστορία του κυπριακού Ελληνισμού. Θα ακολουθούσαν πολύ μεγαλύτερα δεινά.

Τα τηλεγραφήματα των ειδησεογραφικών πρακτορείων οτι ο Μακάριος ήταν νεκρός απεδείχθησαν “πρόωρα.” Στις  20 Ιουλίου ο Μακάριος έφθανε στην Νέα Υόρκη υστέρα από μια περιπετειώδη, κυριολεκτικά μυθιστορηματική διαφυγή από το προεδρικό μέγαρο της Λευκωσίας. Πλήθη Ελληνοαμερικανών, ιδίως κυπριακής καταγωγής του επεφύλαξαν θερμή υποδοχή με πλακάτ και συνθήματα για την επιστρο­φή του στην Κύπρο και με σκληρές επιθέσεις εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος του Ιωαννίδη στην Αθήνα.

Ο Μακάριος κατέλυσε στο ξενοδοχείο Καρλάϋλ (Carlyle) ενώ στους παρακείμενους χώρους πυκνές ομάδες ομογενών εξακολουθούσαν να προβαίνουν σε ενθουσιώδεις εκδηλώσεις. Αλλά την ίδια εκείνη ώρα οι Τούρκοι, με την δικαιο­λογία οτι δήθεν ήθελαν να αποκαταστήσουν το συνταγμα­τικό καθεστώς πού είχε διαταράξει το καθοδηγούμενο από τη στρατιωτική χούντα των Αθηνών αντεθνικό πραξι­κόπημα κατά του Μακαρίου, εξαπέλυσαν την πρώτη φάσι του  “Αττίλα” όπως χαρακτηριστικά  απεκάλεσαν την αποδοτική  τους  επιχείρησι  στα περίχωρα  της  Κυρηνε ία ς.

Η Ομογένεια άκουσε την είδησι της τουρκικής εισβο­λής στην Κύπρο με αγανάκτησι και αποτροπιασμό. Χιλιά­δες τηλεφωνήματα κατέκλυσαν τα τηλεφωνικά κέντρα των εφημερίδων, καθώς οι ομογενείς, κατάπληκτοι, ζητούσαν να πληροφορηθούν περισσότερα από εκείνα πού μετέδιδαν οι αμερικανικοί τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί. Άπειρα τηλεφωνήματα πήρε και το Γενικό Προξενείο στην Νέα Υόρκη, όπως θυμούνται οι τότε υπάλληλοι του. Το ίδιο βράδυ του Σαββάτου, πραγματοποιήθηκε το πρώτο συλλαλητήριο διαμαρτυρίας πού ωργάνωσε ταχύτατα με ­το τηλέφωνο, η Κυπριακή Ομοσπονδία Αμερικής με την θερμή συμπαράστασι και συνεργασία και των άλλων οργανώσεων. Πολλοί ομογενείς, γεμάτοι οργή για την τουρκική προκλητικότητα, προσεφέρθησαν να μεταβούν στην Ελλάδα καί τήν Κύπρο για να αγωνισθούν επί τόπου. Ο αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος απηύθυνε τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας για την άδικη επίθεσι κατά της Κύπρου και εκκλήσεως υπέρ μεσο­λαβήσεως προς τον πρόεδρο Νίξον, τον υπουργό Εξωτε­ρικών Κίσσινγκερ καί τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Βάλντχαϊμ.[1] Επίσης απηύθυνε τηλεγράφημα προς τον πάπα Ρώμης Παύλο VI, τον Δρα Φίλιπ Πόττερ (Phillip Potter), γενικό γραμματέα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών καί σε πολλούς άλλους θρησκευτικούς ηγέτες.

Εξ άλλου, το Αρχιεπισκοπικό Συμβούλιο με ανακοίνωσί του απηύθυνε έκκλησι προς τις ομοσπονδίες, συλλόγους, οργανώσεις καί σωματεία, ως και προς πάντας τους ομογενείς όπως με ομαδικές ενέργειες και εμφανίσεις ενεργή­σουν για την ηθική ενθάρρυνσι του κυπριακού λαού και διαμαρτυρηθούν για την εισβολή στην Κύπρο. Η Αρχιεπισκοπή ώρισε να αναπεμφθούν ειδικές δεήσεις στις εκκλη­σίες τό πρωί της Κυριακής, ενώ σε πολλές Κοινότητες άρχι­σε ή συγκέντρωσις υπογραφών σέ τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας προς τά μέλη του Κογκρέσσου.

Και οι εκδηλώσεις της Ομογενείας άρχισαν να διαδέχωνται η μια την άλλη, σ’ ολόκληρη την Αμερική, σαν ενα ογκούμενο παλιρροιακό κύμα. Το πρωί της Δευτέρας, 22 ‘Ιουλίου, έγινε μπροστά στα Ηνωμένα Έθνη ογκώδης συγκέντρωσι διαμαρτυρίας εναντίον της τουρκικής εισβολής ενώ το Συμβούλιον Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ετοιμαζόταν να συζήτηση τήν παραβίασι του διεθνούς δικαίου, κατόπιν προσφυγής της Κύπρου. Την Κυριακή το βράδυ, είχε γίνει καί άλλη διαδήλωσι μπροστά στα Ηνωμένα Έθνη.

Εν τω μεταξύ, συνήρχοντο τα διοικητικά συμβούλια των διαφόρων οργανώσεων και με ψηφίσματα τους απεδοκίμαζαν την εισβολή.

Μέ πρωτοβουλία της Κυπριακής Ομοσπονδίας άρχιζε στο  Κυπριακό   Σπίτι,   στην   Αστόρια,   αιμοδοσία για τις    ανάγκες στην Κύπρο. Άλλοι ομογενείς ίδρυσαν το Τάγμα Ελλήνων Εθελοντών Αμερικής. Ο σύλλογος Κρητών “H Ομόνοια” εξέδωσε ενα πατριωτικό ψήφισμα ενώ ταυτόχρονα ανήγγελλε την πρόθεσί της να συγκάλεση σύσκεψι τών Οργανώσεων για τον συντονισμό του αγώνος. Την ίδια μέρα συνεστήθη ταμείο με λογαριασμό στην Ατλαντική Τράπεζα για την συλλογή χρημάτων (Emergency Greek Fund), μέ σκοπό τήν ενίσχυσι τών αμυντικών δυνάμεων της Ελλάδος.

Οι ενέργειες αυτές, πού δίδονται εδώ εντελώς ενδεικτικά, μπορεί να μην είχαν άμεση επίδρασι πάνω στην τρα­γωδία που εξετυλίσσετο στην Κύπρο, ή στο δραματικό εικοσιτετράωρο που έληξε με τήν αυτοδιάλυσι της χούντας και την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην εξουσία. Αποτελούσαν όμως, μια εύγλωττη ένδειξι των αισθημάτων που συνείχαν την Ομογένεια κατά τις δύσκολες για τον Ελληνισμό εκείνες ώρες.

Οι αυθόρμητες αυτές εκδηλώσεις του Ελληνισμού της Αμερικής άρχισαν αμέσως να υλοποιούνται στα πρώτα σχέδια για τον συντονισμό του αγώνος και την κινητοποίησι της Ομογενείας. Από το Σικάγο, ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής ιατρός Βασ. Φώτος εδημοσίευσε στον Εθνικό Κήρυκα πρόσκλησι προς τους ηγέτες όλων των Οργανώ­σεων για μια ευρεία σύσκεψι την Τετάρτη το βράδυ στο ξενοδοχείο Ουώλντωρφ Αστόρια της Νέας Υόρκης. Ήδη ανά­λογη πρωτοβουλία είχε αναλάβει και ο τότε Πρόεδρος της AHEPA Βασ. Τσαφάρας με πρόσκλησι προς τις οργανώσεις για συνάντησι επίσης την Τετάρτη στο ξενοδοχείο Στάτλερ (Statler) της Ουάσιγκτων,

Αμέσως άρχισαν συνεννοήσεις κι’ έτσι την Τετάρτη το πρωί έγινε στην Ουάσιγκτων η πρώτη σύσκεψις με συμμετοχή της ηγεσίας της AHEPA, της GAPA, της Παγκρητικής, της Πανηπειρωτικής, της Παναρκαδικής, της Παλλακωνικής, της Παμμεσηνιακής και άλλων οργανώσεων. Το ίδιο βράδυ, ανάλογη σύσκεψι έγινε στην Νέα Υόρκη, στο Ουώλντωρφ Αστόρια. Αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων αυ­τών ήταν να συσταθή μια επιτροπή συντονισμού και. να συλλέγουν επί τόπου γύρω στίς 12.000 δολλάρια για τις πρώτες δαπάνες.

Η Συντονιστική Επιτροπή
απέστειλε αμέσως έντονο τηλεγράφημα προς τον τότε   πρόεδρο  Νίξον   ζητώντας την “άμεσο παρέμβασι της Κυβερνήσεως για την κατάπαυσι των εχθροπραξιών στην Κύπρο.” Την επομένη, πέντε χιλιάδες Ελληνοαμερικανοί προέβησαν σε μια διαδήλωσι διαμαρτυρίας στο Σικάγο για την συνεχιζόμενη τουρκική  εισβολή και την έλλειψι ενεργειών εκ μέρους της Ουάσιγκτων για την απομάκρυνσι των τουρκικών δυνάμεων εισβολής άπό την Κύπρο. Με πρωτοβουλία της AHEPA άρχιζαν σε λίγες μέρες, δημοσιεύσεις επί πληρωμή, στον αμερικανικό Τύπο που καταχώριζε καθημερινώς επιστολές ομογενών.

Παρά ταύτα, όπως έγραφε ο Εθνικός Κήρυξ, εξακολουθούσε να λείπει ο συντονισμός: “Λείπει η μέθοδος. ΕΝΑΣ πρέπει να είναι Οργανισμός που θα οδηγή και θα κατευθύνη την κινητοποίησι,” πρόσθετε. Οι τόσες αυθόρμητες  εκδηλώσεις έδειχναν ότι υπήρχε ενα ισχυρότατο ρεύμα που περίμενε μόνο τις κατάλληλες πρωτοβουλίες για να μπη σε μια αποτελεσματική αύλακα και να μετατραπή σε πηγή πολιτικής επιρροής. Την Τρίτη, 30 Ιουλίου, σε μεγάλη σύσκεψι στο ξενοδοχείο  Σαιντ Μόριτζ (St. Moritz) στην Νέα Υόρκη συνεστήθη συντονιστική επιτροπή με πρόεδρο τον δικηγόρο Γ.  Τσαρλς και μέλη τον Βασ. Τσαφάρα, πρόεδρο της AHEPA, τον Νικ. Φάκαρη, πρόεδρο της GAPA, και τους Πρόδρομον Κουρίδη και Κίμωνα Δούκα ως εκπροσώπους του Αρχιεπισκοπικού Συμβουλίου.

Εν τω μεταξύ, η πτώσις της δικτατορίας και η επάνοδος της πολιτικής ηγεσίας στην εξουσία εδημιούργησε μια καινούρια κατάστασι μέσα στον χώρο της Ομογενείας. Πολλοί ομογενείς που κατά την διάρκεια της δικτατορικής εκτρο­πής είχαν μείνει μακρυά από τα ελληνικά πράγματα, ή είχαν πάρει σαφώς επικριτική ή και εχθρική στάσι έναντι της δικτατορίας –και στους κύκλους αυτούς περιελαμβάνοντο οι περισσότεροι ελληνοαμερικανοί διανοούμενοι– μπήκαν τώρα χωρίς ενδοιασμούς στον αγώνα για την επίλυση του προβλήματος δίδοντας έτσι μεγαλύτερο εύρος στην ομογενειακή προσπάθεια.

Ταυτόχρονα, ή κινητοποίησι και οι στόχοι του αγώνος άρχισαν να παίρνουν πιο συγκεκριμένη μορφή. Η παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο αποτελούσε παραβίασι των κανόνων του διεθνούς δικαίου αλλά και της αμερικανικής νομοθεσίας που δεν επέτρεπε την χρησιμοποίησι των όπλών της αμερικανικής βοηθείας για επιθε­τικούς σκοπούς. Οι Τούρκοι είχαν διενεργήσει την εισβολή με αμερικανικά όπλα που τους είχαν δοθή μέσα στα πλαί­σια της συμμαχίας για καθαρώς αμυντικούς σκοπούς. Στις 4 Αύγουστου, οι πέντε ελληνικής καταγωγής αμερικανοί βουλευτές, Μπραδήμας, Κύρος, Γιάτρον, Σαρμπάνης και Μπαφάλης, επέτυχαν να κατατεθή στην Βουλή των Αντιπροσώπων σχέδιο ψηφίσματος πού υπέγραφαν 83 αμερικανοί βουλευτές, και με το οποίο εζητείτο “να αποσυρθούν από την Κύπρο όλες οι ξένες στρατιωτικές δυνάμεις...” Αυτή υπήρξε η πρώτη συγκεκριμένη ενέργεια προς την κατεύθυνσι του Κογκρέσσου. Θα ακολουθούσαν πολλές, τεράστιες και περίπλοκες προσπάθειες κατά τα επόμενα δυο χρόνια, όπως θα δούμε στις παρακάτω σελίδες.

Παράλληλα, άρχισαν και ενέργειες προς την κατεύθυνσι της αμερικανικής κυβερνήσεως. Στις 8 Αυγούστου τετραμελής αντιπροσωπεία   της  Συντονιστικής   Επιτροπής   που είχε  προέλθει  από   τις   προαναφερθείσες   συσκέψεις   στην Ουάσιγκτων και την Νέα Υόρκη στις 24 Ιουλίου, επεσκέφθη το Στέητ Ντιπάρτμεντ για να διαμαρτυρηθή για την χρησιμοποίησι αμερικανικών όπλων από τους τούρκους εισβολείς και να ζητήση την άμεσο άσκησι πιέσεως επί της Αγκύρας

Ο υφυπουργός Σίσκο (Sisco) με τον οποίον συνωμίλησε η Επιτροπή κατέφυγε σε γενικότητες. Το μόνο ενδιαφέρον ση­μείο της συνομιλίας ήταν ο σαφής υπαινιγμός του Σίσκο οτι θα μπορούσε και η Ελλάς να στείλη στην Κύπρο στρατεύματα βάσει των συνθηκών τής Ζυρίχης,[2] και η υπόσχεσί του ότι η αμερικανική κυβέρνησι θα ενέκρινε σημαντική χρηματική βοήθεια προς την κυπριακή κυβέρνησι για την ανακούφισι τών θυμάτων τής τουρκικής  εισβολής.

Ανεξάρτητα από την υπόσχεσι του Σίσκο για χρηματική βοήθεια και για την αποστολή εφοδίων –υπόσχεσι που πραγματοποιήθηκε λίγο αργότερα με μια πρώτη δόσι 1,5 εκατομμυρίου δολλαρίων– οι ομογενείς ένοιωσαν σαν προσωπική τους υπόθεσι την συλλογή χρημάτων και εφοδίων για την ανακούφισι των Ελληνοκυπρίων. Μέχρι της 12^ης Αυγούστου είχαν ανοιχθή στην Atlantic Bank με πρωτοβουλία οργανώσεων τέσσερεις ειδικοί λογαρια­σμοί για την συλλογή χρημάτων (Greek Emergency Fund, Greek Emergency Shipping Contribution, The Archdiocese Cyprus Relief Fund, και Fund for Greek Motherland). Εξ άλλου, η AHEPA και άλλες οργανώσεις είχαν ήδη εκδώσει ψηφίσματα και είχαν αρχίσει εράνους μεταξύ τών μελών τους. Δεκάδες χιλιά­δες τηλεγραφήματα έφθαναν στον Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ, και στα μέλη του Κογκρέσσου, από οργανώσεις και ιδιώτες ομογενείς, από τα σημεία τής χώρας.

ΑΥΡΙΟ: Οι Τούρκοι  ξεχύνονται στην Κύπρο