Αφιέρωμα στους 49 εκτελεσθέντες Πρόκριτους της Παραμυθιάς

ΘΩΜΑΊ΄Σ    ΠΑΡΙΑΝΟΥ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΗΡ

                                             Α)  Ι  Σ  Τ Ο  Ρ  Ι  Α

– Για το ιστορικό μέρος της εκτέλεσης, στις 29 Σεπτεμβρίου 1943,  ας δούμε πως την περιγράφει ο γιος ενός εκτελεσθέντος, ο Γιώργος Απέργης :

«      Λίγο έξω από την Παραμυθιά ένα γερμανικό απόσπασμα (περί τα εικοσιπέντε άτομα) γύρναγε από ανιχνευτική αποστολή. Στη στροφή του φιδωτού δρόμου ένα πολυβόλο κελάηδησε. Έξι Γερμανοί έπεσαν επί τόπου. Οι αντάρτες που έστησαν την ενέδρα, λάκισαν αμέσως .
Την επομένη, μια όμορφη μέρα και ενώ η ζωή κυλούσε αργά στην μικρή Παραμυθιά μια οχλοβοή σηκώθηκε ξαφνικά και αναστάτωσε την κωμόπολη. Μια γερμανική φάλαγγα έζωσε από παντού την περιοχή και απέκλεισε όλες τις διόδους από και προς την Παραμυθιά. Χαλασμός ακολούθησε. Ο κόσμος αισθανόμενος το κακό πανικοβλήθηκε. Oι Γερμανοί κάνουν μπλόκο! Μέσα στο πανικό όμως, πανάρχαιες αταβιστικές συνήθειες ξύπνησαν από μακροχρόνιο λήθαργο .Έτσι οι κάτοικοι, οι απλοί αγρότες το πρώτο που σκέφτηκαν ήταν να σώσουν τις αρχές του χωριού, τους προκρίτους, με τον αρχαίο σεβασμό προς τις κεφαλές της κοινωνίας.
“Κύριε προϊστάμενε, πρέπει να κρυφτείτε” είπαν δυο απλοί Ηπειρώτες στον νεότατο προϊστάμενο των TTT (ταχυδρομείο, τηλέφωνο, τηλέγραφος) – και πατέρα του υπογράφοντος. Τον οδήγησαν στη εκκλησία όπου κάτω από την Άγια Τράπεζα υπήρχε μια κρύπτη, απομεινάρι άλλων σκοτεινών εποχών.
Οι Γερμανοί όμως δεν άρχισαν τις συλλήψεις αμέσως. Ίσως γιατί περίμεναν να ξεθαρρέψει ο κόσμος. Ίσως γιατί κάτι άλλο περίμεναν. Και αυτό το κάτι άλλο δεν άργησε να φανεί. Ήταν ένα μπουλούκι από κουκουλοφόρους Τσάμηδες, με την στολή της πολιτοφυλακής των Τσάμηδων.
Ήταν αυτοί που θα υπεδείκνυαν στους Γερμανούς κατακτητές τα πρόσωπα που έπρεπε να εκτελεστούν. Και τότε το κακό άρχισε. Το προσωπικό του σταθμού TTT είχε καταφύγει σύσσωμο (τρία άτομα) σε ερημικό σπίτι για να κρυφτεί. Παρακολουθούν κρυμμένοι απέναντι το σπίτι του Γενικού Επιθεωρητή Μέσης Εκπαίδευσης Ηπείρου. Δυο Γερμανοί και δυο Τσάμηδες κτυπούν την πόρτα. Εμφανίζεται η γυναίκα του επιθεωρητή, έγκυος στον όγδοο μήνα, στην πόρτα. Ρωτούν να μάθουν που είναι ο Επιθεωρητής (διερμηνέας ένας Τσάμης). Αυτή απαντά πως δεν ξέρει. Δυο υποκόπανοι σηκώνονται και κτυπούν την γυναίκα στην κοιλιά και στο πρόσωπο. Πέφτει κάτω. Ο επιθεωρητής κρυμμένος σε σοφίτα στο σπίτι, βγαίνει να σώσει την γυναίκα του. Τον πιάνουν. Μετά ζώνουν το ερημόσπιτο. Ετοιμάζονται να σπάσουν την πόρτα, όταν ένας Γερμανός έρχεται να τους πει ότι πιάσαν και τους εξήντα που ήθελαν. Οι Γερμανοί λένε ότι θα τους μεταφέρουν για ανάκριση. Ο επιθεωρητής ένας λεβέντης άντρας λέει στους συγκρατούμενους του ότι πάνε να τους χαλάσουν. Σκίζουν τα ατομικά τους έγγραφα κατά την μεταφορά τους με καμιόνια και μετά αποφασίζουν να το σκάσουν. Ρίχνονται στους φρουρούς και πηδάν από τα καμιόνια. Μερικοί τα κατάφεραν. Ο επιθεωρητής δεν μπόρεσε. Λίγα μέτρα πριν την ελευθερία μια ριπή αυτομάτου τον γάζωσε.
Το γεγονός της σφαγής δεν είναι απομονωμένο από τα γενικότερα δρώμενα της περιόδου εκείνης. Τα συμπεράσματα δεν είναι απλά καθώς υπάρχουν λεπτομέρειες που το φωτίζουν. Οι περισσότεροι των εκτελεσμένων ανήκαν στον ΕΔΕΣ και οι αντάρτες που χτύπησαν τους Γερμανούς ήταν Ελασίτες. Πολλοί ιστορικοί υποστήριξαν ότι μια από τις πιο πετυχημένες στρατηγικές του ΕΛΑΣ στον πόλεμο που εξαπέλυσε έναντι κάθε εθνικής ομάδος ήταν και η παραπάνω, να δημιουργεί επεισόδια έξω από περιοχές μη ελεγχόμενες από αυτόν και να αφήνει την καταστροφή τους στους Γερμανούς, δρέποντας αργότερα τους καρπούς.
Όσο για τους Τσάμηδες, αυτά τα φίδια που τόσο καιρό έτρεφε η Ελλάδα στον κόρφο της και που έδειξαν το πραγματικό τους πρόσωπο στον πόλεμο, το δικαστήριο εγκληματιών πολέμου στα Γιάννενα που συστήθηκε μετά την απελευθέρωση, εξέδωσε 5500 καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον τους (ερήμην) οι περισσότερες εις θάνατον, σε σύνολο πληθυσμού 22000 .
Οι Τσάμηδες το έσκασαν. Και αντί να τους κυνηγούμε ακόμα και σήμερα όπως κάνουν οι Εβραίοι για τους Nazi, συζητάμε για τις περιουσίες τους».

–          ΟΙ 49 ΠΡΟΚΡΙΤΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΚΑΘ’ ΥΠΟΔΕΙΞΙΝ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΤΟΥΣ  ΣΤΙΣ 29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1943

http://www.youtube.com/watch?v=SM0mIPu5irw&feature=player_embedded

·  Τσαμάτος Παν. Ευάγγελος, ιερέας
·  Αλιγιάννης Φ. Δημήτριος, χαλκουργός
·  Αλιγιάννης Δημ. Ιωάννης, παντοπώλης
·  Αλιγιάννης Φ. Κωνσταντίνος, χαλκουργός
·  Αλιγιάνης Κ. Σωτήριος, παντοπώλης
·  Αποστολίδης π. Απόστολος, υποδηματοποιός
·  Βαλασκάκης Σωτ. Ελευθέριος, ιατρός
·  Γιαννάκης Ιωαν. Νικόλαος, καθηγητής
·  Δρίμτζιας Δημ. Χαράλαμπος, γεωργός
·  Ευαγγέλλου Ε. Ευθύμιος, καφεπώλης
·  Ζιάγκος Γ. Κωνσταντίνος, δημοτικός υπάλληλος
·  Κακούρης Απ. Περικλής, δημοδιδάσκαλος
·  Κατσούλης Αθ Κωνσταντίνος, δημοδιδάσκαλος
·  Κλήμης Θεόδ. Δημήτριος, αγωγεύς
·  Κοτσαλέρης Ε. Εμμανουήλ, δ/ντής υποκαταστ. Α.Τ.Ε. Παραμυθιάς
·  Κουρσουμής Θ. Κωνσταντίνος, καφεπώλης
·  Κωνσταντίνου ή Κωσταγιάννης Ιω. Κων/νος, σιδηρουργός
·  Κωνσταντίνου ή Κωσταγιάννης Ιω. Παναγιώτης, σιδηρουργός
·  Μάνος Π. Νικόλαος, εστιάτορας
·  Μαρέτης Γ. Ανδρέας. χρυσοχόος
·  Μαρέτας Ν. Γεώργιος, εστιάτορας
·  Μητσιώνης Αναστ. Ιωάννης, καφεπώλης
·  Μουσελίμης Σπ. Γεώργιος, Ράπτης
·  Μουσελίμης Π. Σταύρος, δημοτικός υπάλληλος
·  Μπαζάκος Θ. Ιωάννης, δημοδιδάσκαλος
·  Μπάρμπας Γ. Νικόλαος, έμπορος υφασμάτων
·  Μπάρμπας Νικ. Σπυρίδων, έμπορος υφασμάτων
·  Νάστος Χρ. Ευάγγελος, παντοπώλης
·  Πάκος Γ. Πάκος, τυρέμπορος
·  Παπαθανασίου Χρ. Βασίλειος, καφεπώλης
·  Πάσχος Γ. Γεώργιος, παντοπώλης
·  Πάσχος Δ. Λεωνίδας, τυρέμπορος
·  Ράπτης Δ. Αθανάσιος, έμπορος
·  Ρίγγας Γ. Αθανάσιος, έμπορος
·  Σιαμάς Παν. Γεώργιος, ταχυδρομικός υπάλληλος
·  Σιωμόπουλος Β. Κων/νος, γυμνασιάρχης
·  Σπυρομήτσιος Παύλου Σπυρίδων, υποδηματοποιός
·  Στρουγγάρης Απ. Ανδρέας, παντοπώλης
·  Σωτηρίου Χρ. Κων/νος, αγωγεύς
·  Σωτηρίου Κ Γεώργιος, αγωγεύς
·  Τζώης Δημ. Κων/νος, βιβλιοπώλης
·  Τσαμάτος Ευάγγ. Νικόλαος, Ράπτης
·  Τσίλης Δημ. Κων/νος, αγωγεύς
·  Τσορλας Δημ. Γεώργιος, δημοτικός γραμματέας
·  Τσορλας Β. Θεόδωρος, υποδηματοποιός
·  Τσορλας Β. Κων/νος, υποδηματοποιός
·  Φάτσιος Γ. Θωμάς, μυλωθρός
·  Φείδης Θ. Αριστοφάνης, λογιστής
·  Χρυσοχόου Κ. Απόστολος, συνταξιούχος σχολάρχης και γραμματέας της μητροπόλεως

                    Β) ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΣ  ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ, (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ  2012)

–  Την Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου,  πραγματοποιήθηκε το βράδυ στην Παραμυθιά λιτάνευση του τμήματος του ιερού λειψάνου του πολιούχου της πόλης Αγίου Δονάτου. Η λιτάνευση έγινε με κάθε λαμπρότητα και κατάνυξη, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Παραμυθίας κ.κ. Τίτου και με συμμετοχή πλήθους ιερέων, πιστών και επισήμων Η λιτάνευση πραγματοποιείται σε ανάμνηση της 29ης Σεπτεμβρίου του 2000, ημέρας κατά την οποία το ιερό λείψανο του Αγίου Δονάτου, μεταφέρθηκε στον ομώνυμο Μητροπολιτικό Ναό της Παραμυθιάς

Ο Άγιος Δονάτος γεννήθηκε περί το 330 μ.Χ. στην Εύροια και μορφώθηκε στο Βουθρωτό της Ηπείρου. Σε ηλικία τριάντα ετών χειροτονήθηκε Επίσκοπος Ευροίας και αρχιεράτευσε επί αξήντα χρόνια, μετείχε δε στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο. Οι αγιολογικές πηγές μαρτυρούν πλήθος θαυμάτων από τον Άγιο. Στο Συναξάρι αναφέρεται και το θαύμα του Αγίου που φόνευσε έναν δράκοντα σε μία πηγή κοντά στην Ευροία. Ο Άγιος Δονάτος «εἰς μακρὸν γῆρας ἐλάσας, ἀπῆλθε», μάλλον το 388 μ.Χ. Το 604 μ.Χ. ο επίσκοπος Ευροίας Ιωάννης, εξαιτίας των συχνών βαρβαρικών επιδρομών που γίνονταν στα χρόνια εκείνα, αναγκάστηκε να καταφύγει μαζί με τον ιερό κλήρο της Ευροίας στην Κασσιώπη της Κέρκυρας, μεταφέροντας και το λείψανο του Αγίου Δονάτου. Αργότερα, το 1125 μ.Χ., κατά την εποχή των Σταυροφοριών στην Δύση, το Ιερό Λείψανο του Αγίου Δονάτου, μεταφέρθηκε από τον Ενετό Δόγη Domenico Michelli, στην Εκκλησία της Παναγίας και Δονάτου στο Murano (Μουράνο) της Βενετίας.
Μέρος του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Δονάτου δια των ενεργειών του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Παραμυθίας κ.κ. Τίτου και του Παναγιωτάτου και Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, μετακομίστε στις 29ην Σεπτεμβρίου 2000 από την Εκκλησία της Παναγίας του Murano της Βενετίας στην Παραμυθία και εναποτέθηκε μετά πάσης ευλαβείας και λαμπρότητας στον ομώνυμο μεγαλοπρεπή Ιερό Ναό. Η μνήμη του Αγίου Δονάτου εορτάζεται στις 30 Απριλίου, (ενώ στην Λευκάδα, στις 7 Αυγούστου).

–   Την Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου εορτάστηκε στην Παραμυθιά η μνήμη του τραγικού γεγονότος της εκτελέσεως των 49 προκρίτων, από τους Γερμανούς κατακτητές και τους Τσάμηδες συνεργάτες τους.

       Τελέστηκε Αρχιερατικό Μνημόσυνο στον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Παραμυθίας κ.κ.Τίτου και ακολούθησε πομπή προς το Ηρώο των πεσόντων, όπου τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση. Στην πομπή συμμετείχαν συγγενείς των θυμάτων,  εκπρόσωποι φορέων, μαθητές, κάτοικοι της Παραμυθιάς και των γύρω περιοχών και πλήθος κόσμου. Ακολούθως, η Δήμαρχος Σουλίου κ. Σταυρούλα  Μπραϊμη- Μπότση απηύθυνε χαιρετισμό, όπου εξήρε την ηρωική αντίσταση στους βάρβαρους κατακτητές, που είχε σαν αποτέλεσμα την θυσία των 49 αθώων θυμάτων. Μία μαθήτρια μάλιστα απήγγειλε και ένα σχετικό θέμα , το οποίο προκάλεσε έντονη συγκίνηση στο ακροατήριο.

       Κεντρικός ομιλητής ήταν ο κ. Παντελής Χαράλαμπος, ο οποίος είναι

Αρχαιολόγος –Ιστορικός και πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Παραμυθιάς. Ο ομιλητής αναφέρθηκε στο ιστορικό της εκτέλεσης αλλά και στα γεγονότα της εποχής εκείνης γενικότερα.  Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων από τους συγγενείς των θυμάτων και άλλους εκπροσώπους αρχών και φορέων. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν οι :

Ο αντιπεριφερειάρχης Θεσπρωτίας Θωμάς Πιτούλης, ο δήμαρχος Ηγουμενίτσας Γιώργος Κάτσινος, ο δήμαρχος Φιλιατών Μηνάς Παππάς, ο υποδιοικητής της 8^ης Μεραρχίας κ. Κ. Παύλου, ο Αστυνομικός Διευθυντής Θεσπρωτίας κ. Γ. Λελοβίτης, εκπρόσωποι μαρτυρικών κοινοτήτων, η επίτιμη πρόξενος της Γερμανίας στην Ηγουμενίτσα  Kerstin Lohr,  που κατέθεσαν στεφάνια,  περιφερειακοί σύμβουλοι , δημοτικοί σύμβουλοι, πρόεδροι συλλόγων, φορέων και οργανώσεων, ο  πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής της Ν.Δ. Αλκιβιάδης Λάμπρου και πλήθος κόσμου.