Πώς κακομαθαίνει ένα παιδί;

Κάθε γονιός θα έχει ακούσει τουλάχιστον μια φορά την παρατήρηση «μην κακομαθαίνεις το παιδί!». Όμως τι σημαίνει «κακομαθημένο» παιδί; Πώς καταλαβαίνεις αν όντως το παιδί σου είναι κακομαθημένο και πως μπορείς να αποφύγεις την κατάσταση;
Οι επιστήμονες που ειδικεύονται στην παιδική ανάπτυξη μας δίνουν μερικές συμβουλές για να εντοπίσουμε εύκολα ένα κακομαθημένο παιδί.
Τελικά υπάρχουν κακομαθημένα παιδια; Οι περισσότεροι ειδικοί δυσανασχετούν με τη χρήση του όρου «κακομαθημένο παιδί». «Πρόκειται για περιγραφή που ανήκει σε τελείως άλλη εποχή», σημειώνει ο Δρ Ντέιβιντ Έλκιντ καθηγητής Παιδικής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Tufts των ΗΠΑ. «Οι γονείς που ‘κακομαθαίνουν’ τα παιδιά τους, συχνά από υπερβολικά καλή πρόθεση, στην πραγματικότητα θέλουν να τους παρέχουν τα πάντα χωρίς εκείνα να κοπιάσουν για τίποτα, αλλά ο κόσμος δυστυχώς δεν λειτουργεί έτσι», τονίζει.
Γιατί δε μπορείς να κακομάθεις ένα μωρό; Είναι αδύνατον να «κακομάθεις» ένα βρέφος, εξηγεί ο Δρ Έλκιντ. «Τα μωρά κλαίνε όταν χρειάζονται κάτι και είναι δύσκολο να τα κακομάθεις, επειδή δεν προσπαθούν να σε χειραγωγήσουν ή χειριστούν. Στην βρεφική ηλικία πρέπει ο γονιός να οικοδομήσει το αίσθημα ότι ο κόσμος είναι ένα ασφαλές μέρος για το παιδί.»
Βέβαια, μετέπειτα, είναι πιθανό να κακομάθει κανείς το παιδί του παρέχοντας του πολλά αγαθά, μη θέτοντας όρια και μη έχοντας απαιτήσεις. Αλλά οπωσδήποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί κακομαθημένο ένα βρέφος έξι μηνών, σημειώνει ο Δρ Έλκιντ.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα βρέφη των οποίων οι γονείς ανταποκρίνονται ταχύτερα στις ανάγκες τους (περιλαμβανομένου του κλάματος) είναι πιο χαρούμενα και πιο ανεξάρτητα μέχρι να συμπληρώσουν τον 12ο μήνα ζωής, εξηγεί ο Δρ Πήτερ Α. Γκορσκι καθηγητής Δημόσιας Υγείας, Παιδιατρικής και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα των ΗΠΑ.
Και τι συμβαίνει με τα νάζια και τον θυμό των νηπίων; Μήπως τελικά αυτά είναι κακομαθημένα; Όχι απαντά και πάλι ο Δρ Ελκιντ. Ο θυμός είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου. «Είναι η περίοδος που τα παιδιά διαφοροποιούνται και το κάνουν λέγοντας συχνά ‘όχι’», εξηγεί. «Και αυτό είναι φυσιολογικό», συμπληρώνει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει ο γονιός να θέτει όρια στο παιδί ή ότι θα πρέπει πάντα να ενδίδει στις απαιτήσεις του, αλλά σε κάθε περίπτωση η άρνηση του παιδιού να ντυθεί ή να φάει, δεν σημαίνει ότι είναι κακομαθημένο. Απλώς, δείχνει ότι είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα.
Τρεις ενδείξεις ότι κακομαθαίνετε το παιδί σας Άρα, αφού ένα βρέφος που το κανακεύουν συνέχεια οι γονείς ή ένα νήπιο που θυμώνει συχνά δεν είναι κακομαθημένο, τότε πως καταλαβαίνουμε ότι το παιδί μας είναι κακομαθημένο;
Να τρία κλασσικά παραδείγματα, κατά τον Δρ Έλκιντ: Φαγητό: Έχετε σερβίρει το φαγητό και το παιδί δεν θέλει να φάει αυτό που έχει μπροστά του, οπότε πρέπει να του ετοιμάσετε κάτι ιδιαίτερο. Αν αυτό συμβεί μια ή δυο φορές δεν τρέχει τίποτα και φυσικά τα παιδιά με ειδικές διαιτητικές ανάγκες πρέπει πάντα να αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Αλλά αν το παιδί συνεχίζει να απαιτεί καθημερινά κάτι διαφορετικό, κι εσείς ικανοποιείτε αυτές τις απαιτήσεις, τότε είναι κακομαθημένο.
Θυμός: Όπως προαναφέρθηκε σε ένα νήπιο θυμός είναι φυσιολογικός, αλλά όταν ο 6χρονος γιος σας, πετάει πράγματα κάθε φορά που θυμώνει γιατί δεν γίνεται αυτό που θέλει, τότε υπάρχει πρόβλημα. Για τα νήπια είναι φυσικό να χρησιμοποιούν τον θυμό για να εκφράσουν συναισθήματα που δεν μπορούν να περιγράψουν με λέξεις, αλλά καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν χρησιμοποιούν τον θυμό για να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους γύρω τους.
Υπερβολική εξάρτηση από τους γονείς: Αν το παιδί δε μπορεί να κοιμηθεί μόνο του, δεν μένει με τους παππούδες και αρνείται να πάει σχολείο, τότε υπάρχει πρόβλημα. Το παιδί έχει υπερβολική εξάρτηση από τους γονείς, αλλά καθώς μεγαλώνει πρέπει να μάθει να αισθάνεται άνετα τόσο με άλλους ανθρώπους του οικογενειακού περιβάλλοντος όσο και με το να μένουν μόνα στο σπίτι.
Ο Δρ Γκορσκι πάντως προτιμά αντί του όρου «κακομαθημένο» την λέξη «παραχαϊδεμένο» ή «υπερπροστατευμένο». Τα παιδιά αυτά όντως μπορούν να «κάνουν κουμάντο» επειδή οι γονείς τους συμπεριφέρονται ως μικρότερα από την πραγματική τους ηλικία.
«Ένα ανησυχητικό σημάδι είναι όταν το παιδί, έχοντας ξεπεράσει την νηπιακή ηλικία, συνεχίζει να συμπεριφέρεται σαν μωρό –κλαίγοντας και ουρλιάζοντας, χτυπώντας άλλα παιδιά και μη χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εκφραστικά μέσα για την ηλικία του όταν θέλει να επικοινωνήσει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του», τονίζει ο Δρ Γκορσκι. «Γενικά, αυτή η συμπεριφορά είναι μια ένδειξη ότι το παιδί δεν αισθάνεται σιγουριά για τον εαυτό του», συμπληρώνει.
Πέντε συμβουλές για να μεγαλώσετε σωστά το παιδί σας Πώς λοιπόν μπορείτε να αποφύγετε να μεγαλώσετε κακομαθημένα παιδιά; Θέτοντας κάθε φορά τα κατάλληλα όρια σύμφωνα με την ηλικία τους, αρχίζοντας ήδη από τη νηπιακή ηλικία, προτείνει ο Δρ Γκορσκι.
Εδραιώστε τα όρια της ασφάλειας. Για παράδειγμα: «Μην αγγίζεις ποτέ την κουζίνα όταν είναι σε λειτουργία» και «Ποτέ μην τρέχεις στον δρόμο». Καθορίστε τι είναι αποδεκτό και τι όχι και ποτέ μη διαπραγματεύεστε το νόημα της ασφάλειας.
Ενισχύστε την θετική κοινωνική συμπεριφορά. Καθορίστε ποιες καλές συμπεριφορές του παιδιού θα ενισχύσετε, επιβραβεύοντάς το όταν είναι ευγενικό και αποφύγετε να το μαλώσετε για τις αρνητικές του συμπεριφορές.
Μιλήστε ανοιχτά στα παιδιά για την συμπεριφορά καθώς αυτά μεγαλώνουν. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας και οι έφηβοι είναι ικανοί να κατανοήσουν καλύτερα διάφορες καταστάσεις. Συζητήστε λοιπόν και επιλύστε τυχόν διαφορές. Για παράδειγμα: αν ρωτήσετε το παιδί σας «μα, γιατί το κάνεις αυτό;» ενδεχομένως να μην σας δώσει απάντηση. Αλλά αν του πείτε «αναρωτιέμαι γιατί αυτό συνεχίζει να συμβαίνει» τότε ίσως αυτή η ανοιχτού τύπου ερώτηση να του δώσει το έναυσμα να σκεφτεί και να αιτιολογήσει την κατάσταση.
Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Αν χάνετε την ψυχραιμία σας με την κακή συμπεριφορά του παιδιού σας, αισθάνεστε άσχημα και τελικά μοιάζετε πολύ με ένα κακομαθημένο παιδί! Φυσικά, αυτό δεν πρόκειται να διδάξει καλύτερους τρόπους στο παιδί σας.
Να είστε συνεπείς. Πάντα να πράττετε αυτό που λέτε. Αν πείτε στο παιδί ότι θα υπάρξουν συνέπειες μετά από συγκεκριμένες συμπεριφορές, τότε πρέπει να το κάνετε πράξη.
Όταν τα παιδιά είναι εκτός ελέγχου, τότε απλώς προσπαθούν να σας πουν ότι χρειάζονται τη βοήθειά σας, δεν σημαίνει ότι είναι κακομαθημένα. Το καλύτερο λοιπόν είναι να αρχίσετε νωρίς και διαρκώς να θέτε όρια, να προσπαθείτε σε κάθε ηλικιακό στάδιο να κατανοήσετε τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού σας και τελικά να τηρείτε την ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και τα όρια.