«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» Μέρος 27ο

Δωδεκάνησος και “Βόρειος Ηπειρος”

Όπως και στην Διάσκεψι της Ειρήνης των Παρισίων του 1919,  έτσι και στην μεταπολεμική διάσκεψι της Ειρήνης η Ομογέ¬νεια κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να προωθηθούν τα ελληνικά αιτήματα. Ήδη τό 1942 είχε ανασυσταθή η Πανηπειρωτική Ομοσπονδία με πρωτοβουλία του τότε αρχιεπισκόπου Αθηναγόρα, ο οποίος κατήγετο από την Ήπειρο. Αντικειμενικός σκοπός ήταν να αποδοθή η περιοχή της “Βορείου Ηπείρου” στην Ελλάδα. Το πρόβλημα αυτό ήταν ιδιαιτέ¬ρως περίπλοκο, δεδομένου ότι η περιοχή αυτή με αξιόλογη ελληνική παρουσία βρισκόταν κάτω από την κυριαρ¬χία της Αλβανίας, που είχε ήδη περιέλθει στην σοβιετική σφαίρα επιρροής.

Εκτός από την Πανηπειρωτική, συνεστήθησαν μέ το τέλος του πολέμου και άλλες οργανώσεις με στόχο την εκπλήρωση των ελληνικών εθνικών διεκδικήσεων. Η Επιτροπή Δικαιοσύνης για την Ελ¬λάδα και η Πανελλήνιος Επιτροπή για την Προστασία των Ελληνικών Δικαίων ανέπτυξαν σημαντική δραστηριό¬τητα. Ο ελληνοαμερικανικός Τύπος, και ειδικώτερα οι δυο ημερήσιες εφημερίδες, ο Εθνικός Κήρυξ και η Ατλαντίς, οι μεγάλες οργανώσεις, με επικεφαλής την AHEPA και την GAPA, και με την συμπαράστασι των πλατειών στρωμάτων του ελληνοαμερικανικού στοιχείου, εκράτησαν ζωντανό το ενδιαφέρον του αμερικανικού παράγοντος στην κρίσιμη εκείνη περίοδο.

Ιδιαίτερα αποτελεσματική υπήρξε η προσπάθεια των Δωδεκανησίων για την ένωσι της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα.

Ο Δωδεκανησιακός αγώνας άρχισε στην Αμερική από το 1913, με την ίδρυσι της Εθνικής Ενώσεως Δωδεκανη¬σίων Αμερικής. Αργότερα, ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία Δωδεκανησίων Αμερικής, αλλά οι προσπάθειες των Δωδεκανησίων να επιτύχουν την απόδοσι των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο προσ¬έκρουσαν στο γεγονός ότι ή Ιταλία ανήκε στο στρατόπεδο των νικητών.

Μετά το 1934, ο αγών διεξήγετο “αποκλειστικώς”  –κατά την φράσι του   μετέπειτα πρώτου  διοικητού των ελληνικών Δωδεκανήσων Ν. Γ. Μαυρή –από την Δωδεκανησιακή Νεολαία Αμερικής (Δ.Ν.Α.), που ιδρύθηκε τον χρόνο εκείνο με πρωτοβουλία του εκ Ρόδου φοιτητού τότε και μετέπειτα καθηγητού της Ελληνικής γλώσσης και λογοτεχνίας εις το πανεπιστήμιον Κολούμπια Εμμ. Αθανασι¬άδη. Η οργάνωσις αύτη ανέπτυξε έντονη διαφωτιστική δραστηριότητα με το δημοσιογραφικό της όργανο Δωδεκανήσιος.

Κατά την περίοδο αυτή, τα τοπικά σωματεία (Ροδίων, Νισυρίων κ.τ.λ.) απέφυγαν σκόπιμα κάθε ανάμιξι στον αγώνα της Δ.Ν.Α. για να μην προκαλέσουν διώξεις εναντίον των συγγενών των μελών τους από τις ιταλικές Αρ¬χές, και για να μπορούν τα μέλη τους να επισκέπτωνται ελεύθερα τα νησιά. Αλλά από την στιγμή που εξαπέλυσε η Ιταλία την επίθεσι εναντίον της Ελλάδος, κάθε λόγος για να κρατούνται τα προσχήματα εξέλιπε. Στις 30 Οκτωβρίου, 1940, δύο μέρες μετά την ιταλική εισβολή, η Δ.Ν.Α. προσεκάλεσε τα δεκατέσσερα δωδεκανησιακά σωματεία της περιοχής Νέας Υόρκης να αποστείλουν αντιπροσώπους σε μια έκτακτη συνέλευσι. Στην συνέλευσι εκείνη, δημιουργήθηκε ο πυρήνας του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου, στο οποίο προσεχώρησαν αμέσως κατόπιν και όλα τα άλλα δωδεκανησιακά σωματεία σ’ όλη την Αμερική και τον Καναδά. Η Εκτελεστική Επιτροπή του Συμβουλίου απετελέσθη από πέντε μέλη εκ των οποίων τρία ήσαν μό¬νιμα, οι κάσιοι εφοπλισταί Εμμ. Κουλουκουντής και Αν-τώνιος Παπαδάκης, και ο Ν. Γ. Μαυρής. Τά δυο άλλα μέλη ήσαν ο εκάστοτε πρόεδρος και γραμματεύς της Δ.Ν.Α.

Το Εθνικό Δωδεκανησιακό Συμβούλιο ανέπτυξε έντο¬νη διαφωτιστική δραστηριότητα, Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1946, εις την Διάσκεψι της Ειρήνης στο Παρίσι, όταν οι αμερικανοί εμπειρογνώμονες εζήτησαν από την ελληνική αντιπροσωπεία να τους δώση λεπτομερή στοιχεία για τις ελληνικές διεκδικήσεις, προσέθεσαν: “Εκτός από το Δωδεκανησιακόν, δια το όποιον μας έχουν ήδη πλήρως ενημε¬ρώσει οι εν Αμερική συμπατριώται σας,” όπως απεκάλυψε αργότερα ο μετέχων τότε στην ελληνική αντιπροσωπεία πρεσβευτής Αλέξης Αδ.  Κύρου.

Η προσπάθεια των Δωδεκανησίων της Αμερικής υπήρ¬ξε πράγματι καρποφόρος. Τον Μάρτιο του 1946, η Επιτρο¬πή Εξωτερικών Σχέσεων της αμερικανικής Γερουσίας ενέκρινε ψήφισμα για την απόδοσι των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Το ψήφισμα είχε κατατεθή από τον τότε γερου¬σιαστή  Κλωντ Πέππερ  ο οποίος είχε ανταποκριθή στις εισηγήσεις των ελληνοαμερικανών φίλων του.

Ενισχυμένη από την συμπαράστασι αύτη, η αμερικανική αντιπροσωπεία στην Διάσκεψι της Ειρήνης υιοθέ-τησε το ελληνικό αίτημα για την απόδοσι των Δωδεκα-νήσων στην Ελλάδα. Η μόνη αντίδρασις προήρχετο από την Σοβιετική Ένωσι. Τελικά, όμως, η προσπάθεια εστέφθη με πλήρη επιτυχία.

Αξίζει να αναφέρωμε μια ανέκδοτη επιστολή που απέστειλε τον Φεβρουάριο του 1954 ο πρώην υπουργός των Εξωτερικών των Η.Π.Α. Τζέιμς Μπερνς  στον Εμμ. Αθανασιάδη. O Μπερνς ήτο υπουργός των Εξωτερικών κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων πού απέληξαν στην από¬δοσι των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Γράψει στην επι¬στολή του ο Byrnes: “…όπως ενθυμούμαι, σχετικά με το θέμα που αναφέρεσθε, υστέρα από αρκετές ανεπιτυχείς προσπάθειες στο Λονδίνο και αργότερα στο Παρίσι να πείσω τον κ. Μολοτώφ  να δεχθή τις προτάσεις μου επί του Δωδεκανησιακού, καταλήξαμε σε συμφωνία στις 27 Ιουνίου 1946. Οι σημειώσεις μου δείχνουν οτι, αφού είχαμε καταλήξει σε συμφωνία πάνω σε ενα ή δυο άλλα θέματα, εισηγήθηκα να συμπληρώσωμε καλά το απόγευμα μας καταλήγοντας σε συμφωνία και επί των Δωδεκανήσων. Ο κ. Μολοτώφ απήντησε ότι δεν είχε καμμιά αντίρρησι στην πρότασί μου. Ο κ. Μπέβιν  τότε ερώτησε αν ο κ. Μο¬λοτώφ εννοούσε οτι τα νησιά θα έπρεπε να αποδοθούν στην Ελλάδα Ο κ. Μολοτώφ απήντησε καταφατικά, ότι συμφωνούσε. Οι σημειώσεις μου φανερώνουν οτι εζήτησα ενα-δυό λεπτά γιά να συνέλθω.”

Το τουριστικό ρεύμα

Με την ευκολία που παρέχουν οι αεροπορικές συγκοινωνίες, το τουριστικό ρεύμα από την Αμερική προς την Ελλάδα, πήρε, τα τελευταία χρόνια, τεράστιες διαστά¬σεις. Όχι μόνο διότι συντομεύθηκε τόσο ριζικά ο χρόνος του ταξιδιού εν συγκρίσει με το θαλάσσιο ταξίδι και έγι¬ναν φθηνότερα τα εισιτήρια, αλλά και διότι αυξήθηκε και ο αριθμός των ελλήνων μεταναστών στην Αμερική. Σε ασύγκριτα καλύτερη οικονομική θέσι από τους πρωτοπόρους, οι νεώτεροι απέκτησαν την συνήθεια να επισκέπτωνται συχνότερα την γενέτειρα. Έτσι ενώ οι παλαιότεροι περνούσαν και δεκαετίες χωρίς να επισκεφθούν την πρώτη πατρίδα τους, οι περισσότεροι από τους νεώτερους το αποφασίζουν ύστερα από τρία, τέσσερα ή πέντε το πολύ χρόνια

Ταυτοχρόνως, γίνονται οι ομογενείς διαπρύσιοι κήρυ-κες και πειστικοί προπαγανδιστές των φυσικών καλλονών και του κλίματος της Ελλάδος, και είναι φυσικό να επη¬ρεάζουν τους Αμερικανούς γείτονες και φίλους τους.

Σχετική ερευνά μας απέδειξε οτι κατά την δεκαετία 1965-1975 ο αριθμός των επισκεφθέντων την Ελλάδα ομογενών εκυμάνθη, κατά μέσο όρο, μεταξύ 55.000 και 60.000 τον χρόνο ενώ το ρεκόρ της ομογενειακής ταξιδιωτικής κι¬νήσεως προς την γενέτειρα κατερρίφθη το 1976 που ο αρι¬θμός έφτασε τις 75.000!

Το1938, τα εμβάσματα μεταναστών, κατά κύριο λόγο από την Αμερική, είχαν ανέλθει σε 23.700.000 δολλάρια. Κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, είχαν παραμείνει σε χα¬μηλά σχετικώς επίπεδα, γύρω στα 15 με 17.000.000 δολλάρια τον χρόνο λόγω της ανωμαλίας που επικρατούσε στην ελληνική ύπαιθρο και λόγω της χαμηλής τιμής που είχε το δολλάριο έναντι της δραχμής στην επίσημη ελληνική χρηματαγορά. Αλλά μετά την αναπροσαρμογή του δολλαρίου το 1953, παρατηρήθηκε μια απότομη άνοδος με αποτέλεσμα τα εμβάσματα να αυξηθούν σε 45,600.000 το 1953 και να φθάσουν τα 75.000.000 ετησίως το 1957. Έκτοτε η άνοδος συνεχίσθηκε σταθερά, φθάνοντας συνολικά τα 215.700.000 δολλάρια το 1970 και τα 285.750.000 δολλάρια το 1971.

Από τα σοβαρά αυτά ποσά, το μεγαλύτερο ποσοστό προήρχετο από τον Ελληνισμό της Αμερικής και το υπό-λοιπο από τους Έλληνες εργάτες στη Δυτική Ευρώπη και τους πιο πρόσφατους μετανάστες στην Αυστραλία και τον Καναδά. Σύμφωνα με δήλωσι του οικονομολόγου και βουλευτού Επικρατείας Ι. Τσουδερού το συνάλλαγμα πού εισρέει στην Ελλάδα από τον έκτος Ελλάδος Ελληνισμό (εμβάσματα, τουρισμός κ.τ.λ.), ανέρχεται σε 1.400.000 δολλάρια!

Εκτός, όμως, από την συμπαράστασι στα μεγάλα εθνι¬κά προβλήματα, στην εκτέλεσι τόσων και τόσων έργων κοινής ωφελείας σε πολλές επαρχίες από οργανώσεις και ιδιώτες, την αποστολή εμβασμάτων στην Ελλάδα και την ενίσχυσι της τουριστικής προσπάθειας, οι ομογενείς της Αμερικής προσφέρουν και από μιας άλλης απόψεως: εξ¬ακολουθούν να είναι καταναλωτές και διαφημιστές των ελληνικών προϊόντων. Στην διάθεσί τους υπάρχουν όλα σχεδόν τα είδη που βρίσκει κανείς σε ένα παντοπωλείο στην Ελλάδα: από φέτα καί εληές και γλυκά κουταλιού, μέχρι κονσέρβες με λαχανικά, φασκόμηλο και χαμομήλι. Εκατοντάδες είναι σήμερα τα παντοπωλεία με ελληνικά είδη σ’ όλη την Αμερική και, ιδιαίτερα, στα μεγάλα ομογενειακά κέντρα. Τα τελευταία χρόνια βρίσκει κανείς ελ¬ληνικές εληές, λάδι και φέτα καί σε πολλά γνωστά σούπερ-μάρκετς.

Κατά την διάρκεια του 1975 εισήχθησαν στην Αμερική από την Ελλάδα παπούτσια αξίας 27.000.000 δολλαρίων, κρασιά και άλλα ποτά 5.150.000 δολλαρίων, πλεκτά ενδύματα 3.500.000 δολλαρίων, τυριά αξίας 2.000.000 δολλαρίων, λάδι και κονσέρβες αξίας 8.500.000 δολλαρίων και προϊόντα σιδήρου 35.000.000  δολλαρίων.

Καθώς πλησιάζει να συμπληρωθή η πρώτη εκατοντα¬ετία από τότε που άρχισε το σύγχρονο μεταναστευτικό ρεύμα από την Ελλάδα προς την Αμερική, η Ομογένεια –κατά το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελούμενη από Αμερι¬κανούς ελληνικής καταγωγής, γεννημένους και μεγαλω¬μένους στην Αμερική– διατηρεί στενούς ψυχικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με την γενέτειρα, ισχυρότερους ίσως από εκείνους που έχουν άλλες ανάλογες εθνικές ομάδες με την χώρα της καταγωγής τους. Η ελληνική μουσική, οι το¬πικοί χοροί, η ελληνική κουζίνα, έχουν κατακτήσει την δεύτερη και την τρίτη γενεά. Επί πλέον η Εκκλησία, πέρα από τον καθαρά θρησκευτικό ρόλο της, ασκεί μια συνεκτική επιρροή καθώς η Κοινότης γίνεται κέντρο κοινωνικής επα¬φής και πολιτιστικών προσανατολισμών. Και με τις συχνές επισκέψεις των ομογενών στην Ελλάδα, την στενώτερη γνωριμία, την εξοικείωσι, την αλληλοκατανόησι και αλληλοεκτίμησι, μπαίνουν ακόμη πιο ισχυρά θεμέλια για την διατήρησι και διεύρυνσι των δεσμών με την γενέτειρα. Τα δεδομένα αυτά, μαζί με τις προοπτικές για την συνεχή ανανέωσι του Ελληνισμού της Αμερικής με νέους μετα-νάστες που τώρα εξασφαλίζει η μεταναστευτική νομοθεσία, επιτρέπουν να ατενίση κανείς με αισιοδοξία το μέλλον.

 ΑΥΡΙΟ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Για την Κύπρο