Ο Χορός στο θέατρο

Της Ευτυχίας Λοϊζίδου

Για την ΡΗΡ

Ο πρωταγωνιστής του αρχαίου δράματος θα είναι πάντοτε ο Χορός.

Κατά τη δική μου άποψη, ο Χορός, ο οποίος αποτελεί την πεμπτουσία της συλλογικότητας, επηρεάζει τη σκέψη και το συναίσθημα όχι μόνο των θεατών, αλλά και των ίδιων των ρόλων του δράματος.

Αιτιολόγηση αυτής της άποψης:

Ο Χορός συνιστά αρχικά το ασυνείδητο των ανθρώπων. Ασυνείδητο: το στάδιο ανάμεσα στο συνειδητό και το υποσυνείδητο. Υποσυνείδητο: οι επιθυμίες που δεν ξέρεις ότι έχεις, που δεν ξέρεις ότι είχαν καταπιεσθεί, και που δεν ξέρεις ότι τις έχεις ενταφιάσει κιόλας.

Ο Χορός γίνεται παρατηρητής στα προβλήματα από τα οποία πάσχουν οι ηθοποιοί. Το κάθε μέλος του Χορού έχει τις δικές του σκέψεις, αλλά με το που συμβαίνει ένα γεγονός, ξαφνικά αυτές οι μονάδες αντιδρούν ομαδικά σε κάτι: «…Όπως πλέναμε τις ρόμπες μας στη θάλασσα, ακούσαμε μια κραυγή πόνου. Μοιράσου μαζί μας, κυρία, όλα σου τα προβλήματα…»

Ο Πλάτωνας, πάντως, έβρισκε πως οι Χοροί δεν είχαν ούτε ρυθμό, ούτε αρμονικές κινήσεις. Τα σώματα των χορευτών δεν ήταν, έλεγε, πλαστικά, και οι κινήσεις των χορευτών ήταν άγαρμπες και οι φωνές τους άρρυθμες (Νόμοι, 665e).

Πιστεύω, ωστόσο, πως η ατομικότητα δεν καταργείται στην έννοια του Χορού. Πάνω στο Χορό διαγράφεται το ίχνος του τι τρέχει (που ούτε ο ίδιος το καταλαβαίνει, εξού και ασυνείδητο). «Κινούνται κάτι στάχυα που εκεί αισθάνεσαι ότι υπάρχει αέρας» (Ταρκόφσκι). Σε τι βαθμό μπορεί να βοηθήσει; Ατομικότητα: Το άτομο φαίνεται να αποτελείται από ενέργεια. Για να μεταβληθεί ένα άτομο θα πρέπει να μεταβάλουμε την ενέργεια στην οποία υπάρχει.

Ο Αϊνστάιν είπε ότι το πεδίο που συγκρατεί τα πάντα ενωμένα, είναι η Διευθύνουσα Αρχή. Είπε ότι το πεδίο καθορίζει τα συμπεριφορά του ατόμου. Το πεδίο αποτελείται από: ηλεκτρική και μαγνητική ενέργεια. Δηλαδή από άτομα.

 Η σημερινή επιστήμη μας λέει ότι αλλάζοντας το ηλεκτρικό ή το μαγνητικό πεδίο, ο άτομο μεταβάλλεται. Πως μπορεί να αλλάξει;

 Το ισχυρότερο ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο στο σώμα μας είναι η καρδιά. Εκεί βρίσκεται το αίσθημα. Αίσθημα =Ένωση του Συναισθήματος και της Σκέψης. Στην καρδιά μας έχουμε Μίσος, Λύπη, Συμπόνια, Ευτυχία. Το αίσθημα δημιουργεί κύματα ηλεκτρικής και μαγνητικής ενέργειας στην καρδιά μας που αλλάζουν ο σώμα μας (και κατ’ επέκταση τον κόσμο). Τα πιστεύω μεταβάλλουν και τα ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία.

 Ο Χορός φτάνει να εκφράζει άποψη για τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό, για την ειρήνη στον κόσμο. Συγκεκριμένα: απευθυνόμενος στην Ελένη μετά την έξοδο του 1^ου αγγελιαφόρου, «Λέει την αλήθεια κυρία μου. Γίνετε φίλοι με τους θεούς και όχι με τους προφήτες».

 Στη σκηνή Ελένη-Θεονόη-Μενέλαος, απευθύνεται στην Ελένη: «…τα λόγια σου και εσύ η ίδια μας κίνησες τον οίκτο».

 «…Όλοι όσοι πράττουν δίκαια ευημερούν, ενώ εκείνοι που ενεργούν άδικα θα πρέπει να ’ναι καταραμένοι».

 «…Ως πότε το μίσος και το αίμα θα δώσουν τη θέση τους στη ειρήνη;»

 «…Ποιος μπορεί  να αναζητήσει το θεό; Ή τον έβαλε σε ένα κουτί! Ο άνθρωπος είναι έρμαιο στην παλίρροια της τύχης. Μόνο ο λόγος του θεού είναι σίγουρος και αληθινός».

 Ο Ευριπίδης πολλές φορές στα χρονικά του πρόσθεσε ωδές που δεν είχαν συνάρτηση με την κύρια υπόθεση, γι’ αυτό και λέγονταν εμβόλιμα. Αρκετοί φιλόλογοι κατηγόρησαν αυτόν του το νεωτερισμό, αποκαλώντας τον αναχρονισμό. Τι ήξεραν οι Αρχαίοι?

 Κάτι που γνώριζαν ήταν πως το ηλεκτρικό πεδίο της καρδιάς είναι 100 φορές ισχυρότερο από αυτό του εγκεφάλου. Το μαγνητικό πεδίο της καρδιάς είναι 5000 φορές ισχυρότερο από εκείνο του εγκεφάλου.

 Τελικά τα προσπάθησε να κάνει ο Ευριπίδης βάζοντας το Χορό να απαγγέλλει παλιά τραγούδια ή ύμνους; Να δημιουργήσει αισθήματα στην καρδιά των μελών του Χορού (και κατ’ επέκταση των θεατών).

 Καθόλου άσχετο με τη δική του προσδοκία. Ο Χορός παρακαλεί τους Διόσκουρους, αδέρφια της Ελένης, να συμπαρασταθούν. Πιστεύουν και ελπίζουν και τελικά αυτοί εμφανίζονται. Επίσης ο βασιλιάς σωφρονίστηκε (έκανε μεταβολή).

 Οι επιστήμονες το 1901, μέσω ενός πειράματος, απέδειξαν πως εμείς ως θεατές επηρεάζαμε την πραγματικότητα. Η συνειδητότητα επηρέασε τη συμπεριφορά του βασιλιά. Έτσι φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι δεν είμαστε απλοί παρατηρητές του κόσμου. Η ύπαρξή μας στο κόσμο έχει διαρκή επιρροή σε αυτόν. Ο John Wheeler είπε ότι η λέξη παρατηρητής  θα πρέπει να αντικατασταθεί με τη λέξη συμμέτοχος. Ο Χορός, λοιπόν, συμμετέχει.

 Το 1998 το προαναφερθέν πείραμα επανελήφθη, με τα ίδια αποτελέσματα. Αλλά και κάτι ακόμα πολύ ενδιαφέρον. Απεκαλύφθη ότι όσο πιο μεγάλη ήταν η διάρκεια της παρατήρησης, τόσο πιο μεγάλη ήταν και η επίδραση.

 Ο Ευριπίδης δεν επιτρέπει μεγαλύτερη παρέμβαση του Χορού. Αλλά ο Χορός συμμετέχει.

 Οι επιστήμονες το ’98 ανακάλυψαν ότι όσο περισσότερο παρατηρούμε το φυσικό κόσμο, τόσο μεγαλύτερη επιρροή ασκούμε στον κόσμο μας. Απλώς και μόνο με την ενεργή παρουσία μας!

 ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΛΟΙΖΙΔΗ